6 vấn đề về tiêm ngừa phế cầu

Bác sĩ Bạch Thị hàng đầu, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, chứng tỏ phế cầu luôn nằm trong nhóm tác nhân gây nên căn bệnh được khuyến cáo lưu ý phòng ngừa do thường gây nên ra viêm phổi cộng đồng. Người lớn trên 65 tuổi và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi có nguy cơ mắc viêm phổi và mắc phải hệ lụy cao hơn.

Cách ngăn căn bệnh do phế cầu khuẩn hữu hiệu nhất là tiêm phòng, đã từng được nhiều chuyên gia y khoa khuyến cáo rộng rãi. Tuy nhiên, người dân còn thắc mắc về vaccine, do đó chưa lựa lựa chọn chủng ngừa. Nhằm giúp cho tất cả người tăng hiểu biết, bác sĩ hàng đầu đã từng liệt kê và trả lời 6 vấn đề thường gặp dưới đây.

– Khi nào nên tiêm, hữu hiệu ra sao?

Theo Trung tâm Kiểm soát căn bệnh tật Mỹ (CDC), phế cầu trú tại vùng mũi, họng của 5-90% dân số khỏe mạnh do có thể bám dính điển hình vào các tế bào biểu mô. Thông thường, vi khuẩn không gây nên căn bệnh. Khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc gặp các tác nhân như như cúm, Covid-19, Rhinovirus, virus hợp bào hô hấp (RSV)… và niêm mạc mắc phải tổn thương, vi khuẩn sẽ nhân môi trường xâm lấn các cơ quan gây nên viêm xoang, viêm phổi, viêm màng não, có thể đi vào máu gây nên ra tình trạng nhiễm khuẩn huyết.

Theo Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương, viêm phổi do phế cầu có tỷ lệ tử vong cao, ước tính từ 10-20% và có thể lên hơn 50% ở trẻ nhỏ, người già. Ngoài ra phế cầu còn nguy hiểm với tình trạng nhiễm trùng huyết, tỷ lệ tử vong khoảng tầm 20%.

Còn trung tâm y tế căn bệnh Nhiệt đới Trung ương dẫn tài liệu thống kê tỷ lệ tử vong chung của viêm màng não do vi khuẩn (trong số đó có phế cầu) là 15%, di chứng các tình trạng 40-50%. Nếu xuất hiện hệ lụy phù não, sốc, xuất huyết não, tỷ lệ tử vong có thể tăng tới 50-80%.

Vì nguy cơ nhiễm phế cầu xảy ra quanh năm nên việc chủ động sắp “khiên chắn” cho hệ miễn dịch bằng vaccine rất cần phải thiết. Mũi ngừa phế cầu hiện được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi tới người lớn.

– Tiêm ngừa phế cầu có tốn kém?

Theo bác sĩ hàng đầu, ngày đầu mở cửa sau Tết, VNVC ghi nhận hàng nghìn người tới tiêm các loại vaccine phòng căn bệnh hô hấp như phế cầu, cúm, bạch hầu – ho gà – uốn ván, trong số đó lượt chích ngừa phế cầu chiếm hơn 30%. Đây là con số đáng nhắc do VNVC đang có hơn 40 loại vaccine, phòng gần 50 căn bệnh truyền nhiễm không tương tự nhau.

Hiện nay, giá một mũi tiêm phế cầu dao động khoảng tầm trên dưới một triệu đồng tùy loại. Giá thành chủng ngừa phụ thuộc vào nhiều yếu tố như công nghệ sản xuất, giá thành bảo quản, vận chuyển…

Mỗi lứa tuổi có quy trình số mũi tương ứng. Trẻ từ 2 tuổi và người lớn chỉ cần phải một mũi Prevenar 13 duy nhất, giúp cho tiết kiệm tài hàng đầu.

Bác sĩ hàng đầu chứng tỏ giá thành cho vaccine luôn thấp hơn điều trị. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng nhận xét 1 USD (khoảng tầm 24.000 đồng) chi cho vaccine giúp cho tiết kiệm 16 USD (khoảng tầm 400.000 đồng) phí điều trị.

Theo một nghiên cứu xuất bản năm 2022, thực hiện tại Canada trong 19 năm, giá thành điều trị cho 6,3 triệu ca căn bệnh nhập viện mối quan hệ phế cầu là 7,9 tỷ USD. Vaccine được đưa vào sử dụng đã từng giúp cho nước này suy giảm gánh nặng kinh tế do các căn bệnh phế cầu xâm lấn, viêm tai giữa, viêm xoang. Vì vậy, tiêm chủng được ví như cách chủ động “đầu tư” cho sức khỏe, tránh lây nhiễm nhiễm và tránh các hệ lụy không thể phục hồi khi mắc căn bệnh.

Một thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn tại Mỹ đã từng nhìn xuất hiện một mũi vaccine phế cầu có thể suy giảm 97% tỷ lệ nhiễm các chủng phế cầu có trong vaccine. Mũi tiêm còn có thể giữ an toàn chéo trước các virus lây nhiễm qua đường hô hấp không tương tự như cúm, Covid-19.

– Ai không nên tiêm ngừa phế cầu?

Vaccine phế cầu hiện không những định cho phụ nữ mang thai và khuyến cáo tiêm trước hoặc sau thai kỳ. tại vì sao là chưa có nhiều nghiên cứu chủng ngừa trên thai phụ. Sau khi chích ngừa, phụ nữ có thể mang thai ngay mà không cần phải kiêng cữ. Vaccine tiêm trước thai kỳ còn giúp cho mẹ truyền kháng thể thụ động sang thai nhi, giúp cho trẻ phòng căn bệnh trong thời gian đầu chưa đủ tuổi chủng ngừa.

Trong trường hợp phát hiện mang thai ngay sau khi tiêm, phụ nữ cũng không nên quá lo lắng. Hiện vẫn chưa có nguyên cứu thường ca căn bệnh báo cáo các hệ lụy bất lợi nếu chích vaccine phế cầu vào những tháng đầu thai kỳ. Khi gặp trường hợp này, mẹ bầu nên giữ bình tĩnh, theo dõi thai và thăm xét nghiệm thường xuyên ở bác sĩ chuyên khoa.

– Người lớn có cần phải tiêm nhắc phế cầu thường xuyên?

Hiện quy trình chích ngừa phế cầu cho người lớn gồm 1 mũi Prevenar 13 và không cần phải nhắc lại. Tuy nhiên, thế giới đã từng sản xuất nhiều loại vaccine phế cầu không tương tự nhau, ngừa được nhiều chủng hơn các loại đang có tại Việt Nam. Nếu các loại này được cấp phép tại nước ta, người lớn vẫn có thể tiếp tục chủng ngừa theo chỉ định của bác sĩ.

– Có được lựa chọn loại vaccine?

Việt Nam đang có hai loại ngừa phế cầu, gồm: Synflorix (Bỉ) ngừa 10 chủng, thường còn gọi vaccine phế cầu 10, tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi tới 5 tuổi; Prevenar 13 (Bỉ) ngừa 13 chủng phế cầu, thường còn gọi vaccine phế cầu 13, dành cho trẻ từ 6 tuần tuổi tới người lớn. Mỗi lứa tuổi sẽ có quy trình với số mũi tương ứng.

Các mũi chủng ngừa phế cầu hiện được thường gặp tại các điểm tiêm chủng dịch vụ. Khách hàng sẽ được bác sĩ tư vấn, xét nghiệm sàng lọc và hoàn toàn có thể lựa lựa chọn loại vaccine phù hợp với nhu cầu của gia đình.

– Có thể tiêm xen kẽ phế cầu 10 và phế cầu 13 không?

Có thể dùng xen kẽ Synflorix và Prevenar 13 trong trường hợp bất khả kháng như khan hiếm vaccine. Tuy nhiên, đây là trường hợp không khuyến khích và cần phải có chỉ định của bác sĩ và đồng thuận của người tiêm trước khi tiến hành.

Nhật Linh