Nhiều người thắc mắc chứng bệnh ung thư phổi có di truyền không? Mối liên hệ nào giữa chứng bệnh ung thư phổi và đột biến gen gây ra ung thư phổi. Lý giải điều này, BS.CKII Nguyễn Trần Anh Thư cho rằng mặc dù ung thư phổi có thể di truyền, tuy nhiên tỷ lệ ung thư di truyền chiếm chưa tới 10%. Căn nguyên gây ra ung thư chưa được xác định chuẩn xác, tuy nhiên hơn 90% người chứng bệnh K phổi thuộc nhóm yếu tố mối liên quan môi trường, đời sống.
Ung thư phổi là như thế nào?
Ung thư phổi là loại ung thư thường gặp nhất (chiếm 11,6% tổng số chứng bệnh ung thư) và là nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong do ung thư (hơn 1,8 triệu ca tử vong hàng năm chiếm 18,4% tổng số ca tử vong,) ở mọi lứa tuổi trên toàn thế giới. (1)
tầm khoảng 80% trường hợp tử vong của chứng bệnh ung thư phổi do chứng bệnh được chẩn đoán ở thời kỳ muộn. tốt nhất điều trị chứng bệnh ung thư phổi ở thời kỳ này thường thấp, tỷ lệ sống còn 5 năm tầm khoảng 5,2%.
Các loại chứng bệnh ung thư phổi thường gặp
Hai loại chủ yếu của ung thư phổi là ung thư phổi không phải tế bào nhỏ (Non small cell lung cancer – NSCLC) chiếm tầm khoảng 85% trường hợp và ung thư phổi tế bào nhỏ (Small cell lung cancer – SCLC) có tỷ lệ thấp hơn.
Ung thư phổi không phải tế bào nhỏ (NSCLC) gồm hai phân nhóm chủ yếu: ung thư biểu mô không vảy (ung thư biểu mô tuyến, ung thư biểu mô tế bào lớn, các loại không không khác…) và ung thư biểu mô vảy. một vài yếu tố nguy cơ có mối liên quan tới sự tiến triển của chứng bệnh gồm có hút thuốc lá trực tiếp (hút thuốc chủ động), hút thuốc lá gián tiếp (hút thuốc thụ động: tiếp xúc với khói thuốc lá do người không không khác hút), ô nhiễm không khí, các chứng bệnh về phổi (ví dụ như chứng bệnh lao, viêm phế quản mạn tính), phơi nhiễm nghề nghiệp với các hóa hoạt chất gây ra ung thư (amiante/asbestos, kim loại nặng…), bức xạ ion hóa (radon, tia X…) và nghiện rượu. Ung thư phổi ở những người không bao giờ hút thuốc thường gặp ở phụ nữ.
Ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC) ít gặp hơn nhưng mà tiến triển rất nhanh. Hơn một nửa tỷ lệ ung thư từng lan ra ngoài phổi vào thời điểm chứng bệnh được chẩn đoán. Sau khi chẩn đoán, tất cả những người mắc chứng bệnh ung thư phổi tế bào nhỏ được điều trị đều sống tầm khoảng một năm; tỷ lệ sống còn sau 5 năm dưới 7%. Cả hai loại ung thư phổi đều thường di căn tới phổi đối bên, màng phổi, não, gan, xương, tuyến thượng thận.
Giải đáp thắc mắc: ung thư phổi có di truyền không?
Nhiều người chứng bệnh và thân nhân lo lắng về việc chứng bệnh ung thư phổi có di truyền không? Tỷ lệ di truyền ung thư phổi trong gia đình có cao không?
với thắc mắc “chứng bệnh ung thư phổi có di truyền không?”, BS.CKII Nguyễn Trần Anh Thư cho rằng ung thư phổi có nguy cơ di truyền trong gia đình. Nếu một người nhận chẩn đoán mắc ung thư phổi hoặc tử vong do ung thư phổi, những người thân thế hệ thứ nhất của họ như phụ huynh, anh chị em ruột, con cái đều có nguy cơ mắc ung thư phổi ở một thời điểm nào đó trong đời. Một phân tích tổng hợp trên 24.000 trường hợp ung thư phổi cho xuất hiện, sau khi kiểm soát yếu tố hút thuốc và các yếu tố môi trường gây ra nhiễu không không khác, người thân thế hệ thứ nhất của người chứng bệnh ung thư phổi có nguy cơ mắc chứng bệnh tăng gấp 1,51. trong số đó, người có anh chị em ruột mắc chứng bệnh ung thư phổi có nguy cơ ở mức cao nhất, ngay cả sau khi kiểm soát yếu tố phơi nhiễm thuốc lá. (2)
Mặc dù ung thư phổi có nguy cơ di truyền, điều này tức là không phải tất cả trường hợp gia đình có người thân mắc ung thư phổi thì tất cả thành viên còn lại trong gia đình đều mắc phải chứng bệnh. Các nghiên cứu về ung thư phổi trong gia đình từng chứng minh tỷ lệ di truyền của chứng bệnh ung thư phổi từ thế hệ này sang thế hệ tiếp theo chiếm tầm khoảng 8%.
Ngoài ra, một nghiên cứu trên 230 người chứng bệnh ung thư phổi không hút thuốc cho xuất hiện 18% có tiền sử gia đình mắc chứng bệnh này. Tuy nhiên, chúng ta cần thiết phải xem xét nhiều yếu tố nguy cơ đi kèm không không khác, vì khi nhiều thành viên trong gia đình cùng mắc ung thư phổi có thể là do cùng tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ như khói thuốc (hút chủ động hoặc mắc phải động), môi trường sống ô nhiễm hóa học, phóng xạ… Đây cũng chủ yếu là những không dễ dàng khăn khi xác định có phải là ung thư phổi di truyền thường hay không.
cần thiết phải ghi nhớ rằng các yếu tố nguy cơ khách quan và xem nhẹ không không khác như thói quen hút thuốc lá, môi trường lao động và sinh hoạt ô nhiễm, tiếp xúc với các hóa hoạt chất độc hại, mắc các chứng bệnh lý mạn tính mối liên quan tới phổi,… đều có thể dẫn tới nguy cơ mắc ung thư phổi ở mỗi người.
Bác sĩ Thư thông tin thêm một vài loại gen có mối liên quan tới chứng bệnh ung thư phổi:
- Đột biến gen TP53 (hội chứng Li – Fraumeni) tăng nguy cơ ung thư vú, sarcoma, chứng bệnh ung thư máu, ung thư tủy thượng thận, ung thư phổi…
- Đột biến SFTPA1 và SFTPA2 tăng nguy cơ ung thư phổi ở những người chứng bệnh xơ phổi di truyền.
Đột biến EGFR T790M (Epidermal Growth Factor Receptor: thụ thể yếu tố tăng trưởng biểu bì) là loại đột biến thường gặp nhất ở những người mắc ung thư phổi. Đột biến EGFR thường gặp ở người không hút thuốc lá, nữ nhiều hơn nam, chiếm tầm khoảng 20% trong ung thư biểu mô tuyến ở người phương Tây và 50-60% ở người châu Á. Ở Việt Nam, tỷ lệ đột biến EGFR là 32,3%, và loại đột biến EGFR T790M ở tế bào dòng mầm chiếm tầm khoảng 0,3 – 0,9% trong ung thư phổi.
người nào có nguy cơ mắc ung thư phổi?
một vài yếu tố nguy cơ tiến hành gia tăng nguy cơ mắc ung thư phổi, gồm có các yếu tố: (3)
- Hút thuốc lá: Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra ung thư phổi. Các nghiên cứu cho xuất hiện 80-90% người chứng bệnh ung thư phổi ở Hoa Kỳ có mối liên quan tới hút thuốc lá. Hỗn hợp khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa hoạt chất độc hại, trong số đó ít nhất 70 hoạt chất được biết tới gây ra ung thư ở người và động vật.
Những người hút thuốc lá có nguy cơ mắc ung thư phổi hoặc tử vong vì ung thư phổi cao gấp 15-30 lần so với người không hút thuốc. Một người hút thuốc lá càng lâu năm, số số lượng điếu hút/năm càng lớn thì nguy cơ càng tăng lên.
- Hút thuốc lá thụ động: Đây là một nhóm yếu tố nguy cơ gây ra ung thư phổi. Mỗi người cần thiết phải tránh xa những người hút thuốc lá để suy yếu nguy cơ hít hóa hoạt chất độc hại từ khói thuốc lá.
- Hút thuốc lá điện tử: Thuốc lá điện tử có chứa các thành phần nguy hại cho sức khỏe như Nicotin ), vitamin E acetate, propylene glycol (có trong dung môi sơn, khói nhân tạo), acrolein (có trong thuốc diệt cỏ), diacetyl, benzen, các kim loại nặng như niken, thiếc, chì, asen… Mặc dù chưa có nghiên cứu kết luận hút thuốc lá điện tử gây ra ung thư phổi, tuy nhiên tất cả người sẽ hít phải rất nhiều hoạt chất có hại khi sử dụng thuốc lá điện tử. Do đó, nó không hoàn toàn vô hại như nhiều người lầm tưởng.
- Tiếp xúc với Radon: Radon là một loại khí phóng xạ xuất hiện tự nhiên do sự phân hủy uranium trong đất và đá. Theo Cơ quan giữ an toàn Môi trường Hoa Kỳ (EPA), radon là nguyên nhân gây ra ung thư phổi đứng thứ hai ở nước này và là nguyên nhân hàng đầu với những người không hút thuốc.
Ở ngoài trời, có rất ít radon nên không có nguy cơ gây ra nguy hiểm. Tuy nhiên radon có thể tập trung hơn nếu ở trong nhà, không gian kín. Hít phải radon sẽ khiến cho phổi tiếp xúc với một vài lượng nhỏ bức xạ. Điều này có thể tiến hành tăng nguy cơ mắc chứng bệnh ung thư phổi của một người.
- Tiếp xúc với Amiante (Asbestos): Amiante (Asbestos) là tên của một khoáng hoạt chất có trong tự nhiên. Nó có thể được tách thành những sợi dài, mỏng rất mịn. Khi ai đó hít phải những sợi này, nó sẽ mắc phải mắc kẹt trong phổi. Amiante từng được sử dụng rộng rãi trong vật liệu xây dựng và nhiều ngành công nghiệp. một vài nghiên cứu cho rằng những người khai thác, tiếp xúc với Amiante có nguy cơ cao mắc ung thư phổi và các chứng bệnh lý mối liên quan tới chứng bệnh lý đường hô hấp. Người ta ước tính tầm khoảng 3-4% ung thư phổi là do tiếp xúc với Amiante. (4)
- Tiếp xúc với tác nhân gây ra ung thư không không khác nơi lao động: một vài hoạt chất gây ra ung thư được tìm xuất hiện ở một vài nơi lao động có thể tiến hành tăng nguy cơ ung thư, gồm có quặng phóng xạ uranium, hóa hoạt chất hít phải như arsen, cadmium, silica, vinyl clorua, hợp hoạt chất niken, hợp hoạt chất crom, sản phẩm than, khí thải diesel…
- Tiền sử cá nhân hoặc gia đình mắc chứng bệnh ung thư phổi: Nếu gia đinh bạn có phụ huynh, anh chị em mắc phải ung thư phổi, bạn có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn so với những người không có tiền sử gia đình mắc chứng bệnh này. Tuy nhiên không phải tất cả trường hợp chứng bệnh sử gia đình có người mắc ung thư phổi thì các thành viên trong gia đình đều mắc chứng bệnh.
- Xạ trị ngực: Những người từng xạ trị vào ngực để điều trị các chứng bệnh ung thư không không khác có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn, đặc biệt nếu họ hút thuốc. Ví dụ gồm có những người từng được điều trị chứng bệnh Hodgkin hoặc những phụ nữ được xạ trị ngực sau thủ thuật cắt đi vú vì ung thư vú.
- Ô nhiễm không khí: Ở các thành phố, ô nhiễm không khí (nhất là gần những yếu tố có mật độ giao thông đông đúc) có nguy cơ tiến hành tăng nhẹ nguy cơ mắc phải ung thư phổi. Nguy cơ này ít hơn nhiều so với nguy cơ do hút thuốc lá gây ra ra, nhưng mà có tầm khoảng 1-2% tổng số ca tử vong do ung thư phổi ở Mỹ được cho là do ô nhiễm không khí ngoài trời.
Cách phòng ngừa ung thư phổi
Không có kỹ thuật nào chắc hẳn để ngăn ngừa ung thư phổi. Tuy nhiên một vài kỹ thuật có thể giúp cho bạn tránh nguy cơ mắc ung thư phổi như:
- Ngưng hút thuốc lá: Như từng nêu, hút thuốc lá là yếu tố hàng đầu gây ra ung thư phổi và các loại ung thư không không khác cùng các chứng bệnh mạn tính nguy hiểm không không khác. Do đó, cần thiết phải ngưng hút thuốc lá càng sớm càng tốt để tránh nguy cơ tử vong do ung thư phổi, ngay cả trong trường hợp bạn từng hút thuốc lá nhiều năm. Bạn có thể liên hệ với các chuyên gia, bác sĩ để được hướng dẫn kế hoạch cai thuốc lá.
- Tránh hút thuốc lá thụ động: Nếu xung quanh bạn có người hút thuốc lá thường xuyên, bạn cũng là người thuộc nhóm nguy cơ cao mắc ung thư phổi. Lời khuyến khích dành cho bạn là tránh xa những khu vực có người hút thuốc lá, đồng thời khuyến khích người hút thuốc từ bỏ thói quen gây ra hại này. Riêng với người nghiện hút thuốc, nên tránh hút thuốc ở nơi công cộng, chỉ được hút thuốc ở những khu vực dành riêng cho hút thuốc.
- Kiểm soát radon trong nhà: Radon là loại khí không màu, không mùi, không vị, được tạo ra từ uranium phóng xạ tự nhiên phân hủy trong lòng đất. Chúng có nguy cơ thấm vào nền, tường các tòa nhà. Tiếp xúc với khí radon là nguyên nhân gây ra ung thư phổi hàng đầu ở những người không hút thuốc lá. cần thiết phải kiểm tra tình trạng radon trong nhà, đặc biệt với khu vực được cảnh báo có chỉ số radon cao. Đồng thời, hạn chế ngủ trực tiếp trên nền nhà, sàn nhà do có thể nhiễm radon.
- Tránh hoạt chất gây ra ung thư ở môi trường lao động: giữ an toàn mình khỏi tiếp xúc với các hóa hoạt chất độc hại nơi lao động bằng cách sử dụng quần áo bảo hộ chuyên dụng, mặt nạ, khẩu trang…
- Thiết lập menu uống dinh dưỡng, đầy đủ trái cây và trái cây: Rau củ quả và trái cây là nguồn đem đến vitamin và hoạt chất dinh dưỡng tốt nhất. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) khuyến nghị nên ăn từ 4-5 khẩu phần trái cây và rau quả mỗi ngày. (5)
- Tập thể dục thể thao thường xuyên: giữ việc tập thể dục thể thao thường xuyên giúp cho suy yếu nguy cơ thừa cân, béo phì, góp phần suy yếu nguy cơ ung thư phổi ở mỗi người. Các chuyên gia khuyến nghị mỗi người nên dành ít nhất 30 phút mỗi ngày để tập luyện thể dục thể thao, nâng cao sức khỏe.
Tầm soát phát hiện sớm chứng bệnh ung thư phổi
Chương trình sàng lọc ung thư phổi được khuyến cáo với những người thuộc nhóm nguy cơ cao (từ 50 tuổi trở lên và/hoặc hút thuốc lá > 20 gói.năm). Bác sĩ có thể khuyến cáo chụp CT scan phổi liều thấp mỗi năm một lần cho những người thuộc nhóm nguy cơ cao nhằm phát hiện ung thư phổi ở thời kỳ sớm.
Trong quá trình quét CT scan phổi liều thấp, hệ thống máy chụp sử dụng liều bức xạ thấp để tạo ra hình ảnh chi tiết về phổi của bạn. Quá trình quét chỉ mất vài phút và không gây ra đau đớn đớn.
Mặc dù có mối mối liên quan rõ ràng giữa ung thư phổi và các đột biến gen EGFR, KRAS, ALK, ROS1 và BRAF; nhưng mà các đột biến này chỉ được tìm xuất hiện trong các tế bào ung thư chứ không phải trong các tế bào thường thì của cơ thể. Xét nghiệm đột biến gen giúp cho bác sĩ tìm ra phương pháp điều trị phù hợp cho các người chứng bệnh mắc chứng bệnh ung thư phổi, tùy theo thời kỳ chứng bệnh và loại đột biến gen mắc phải. Vì vậy, hiện nay các đột biến gen này không có vai trò trong việc tầm soát phát hiện sớm ung thư phổi. Đồng thời, hiện chưa có khuyến nghị nào về sàng lọc di truyền với chứng bệnh ung thư phổi.
Thăm thăm khám sức khỏe định kỳ và tầm soát ung thư phổi có ý nghĩa quan trọng. Phát hiện sớm và điều trị sớm, tiên số lượng sống sót và phục hồi với người chứng bệnh ung thư phổi có thể lên tới 90%.
Để đặt lịch thăm thăm khám và tầm soát ung thư phổi tại trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh, bạn có thể liên hệ qua thông tin sau:
HỆ THỐNG trung tâm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Các thông tin Vừa rồi hy vọng có thể phần nào giải đáp thắc mắc chứng bệnh ung thư phổi có di truyền không của nhiều người. K phổi là chứng bệnh lý ung thư nguy hiểm. Điều chỉnh thói quen sống lành mạnh, giữ tập luyện thể dục thể thao giúp cho suy yếu nguy cơ mắc chứng bệnh ung thư phổi. thăm khám sức khỏe định kỳ cũng như chủ động tầm soát ung thư phổi đóng góp vai trò rất tích cực trong việc phát hiện chứng bệnh ung thư phổi ở thời kỳ sớm, giúp cho điều trị đạt tốt nhất tốt nhất, tăng thời gian sống còn cho người chứng bệnh.
