Sán lá gan gây nên ung thư bọng đái, sán máng gây nên ung thư đường mật khi chúng ký sinh trong cơ thể.
ThS.BS Nguyễn Thành Trung – Bác sĩ khoa Ung bướu, trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh Hà Nội cho thấy, ung thư có thể do nhiều điều kiện môi trường và sinh lý gây nên ra. Nhiễm virus, vi khuẩn và ký sinh trùng từng được xác định là yếu tố môi trường có mối quan hệ tới nguy cơ gây nên ung thư ở người.
Các nhà khoa học ước tính, hơn 15% u bướu ác tính được nghiên cứu trên thế giới có thể do nhiễm trùng. Con số này cao hơn ở các nước đang tiến triển với mức 22% so với trong vòng 7% ở các nước đang tiến triển. Tỷ lệ mắc chứng bệnh ác tính do nhiễm trùng là trong vòng 1,2 triệu trường hợp mỗi năm. (1)
Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, những ký sinh trùng ví như Schistosoma haematobium (sán máng) và Opisthorchis viverrini (sán lá gan) được phát hiện có mối quan hệ chặt chẽ với ung thư bọng đái và ung thư đường mật.
Nhiễm sán lá gan gây nên ung thư đường mật
Opisthorchis viverrini và Clonorchis sinensis là hai loại sán lá gan (một loại giun dẹt) có mối quan hệ tới việc tăng nguy cơ tiến triển ung thư đường mật. Các ống dẫn mật là các ống kết nối gan với ruột. chứng bệnh xảy ra chủ yếu ở các nước Đông Á, Đông Nam Á và thường ít gặp ở các khu vực không tương tự trên thế giới. (2)
Nhiễm sán lá gan mạn tính gây nên nguy cơ ung thư đường mật
Ấu trùng sán lá gan trong tá tràng và hỗng tràng di chuyển qua ống vater (nhú tá lớn) trong ống mật. Chúng sẽ ký sinh, tiến triển thành sán trưởng thành tại đây và có thể sống tới 30 năm.
Bác sĩ Trung cho thấy, ăn cá sống, ngâm chua, nấu chưa chín hoặc thói quen ăn thực phẩm sống như rau sống, các loại thủy sinh sống và uống nước chưa đun sôi có thể nhiễm ký sinh trùng. Những người gặp phải nhiễm sán lá gan mạn tính thường không có triệu chứng cụ thể, không đặc hiệu có thể nhầm lẫn với các chứng bệnh lý không tương tự. Các trường hợp có triệu chứng thường gặp phải đau đớn ở hạ sườn phải (thường gặp ở phụ nữ), tiêu chảy, chán ăn, không dễ tiêu,…
Nhiễm sán lá gan có thể gây nên to gan, viêm gan, áp xe gan,… nhưng mà tác hại nghiêm trọng nhất là tăng nguy cơ nhạy cảm với ung thư đường mật. O.viverrini là một dưỡng chất gây nên ung thư nhất định ở người do sán lá gan tiết ra.
Cơ chế gây nên ung thư mật ở sán lá gan là chúng gây nên viêm các tế bào tại đường mật. Các tế bào tại chỗ viêm phóng ra các gốc oxy phản ứng và các gốc nitơ hoạt tính có thể gây nên hại cho ADN, protein và màng tế bào, tiến hành thế đổi vận động của enzym và triệu chứng gen, do đó có thể gây nên ung thư. Hơn nữa, tình trạng viêm mạn tính dẫn tới gia tăng chu kỳ tổn thương tế bào và tăng sinh tế bào bù đắp, do đó thúc đẩy tân sinh. Các tế bào sinh ung thư có thể ức chế các gen ức chế u bướu hoặc trực tiếp kích thích sự phát sinh.
Nhiễm sán máng gây nên ung thư bọng đái
Cơ quan Quốc tế về Nghiên cứu ung thư (IARC) coi nhiễm S. haematobium (sán máng) là nguyên nhân chủ yếu gây nên ra ung thư bọng đái với nguy cơ mối quan hệ cao gấp 5 lần so với nhóm không nhiễm sán.
Có 5 loài sán máng truyền nhiễm nhiễm sang người là S.haematobium, S. mansoni, S. japonicum, S. intercalatum và S. mekongi, nhưng mà tất cả các chứng bệnh nhiễm trùng ở người là do S. haematobiumand S. mansoni.
Nhiễm sán máng mạn tính gây nên nguy cơ ung thư bọng đái
chứng bệnh sán máng do sán lá (sán lá máu) chi Schistosoma gây nên ra. Các ký sinh trùng vượt qua vòng đời của chúng trong vật chủ chủ yếu là động vật có vú, gồm có cả con người và vật trung gian là các loài không xương sống, chủ yếu là ốc nước ngọt. Ấu trùng Schistosoma được thả từ ốc vào nước ngọt, chúng sống tự do và xâm nhập qua da của vật chủ khi tiếp xúc. Ký sinh trùng tiến triển thành sán và di chuyển theo đường máu tới gan để tiến triển thành sán trưởng thành, sau đó chúng sẽ đẻ trứng vào máu. (3)
những cơ chế gây nên ung thư bọng đái của sán máng S. haematobiumin là quá trình xơ hóa do trứng sán có thể tạo ra sự tăng sinh, tăng sản và chuyển sản. Tất cả đều là những thế đổi tiền ung thư có thể xử lý được. Nhiễm trùng và tăng đào thải Nitrosamine từ tiền dưỡng chất của sán máng trong nước tiểu cũng là dưỡng chất gây nên ung thư bọng đái. Ứ đọng nước tiểu cho phép các dưỡng chất gây nên ung thư nội sinh tập trung dẫn tới sự hấp thụ của chúng từ nước tiểu và tiếp xúc với biểu mô bọng đái.
Nhiễm sán máng hầu như không bộc lộ triệu chứng rõ ràng, nếu có sẽ thường là phát ban, ngứa ngáy sẩn da tại chỗ ấu trùng xâm nhập; sốt cấp tính sau khi sán đẻ trứng 2-4 tuần với sốt, ho, buồn nôn, đau đớn bụng, đau đớn cơ, nổi mày đay. Tình trạng mạn tính có thể có các triệu chứng viêm loét niêm mạc ruột, ra máu, tiêu chảy, xơ hóa khu trú, lỗ rò, lách to, loét thành bọng đái,… gây nên ra nhiều tác hại nguy hiểm. Ung thư biểu mô tế bào bọng đái là tác hại nghiêm trọng nhất do loài sán này gây nên ra.
Thói quen ăn thực phẩm sống gây nên nguy cơ nhiễm giun sán
Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, có nhiều hệ thống sông, ngòi, ao, hồ nên các loài cá, ốc, cua nước ngọt rất tiến triển. Đây là điều kiện thuận lợi cho các loài ký sinh trùng như sán lá gan và sán máng tồn tại.
Theo bác sĩ Trung, nhiễm ký sinh trùng là một yếu tố môi trường gây nên ung thư có thể thế đổi được, vì vậy, tránh nhiễm ký sinh trùng là một cách chủ động để phòng ngừa chứng bệnh ung thư. Người dân nên thực hành thói quen ăn chín, uống sôi; không ăn món ăn tái sống như các loại gỏi cá, gỏi ốc; không uống nước chưa đun sôi, không dùng nước hoặc tắm gội ở những vùng nước gặp phải ô nhiễm; không thải phân và nước thải sinh hoạt trực tiếp ra môi trường hoặc dùng tưới cho rau. Đồng thời, chúng ta cần phải thực hành tẩy giun, sán định kỳ (mỗi 6 tháng một lần); rửa tay bằng xà bông sát khuẩn trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh; thăm thăm khám sức khỏe định kỳ và tới trung tâm y tế khi có các triệu chứng nghi ngờ nhiễm sán.
“Chẩn đoán sớm, điều trị sớm và phòng ngừa các chứng bệnh nhiễm ký sinh trùng có thể giúp cho suy giảm đáng nói nguy cơ mắc chứng bệnh ung thư”, bác sĩ Trung nhấn mạnh.
Để đặt lịch thăm khám với các chuyên gia Ung bướu, Hệ thống trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh, bạn có thể liên hệ:
HỆ THỐNG trung tâm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
