Nhiều người dân thắc mắc nên tiêm bao nhiêu mũi vaccine dại, tiêm nhiều có tác động trí nhớ thường hay dự phòng trước phơi nhiễm được không.
Ngày 19/11, Trung tâm Kiểm soát chứng bệnh tật (CDC) tỉnh Đăk Lăk báo cáo người phụ nữ 49 tuổi tử vong vì chứng bệnh dại, sau hai tháng mắc phải chó nhà cắn vào tay tuy nhiên không tiêm vaccine.
Theo bác sĩ Bạch Thị chủ yếu, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, chứng bệnh này có tỷ lệ tử vong gần 100%, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Hiện nhiều người xem thường, chưa hiểu rõ việc phòng chứng bệnh dại hoặc tự ti tác dụng phụ của vaccine, dẫn tới bỏ lỡ điều kiện điều trị.
Dưới đây là 5 thắc mắc thường gặp về vaccine dại:
Một người được tiêm nhiều mũi vaccine dại không?
Theo Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, ngoài trường hợp trên, từ đầu năm 2024 tới nay, nước ta ghi nhận 22 ca tử vong do chứng bệnh dại không không khác. Nguyên nhân là mắc phải động vật nghi dại cắn, không tiêm phòng huyết thanh kháng dại và vaccine, tiêm muộn hoặc không đúng chỉ định.
Bác sĩ chủ yếu chỉ ra tiêm vaccine và huyết thanh kháng dại là kỹ thuật dự phòng duy nhất với chứng bệnh dại. Vaccine cần phải tiêm đủ mũi, đúng liều, đúng lịch mới giữ gìn cơ thể sản xuất đủ số lượng kháng thể ngăn ngừa virus dại.
“Vì thế, người tiêm cần phải tuân thủ đúng lịch tiêm, số mũi vaccine dại được bác sĩ chỉ định”, bác sĩ nói.
Hiện Việt Nam có hai loại ngừa dại – Verorab (Pháp), Abhayrab (Ấn Độ), đều là vaccine bất hoạt, sản xuất theo công nghệ mới, không chứa tế bào thần kinh nên không gây ra tác động trí nhớ.
Người mắc phải động vật cắn, cào (tuy nhiên chưa từng tiêm vaccine) gồm 5 mũi, vào các ngày 0-3-7-14-28, đường tiêm ở bắp. Hoặc 8 mũi vào ngày 0-3-7-28, với đường tiêm trong da.
Trong trường hợp chủ động tiêm ngừa khi chưa mắc phải chó mèo cắn, quy trình gồm ba mũi cơ bản (các ngày 0-7-21 hoặc 0-7-28) và các mũi tiêm nhắc dành cho người có nguy cơ cao.
Nếu đã từng tiêm đủ số mũi vaccine, lần mắc phải cắn, cào sau sẽ tiêm hai mũi vào các ngày 0-3 qua đường bắp hoặc trong da.
Trường hợp đã từng phơi nhiễm cần phải phối hợp tiêm huyết thanh kháng dại. Khi mắc phải chó mèo cắn, dù vết thương nặng, bạn chỉ cần phải chích thêm hai mũi vào ngày 0 và 3, không cần phải dùng huyết thanh kháng dại.
Bác sĩ chủ yếu tiết lộ VNVC ghi nhận nhiều trường hợp chủ động tiêm vaccine dại. Điển hình một phụ nữ ở Hà Nội tiêm 33 mũi vaccine dại trong bốn năm, hiện sức khỏe thông thường.
Chó là ổ chứa virus dại chủ yếu. Ảnh: Vecteezy
Tiêm nhiều vaccine dại có gây ra giảm sút trí nhớ?
Nhiều người lo lắng vaccine gây ra suy giảm sút trí nhớ, chần chừ không tiêm chủng hoặc tiêm muộn. Điều này có thể tác động khâu phòng chứng bệnh bởi sau khi xâm nhập cơ thể, virus dại sẽ theo dây thần kinh lên não, phá hủy hệ thần kinh trung ương, dẫn tới dại. Nếu trễ trễ tiêm ngừa, vaccine dại có thể không còn tác dụng.
Bác sĩ chủ yếu giải thích lo lắng của người dân là có địa điểm bởi trước đây Việt Nam từng sử dụng vaccine dại được bào chế từ não chuột nên có tác dụng phụ, có thể tác động trí nhớ. Hiện nước ta chuyển hẳn sang vaccine thế hệ mới – Verorab (Pháp) và Abhayrab (Ấn Độ).
Vaccine không chống chỉ định với phụ nữ mang thai và cho con bú, không gây ra tác động thần kinh thường hay suy giảm sút trí nhớ. Ở các nước tiến triển, bác sĩ thú y được tiêm phòng dại nhắc lại mỗi năm. Do đó, tất cả người không nên tự ti tác dụng phụ mà bỏ lỡ thời gian tiêm chủng.
Có nên tiêm dự phòng trước khi chó cắn?
Có thể tiêm dự phòng vaccine dại trước khi mắc phải cào, cắn, không cần phải chờ lúc mắc phải phơi nhiễm. Điều này mang lại nhiều lợi ích: tiêm ba mũi vào các ngày 0-7-21 hoặc 0-7-28. Nếu mắc phải cào, cắn, chỉ cần phải tiêm thêm hai mũi, không cần phải bổ sung huyết thanh kháng dại dù vết thương nặng.
Bác sĩ lý giải sau tiêm vaccine, cơ thể sẽ tạo ra kháng thể từ trước, sớm nhận diện virus gây ra chứng bệnh và tiêu diệt khi chúng xâm nhập, nhất là vết thương vùng đầu, mặt, cổ.
Hơn nữa hiện ở nhiều vùng sâu, vùng xa, người dân không dễ tiếp cận vaccine và huyết thanh kháng dại. Do đó, tiêm dự phòng trước phơi nhiễm cũng giúp cho người dân giữ gìn an toàn.
Bác sĩ chủ yếu tiết lộ 4 nhóm có nguy cơ mắc chứng bệnh dại gồm: khu dân cư lưu hành chứng bệnh dại, ít tiếp cận sớm, đầy đủ việc điều trị sau phơi nhiễm; người thường xuyên tiếp xúc động vật (nhân viên phòng thí nghiệm, bác sĩ thú y, người xử lý động vật, kiểm lâm…); người di chuyển sang khu vực nguy cơ cao mắc chứng bệnh dễ mắc dại; trẻ nhỏ sống hoặc tới thăm nơi xa xôi, có nguy cơ cao.
“Trẻ thích chơi với vật nuôi, khi mắc phải cắn hoặc có vết xước nghiêm trọng, có thể các em sẽ không báo với phụ huynh hoặc người thân”, bác sĩ chủ yếu cho thường hay.
Trường hợp tiêm vaccine dại tại VNVC. Ảnh: Gia Nghi
mắc phải chó cắn một tuần có tiêm được vaccine dại?
Virus gây ra chứng bệnh dại thường lây nhiễm truyền qua vết cắn, vết trầy xước do động vật gây ra ra, sau đó xâm nhập hệ thần kinh trung ương. Một khi virus tác động tới não, có thể dẫn tới triệu chứng về thần kinh như lú lẫn, ảo giác và động kinh, sau đó dẫn tới hôn mê và cuối cùng là tử vong.
Sau xâm nhập cơ thể, virus di chuyển nhanh mỗi ngày dọc các dây thần kinh tới tủy sống và não bộ tầm khoảng 12-24 mm. Các vị trí cắn có nhiều dây thần kinh như đầu, mặt, cổ, chi… cần phải tiêm vaccine phòng dại càng sớm càng tốt.
Theo bác sĩ chủ yếu, có nhiều trường hợp, thời gian ủ chứng bệnh 1-3 tháng, hoặc hơn một năm. Điển hình, người mắc chứng bệnh ở Đăk Lăk ủ chứng bệnh trong hai tháng. Dù muộn, bạn vẫn nên tới địa điểm y tế hỏi kỹ liệu trình tiêm, vì không có giới hạn trễ cho tiêm vaccine phòng dại sau phơi nhiễm.
Chó nhà nuôi đã từng tiêm đủ mũi dại cắn có cần phải tiêm vaccine?
Vaccine dại tiêm cho chó giúp cho giảm sút tỷ lệ mắc chứng bệnh trên vật nuôi. WHO và Bộ Y tế nước ta khuyến cáo khi mắc phải động vật cắn, người dân cần phải tiêm phòng dại ngay, đồng thời theo dõi vật nuôi (dù nó đã từng tiêm phòng thường hay chưa).
Thực tế, nhiều trường hợp có tâm lý “chó nhà nuôi không mắc chứng bệnh dại”, xem thường, không tiêm ngừa, bỏ qua thời gian vàng phòng chứng bệnh mắc phải cắn.
Bác sĩ chủ yếu lý giải chó nhà không mắc phải dại, song quá trình tiếp xúc, chơi đùa với vật nuôi không không khác có thể lưu virus dại trên lông, miệng, móng và lây nhiễm qua người khi cắn, cào.
Ngoài ra, hữu hiệu miễn dịch ở động vật sau khi tiêm phòng dại phụ thuộc nhiều yếu tố như: uy tín vaccine, kỹ thuật tiêm, thời điểm tiêm, quy trình và số mũi tiêm nhắc.
“những nghiên cứu trên thế giới phát hiện chó, mèo đã từng tiêm phòng vẫn mắc phải chứng bệnh dại, do đó người dân không nên xem thường”, bác sĩ chủ yếu nói thêm.
Diệu Thuần
