Hướng dẫn xử trí đúng cách

Tết với sự tất bật, nhộn nhịp buôn bán, trang trí nhà cửa…, đôi lúc người lớn quên để mắt đến trẻ con. Những tai nạn bất ngờ có khi chỉ xảy ra trong phút chốc như: đuối nước, điện giật, bỏng, té ngã… Nếu sơ cứu sai cách, nạn nhân có thể mất mạng hoặc biến chứng nặng. Bài viết này cung cấp cách sơ cứu đúng cách tai nạn thường gặp ở trẻ vào ngày Tết.

Dịp Tết, người lớn tất bật với công việc dọn dẹp, trang trí nhà cửa, buôn bán, mua sắm… ít có thời gian trông trẻ. Đồng thời, ở các vùng nông thôn, khi nghỉ học, trẻ thường tự do chơi đùa không có sự giám sát của người lớn.

Đó là những nguyên nhân khiến trẻ em dễ gặp tai nạn ngày Tết như: bỏng, điện giật, đuối nước, hóc dị vật, ngộ độc thực phẩm…

Tai nạn thường gặp ở trẻ ngày Tết và cách xử trí

Té ngã

trường hợp thường gặp

• Trẻ té khi đi hoặc chạy vào khu vực trơn trượt khi người lớn lau nhà, tổng vệ sinh ăn Tết.
• Trẻ té ngã do chạy nhảy, xô đẩy khi đi công viên, khu vực đông người.
• Trẻ té do trèo cây, leo hàng rào, cầu thang, ban công, nằm võng…  lúc người lớn không để ý.

• Dấu hiệu tổn thương: nếu trẻ chỉ gặp phải tổn thương ngoài da: thấy máu ở da, rách cơ, bầm tím…
• Nếu trẻ tổn thương xương, khớp: dấu hiệu bong gân, trật khớp, gãy xương
• Nếu trẻ chấn thương sọ não: chấn động não, tụ máu, xuất huyết …

Cách xử lý

Vết thương sưng, bầm hoặc bong gân	Đắp khăn lạnh hoặc chườm đá.
Vết thương hở hoặc thấy máu	Rửa sạch bằng nước muối sinh lý và hoặc nước sát trùng và băng ép lại.
Gãy xương và chấn thương sọ não	Gọi cấp cứu 115 hoặc nhân viên y tế gần nhà. Gọi hỏi trẻ xem còn tỉnh táo.  Nếu ngưng tim ngưng thở thì hà hơi, thổi ngạt, ấn tim ngoài lồng ngực để cấp cứu Cho trẻ nằm bất động vùng xương gãy để tránh tổn thương nặng hơn. Trong khi di chuyển trẻ hoặc chờ bác sĩ tới cần thiết phải lưu ý: Không di chuyển trẻ, nhất là những trường hợp gãy cột sống cổ khi di động sẽ tác động trực tiếp tính mạng,  Đặt trẻ nằm thẳng, đầu hơi thấp hơn chân, nghiêng mặt về một bên để trẻ có thể nôn trớ, hoặc máu không chảy vào miệng, tránh ho sặc. Không cho trẻ ăn, uống bất kỳ thứ gì.

Hóc dị vật đường tiêu hóa, hầu họng

trường hợp thường gặp

• Dị vật đường tiêu hóa: Ngày Tết, người lớn bận rộn tiếp khách hoặc xem thường vì con nhỏ đang có người không tương tự trông coi; do đó trẻ dưới 3 tuổi dễ nuốt phải vật cứng như pin đồng hồ, đồng xu, thậm chí thực phẩm quá lớn như thạch rau câu…
• Dị vật đường thở: xảy ra khi vật lạ rơi vào trong đường thở. Có thể do gặp phải sặc sữa, cháo, cơm hoặc trẻ nhét vào mũi hạt dưa, đậu phộng, hạt mãng cầu… Tai nạn thường xảy ra khi trẻ vừa ăn vừa cười, ăn không đúng cách. Việc xử trí dị vật đường thở lúc này phải nhanh chóng và chuẩn xác. Nếu không phát hiện và cấp cứu kịp, trẻ chết não trong vòng 3-4 phút.

Dấu hiệu tổn thương

Trẻ đang khỏe mạnh, chạy nhảy thường thì bỗng ho sặc sụa, tím tái, không dễ dàng thở.

Cách xử trí

trường hợp	Sơ cứu
Nạn nhân hồng hào, khóc/la/ nói được, không không dễ dàng thở.	Đặt trẻ ở tư thế ngồi thở và đưa tới phòng xét nghiệm để xét nghiệm và gắp dị vật ra.
Nạn nhân tím tái, không dễ dàng thở, không khóc hoặc khóc yếu.	Gọi cấp cứu và tiến hành thủ thuật.

Phương pháp tiến hành thủ thuật cho nạn nhân
Trẻ dưới 2 tuổi: vỗ vùng thắt lưng ấn ngực
Đặt trẻ nằm úp sấp hướng vào lòng bàn tay trái, giữ chặt đầu và cổ. Dùng gót bàn tay phải vỗ 5 cái thật mạnh vào tầm khoảng giữa 2 bả vai trên vùng thắt lưng trẻ. Sau đó lật ngửa trẻ sang tay phải. Nếu trẻ vẫn tím tái, không dễ dàng thở hãy dùng ngón tay trỏ và giữa của bàn tay trái nhấn mạnh 5 cái vào vùng 1/2 dưới xương ức. Nếu dị vật vẫn chưa rơi ra ngoài, hãy lật người trẻ lại tiếp tục vỗ vùng thắt lưng.  Luân phiên vỗ vùng thắt lưng và ấn ngực cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở hoặc trẻ khóc được.
Người lớn và trẻ lớn: thủ thuật Heimlich
Nạn nhân tỉnh	Nạn nhân hôn mê
Đứng sau vùng thắt lưng nạn nhân, vòng 2 tay ôm thắt vùng thắt lưng nạn nhân. Nắm chặt bàn tay tiến hành thành một quả đấm đặt ở vùng thượng vị, ngay dưới chóp xương ức, phía trên rốn. Ẩn 5 cái dứt khoát theo hướng từ trước ra sau và từ dưới lên trên, mạnh và nhanh.  Lặp lại 6-10 lần ấn bụng cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở hoặc trẻ khóc la được.	Để nạn nhân nằm ngửa, quỳ xuống loại 2 chân cạnh đùi nạn nhân. Đặt gót một lòng bàn tay lên vùng thượng vị, dưới chóp xương ức, dưới chỏm xương ức. Đặt tiếp bàn tay thứ 2 ông xã lên bàn tay thứ nhất. Ẩn 5 cái dứt khoát, mạnh và nhanh vào bụng theo hướng từ dưới lên trên. Có thể lặp lại 6-10 lần ấn bụng cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở.

Bỏng

trường hợp thường gặp

Dịp Tết diễn ra nhiều hoạt động nấu nướng cho các bữa tiệc: tất niên, tân niên, cúng gia tiên… Đặc biệt nấu bánh chưng, bánh tét với những nồi nước sôi khổng lồ, lửa cháy bập bùng. Nhiều trẻ chạy nhảy không quan sát dễ dẫn đến bỏng lửa thường làm đổ nước sôi hoặc lọt thỏm vào nồi nước.

Các loại bỏng thường gặp:

• Bỏng nhiệt: theo thống kê mới nhất về các vụ hỏa hoạn và thương tích bỏng, nguyên nhân 25% do hút thuốc và 22% do các thiết gặp phải sưởi ấm gây ra ra. Bỏng nước nóng là nguyên nhân của tầm khoảng 20-30% số ca bỏng ở trẻ nhỏ, thường ở tình trạng nhẹ (độ 1 hoặc độ 2). Pháo hoa cũng là nguyên nhân phổ quát gây ra bỏng trong mùa nghỉ lễ ở nhiều quốc gia.

• Bỏng hóa dinh dưỡng: chiếm từ 2%-11% của tất cả các vết bỏng và chiếm 30% các ca tử vong mối liên quan tới bỏng. Bỏng hóa dinh dưỡng gây ra ra bởi hơn 25.000 dinh dưỡng, tất cả trong số đó là kiềm (55%) hoặc acid mạnh (26%). hầu hết các trường hợp tử vong do bỏng hóa dinh dưỡng đều do ăn nhầm các loại có thành phần acid sử dụng trong gia đình như: dinh dưỡng tẩy rửa nhà vệ sinh (axit sulfuric), thường trong thuốc tẩy (sodium hypochlorite) và hydrocarbon halogen được tìm xuất hiện trong dinh dưỡng tẩy sơn…
• Bỏng điện: các nguyên nhân phổ quát của bỏng điện ở trẻ nhỏ là dây điện (60%) và các thiết gặp phải điện không tương tự (14%).

Dấu hiệu tổn thương

tình trạng	dấu hiệu bỏng	Chăm sóc
Độ 1	Da đỏ lên, không có phỏng nước. Chỉ lớp da nông nhất gặp phải tác động. Vết bỏng lành nhanh, không để lại sẹo.	xoa gel lô hội (hàm số lượng 100%) hoặc lấy lá lô hội cắt từng đoạn Tiếp đó xẻ mỏng, áp vào da để nhựa cây tiếp xúc với vết bỏng vài lần mỗi ngày.
Độ 2	Da tổn thương sâu, có bọng nước, đau đớn đớn. Không phá bóng nước dễ nhiễm trùng, sẹo xấu. Phần sâu của da vẫn còn nên da có thể tái tạo được. Điều trị đúng sẽ không để lại sẹo, trừ khi diện tích bỏng quá rộng.	Thực hiện 2 lần/ngày: Rửa vết bỏng bằng nước muối sinh lý để tẩy vi trùng và phần da chết. Hong khô vết bỏng: xoa kem kháng khuẩn silver sulfadiazine 1% (Silvirin, Silvadene) lên vết bỏng để sớm lành vết thương, ngăn nhiễm trùng. cần thiết phải xoa kem bằng thiết gặp phải vô trùng mua ở tiệm thuốc. Băng vết bỏng bằng gạc vô trùng. Băng tulle gras tiến hành từ vật liệu đặc biệt, được tẩm thuốc, không bám dính vào bề mặt vết thương, giúp cho giữ độ ẩm, thế băng không đau đớn đớn. Băng theo thứ tự từ trong ra ngoài: kem kháng khuẩn, gạc tulle gras, gạc vô trùng, bông và cuối cùng là băng thun. Thực hiện các bài tập kéo căng vùng da xung quanh vết bỏng tầm khoảng 10 lần mỗi ngày, mỗi lần một phút ngăn vết bỏng co rút, không dễ dàng vận động về sau. Khi phần da bỏng bong ra, có thể nhìn xuất hiện một lớp da mới màu đỏ nằm ở dưới. Lớp da này sẽ dần chuyển sang màu hồng. Lúc đó, có thể ngừng xoa thuốc và không băng vết thương.
Độ 3	tàn phá toàn bộ bề dày của da, có thể bỏng sâu tới cơ và xương. Thường không có bóng nước vì lớp trên cùng của da đã từng gặp phải phá hủy. Vùng da bỏng có màu trắng hoặc cháy sém. Để lại sẹo nói cả khi điều trị đúng.	Đi xét nghiệm bác sĩ rất hay, không tự điều trị tại nhà.
Độ 4	Bỏng nặng nhất với các tổn thương sâu dưới da như các mô, cơ hoặc xương gặp phải tác động.	Bác sĩ trực tiếp điều trị
Lưu ý	Da của trẻ chưa đạt được độ dày như da người lớn, vì vậy khi gặp phải bỏng dễ nặng hơn. Chỉ cần thiết phải 5 giây với nước nóng 60 độ có thể khiến cho bé gặp phải bỏng độ 3. ​Khi thấy người bị bỏng, cần làm mát vết bỏng dưới vòi nước càng sớm càng tốt để suy yếu độ tổn thương sâu và cảm giác đau đớn rát sau đó đưa đến bệnh viện gần nhất. Không làm mát vết bỏng bằng nước đá vì làm tổn thương nặng thêm. Thậm chí, nhiều người còn dùng lá cây, nước mắm thoa vào vết bỏng để chữa bỏng. Điều này khiến tổn thương sâu và nhiễm trùng nhanh chóng, nặng hơn… gây ra mất thời gian và khó khăn cho quá trình điều trị.

Ngộ độc hóa dinh dưỡng

trường hợp thường gặp

Ngộ độc hóa chất là một trong những tai nạn thường gặp trong dịp Tết nguyên Đán. Nguyên nhân do nhiều gia đình mua các loại hóa chất về lau dọn, sơn sửa nhà cửa. Các hóa chất phổ biến: xăng, dầu hỏa, dung dịch cọ rửa, axit, dinh dưỡng diệt cỏ… Cha mẹ để vào các chai nước suối, nước ngọt… trong tầm tay của trẻ. Trẻ vô tình uống hoặc nuốt phải, nguy hiểm tính mạng. Lo ngại nhất là trẻ uống nhầm thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ. Những hóa dinh dưỡng này chỉ cần thiết phải uống những lượng nhỏ, nguy cơ tử vong rất cao nếu không được cấp cứu sớm.

Dấu hiệu nhận biết:

• Trẻ đau đớn họng, ho sặc sụa, hơi thở có mùi hóa chất, buồn nôn, nôn, môi lưỡi đỏ hoặc gặp phải phồng rộp, thấy máu, đau đớn tức thượng vị.
• Với các loại hóa chất thuộc nhóm bay hơi như xăng dầu, acetone… khi uống phải sẽ gây ra nên tình trạng hít vào phổi gây ra suy hô hấp cấp tính, tổn thương phổi rất nặng, thậm chí tử vong.
• Trẻ khó thở, thở gấp, mặt mũi tím tái, suy hô hấp, thở rít do thanh quản co thắt.
• Da xanh xao, nhợt nhạt, la khóc, mất ý thức, hôn mê.

Cách xử trí

Khi thấy một người bị ngộ độc hóa chất, cần bình tĩnh, quan sát xung quanh, đưa người bệnh đến nơi an toàn. 

Với nạn nhân bị ngộ độc đường hô hấp, cần đưa khỏi vùng có khí độc đến nơi thông thoáng. 

Nếu nạn nhân tím tái, cần hô hấp nhân tạo liên tục trong khi chờ xe cứu thương đưa đến bệnh viện.

Trường hợp ngộ độc qua da: rửa sạch dinh dưỡng bám trên da bằng xà phòng hoặc dung dịch vệ sinh an toàn. Nếu dinh dưỡng độc văng vào mắt, hãy rửa mắt bằng nước sạch nhẹ nhàng.

Lưu ý, sau bước sơ cứu ban đầu, cần thiết phải đưa người căn bệnh tới địa điểm y tế uy tín gần nhà để được xử trí sớm. Tránh quá lâu thời gian, gây ra hậu quả nặng, nguy hiểm tới tính mạng.

Đồng thời, khi xử trí ngộ độc hóa chất cần lưu ý:

• Tên hóa chất: thường ghi trên bao bì, chai, lọ. Ghi nhớ kỹ, chụp ảnh hoặc mang đến bệnh viện để bác sĩ xác định chuẩn xác hóa dinh dưỡng, dùng thuốc đặc trị kịp thời.
• Ghi nhớ thời gian ngộ độc, triệu chứng và biểu hiện ban đầu.

Ngộ độc thực phẩm 

Ngộ độc thực phẩm là một trong những tai nạn thường xảy ra trong dịp Tết bởi có vô vàn loại thức ăn. Khi bị ngộ độc thực phẩm, nạn nhân thường có cảm giác buồn nôn, nôn ra máu, đau đớn bụng, tiêu chảy… Khi trẻ có dấu hiệu ngộ độc thức ăn, phải ngừng ngay không ăn món đó nữa. Nếu trẻ nôn ngay khi đang ngủ sẽ dễ sặc lên mũi, xuống phổi làm tắc nghẽn đường thở. Cha, mẹ cần nhanh chóng dùng miệng hút mũi trẻ nếu không trẻ gặp phải sặc, không dễ dàng thở và có thể tử vong.

Đồng thời, cho trẻ ngồi dậy uống oresol để tránh rối loạn điện giải, mệt lả, mất nước trầm trọng. Pha oresol theo đúng hướng dẫn, uống từ từ từng chút một, không uống quá nhiều cùng lúc. Nếu trẻ đòi uống nước có gas… phụ huynh tuyệt đối không được thỏa hiệp bởi các nước này khiến trẻ đi ngoài trầm trọng hơn.

Trẻ em dưới 5 tuổi và người cao tuổi có triệu chứng ngộ độc rất nặng. Nếu nôn và tiêu chảy nhiều lần sẽ gặp phải mất nước, mất điện giải, trụy tim mạch dễ dẫn tới sốc nhiễm khuẩn. Do vậy, nếu thấy nạn nhân nôn trên 5 lần, tiêu chảy trên 5 lần, sốt cao, khô môi, mắt trũng, khát nước… cần đưa đến bệnh viện cấp cứu ngay.

Xem thêm: Cách sơ cứu ngộ độc thực phẩm.

Điện giật

Ngày Tết trẻ còn có nguy cơ gặp phải điện giật bởi các gia đình thường trang trí nhà cửa bằng các loại dây đèn nhấp nháy nhiều màu trên cành đào, cành mai. Đồng thời, các thiết bị điện, ổ cắm điện không có dụng cụ giữ an toàn dễ gây ra nguy hiểm với trẻ nhỏ. Hậu quả điện giật khiến trẻ bị thương nặng, bỏng điện, tử vong ngay lập tức.

Khi phát hiện người gặp phải điện giật, không cần biết mức độ tổn thương nặng thường nhẹ, hãy gọi cấp cứu ngay. Khi sơ cứu điện giật, cần lưu ý:

• Ngắt nguồn điện ngay lập tức (ngắt cầu dao điện, rút dây điện ra khỏi ổ cắm…). Nếu nạn nhân gặp phải điện giật bởi nguồn điện cao thế, tuyệt đối không được tới gần. Nên đứng xa ít nhất 6m cho tới khi nguồn điện được tắt. Bởi lúc này lao vào cứu người, bạn có thể gặp phải luồng điện phóng vào cơ thể.
• Không sử dụng vật truyền dẫn điện (kim loại, ướt át, dính nước) để tách nạn nhân ra khỏi nguồn điện, bởi chúng khiến bạn bị điện giật, trở thành nạn nhân.
• Nạn nhân gặp phải giật điện trên cao rất khó xử lý và nguy cơ chấn thương cao, cần có đầy đủ thiết gặp phải cần thiết phải thiết để đưa nạn nhân xuống. Hãy gọi công ty điện lực, cứu hộ 114, 115. Không nên tự ý leo lên cứu người.
• Khi tách được nạn nhân ra khỏi nguồn điện, nên đặt nằm xuống nhẹ nhàng, tránh va chạm mạnh vào vật cứng. Không nên tập trung đông người gây ra không dễ dàng thở cho nạn nhân.

Cách phòng ngừa tai nạn ngày tết cho trẻ

Điện giật, phỏng, ngộ độc thực phẩm, té ngã, hóc dị vật… là các tai nạn nguy hiểm thường gặp trong cuộc sống thường ngày. Đặc biệt, trong dịp Tết nguyên Đán, các tai nạn này càng dễ xảy ra, nhẹ có thể chữa khỏi, nặng sẽ tàn tật suốt đời hoặc tử vong.

Phần lớn các trường hợp tai nạn thương tích trẻ nhỏ xảy ra do sự bất cẩn, lơ là của người lớn. Do vậy, để hạn chế tối đa tai nạn cho trẻ trước hết, cha mẹ cần quan tâm, chú ý đến trẻ em và người lớn tuổi.

• Về điện giật: không cho trẻ chơi gần các ổ cắm điện, bóng điện. Các ổ cắm điện phải dùng dụng cụ che chắn kỹ lưỡng.
• Về ngộ độc thực phẩm: dùng thực phẩm rõ nguồn gốc xuất xứ, an toàn vệ sinh thực phẩm.
• Về ngộ độc hóa chất: để các loại thuốc, hóa dinh dưỡng xa tầm tay của trẻ, trong hộp riêng, có khóa. Không nên đựng hóa dinh dưỡng trong vỏ chai đựng nước uống nhằm tránh nhầm lẫn.
• Về hóc dị vật: khi trẻ ăn uống, cha mẹ cần quan sát con. Hướng dẫn con ăn chậm, nhai kỹ… 
• Về té ngã: không cho trẻ chơi ở ao, hồ, sông, suối, lòng đường… và các bề mặt trơn trợt…

Xử trí tai nạn trẻ nhỏ ngày Tết đúng cách giúp cho nạn nhân tránh gặp nguy hiểm đáng tiếc. Sau khi xử trí trước tiên, tất cả các trường hợp cần thiết phải đưa tới phòng xét nghiệm để cấp cứu hoặc xét nghiệm để giữ gìn an toàn.