Thiếu máu do thiếu sắt khi mang thai được xem là mối đe dọa nghiêm trọng trong sản khoa, có thể gây ra ra nhiều hậu quả nặng nề cho cả mẹ và thai nhi nếu không được phát hiện sớm và điều trị sớm. BS.CKII Lê Thanh Hùng, Phó khoa Sản Trung tâm Sản Phụ khoa trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM chứng tỏ, cách tốt nhất để phòng ngừa thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai là bổ sung đầy đủ sắt thông qua chế độ ăn hàng ngày.
Thiếu sắt khi mang thai là như thế nào?
Thiếu sắt khi mang thai là hiện tượng cơ thể mẹ không có đủ sắt thực hiện nguyên liệu sản xuất hồng cầu dẫn tới thiếu máu. Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, trong vòng 36,8% phụ nữ Việt Nam mắc phải thiếu máu khi mang thai, trong số đó 75% trường hợp thiếu máu do thiếu sắt. Hơn 90% trường hợp thiếu máu khi mang thai tiến triển trong tam cá nguyệt thứ ba (3 tháng cuối thai kỳ).
Bác sĩ Lê Thanh Hùng chứng tỏ, cơ thể con người sử dụng sắt để tạo ra hemoglobin – một loại protein có trong tế bào hồng cầu đảm nhận nhiệm vụ mang oxy tới các mô. Khi mang thai, cơ thể người phụ nữ sẽ cần phải gấp đôi số lượng sắt so với thông thường để tạo ra nhiều máu hơn, bởi lúc này không những mang tới oxy cho mẹ mà còn cho cả thai nhi.
Vì thế, nếu trước khi mang thai phụ nữ thiếu số lượng sắt dự trữ hoặc khi mang thai không bổ sung đủ số lượng sắt cần phải thiết sẽ dẫn tới tình trạng thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, phụ nữ khi phát hiện mang thai nên uống ngay viên bổ sung sắt mỗi ngày, giữ uống tới sau khi sinh 1 tháng, liều số lượng là 30-60mg sắt và 400-800mcg axit folic mỗi ngày. phối hợp thêm chế độ dinh dưỡng khoa học từ các loại thực phẩm giàu sắt và axit folic cho phụ nữ mang thai. (1)
Vì sao cần phải phòng ngừa thiếu máu thiếu sắt khi mang thai?
Như từng chia sẻ, nhu cầu sắt ở phụ nữ mang thai sẽ tăng lên gấp đôi so với người thông thường để đáp ứng cho sự tiến triển của thai nhi, nhau thai và tăng khối số lượng hồng cầu ở mẹ.
Khi mang thai, tim của mẹ phải vận động nhiều hơn thông thường để mang tới máu tới nuôi dưỡng thai nhi. Ngoài ra, thể tích máu cũng tăng lên 30-50% so với thông thường, đòi hỏi cơ thể mẹ phải dung nạp thêm nhiều sắt và axit folic để tạo ra nhiều máu hơn, đáp ứng nhu cầu của cơ thể.
Nếu cơ thể mẹ thiếu sắt sẽ kéo theo số lượng huyết sắc tố suy giảm. Điều này thực hiện suy giảm mang tới oxy tới các cơ quan và tế bào, từ đó gây ra ra nhiều vấn đề sức khỏe ở cả mẹ và thai nhi.
Sắt giữ vai trò quan trọng trong việc trở thành hồng cầu và tạo nên enzym hệ miễn dịch, giúp cho tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Thiếu sắt gây ra thiếu máu và mệt mỏi ở người thông thường, nhưng mà ở phụ nữ mang thai thiếu sắt còn gây ra tác động nặng nề tới sự tiến triển của thai nhi.
Ngoài ra, sắt còn có tác dụng thực hiện tăng cảm giác ngon miệng. Thiếu sắt khi mang thai khiến cho mẹ không muốn ăn, suy giảm cảm giác ngon miệng, không ngủ được, mệt mỏi vì không có oxy lên não và các tế bào trong cơ thể. Khi mắc phải thiếu máu do thiếu sắt, sức đề kháng của mẹ suy giảm sút thực hiện tăng nguy cơ nhiễm trùng. Điều này tác động tới sức khỏe của trẻ khi sinh ra, tiềm ẩn nguy cơ thiếu máu thiếu sắt tương tự mẹ, không có sức khỏe và đề kháng tốt. (2)
Nguyên nhân thiếu sắt khi mang thai
Theo bác sĩ Thanh Hùng, nguyên nhân thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai chủ yếu là do chế độ dinh dưỡng hàng ngày không mang tới đủ nhu cầu khuyến nghị. Một điều tra của Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM cho xuất hiện, số lượng sắt và axit folic trong thực đơn của phụ nữ mang thai chỉ đạt trong vòng 40% so với nhu cầu khuyến nghị.
Phụ nữ mắc phải suy dinh dưỡng trước khi mang thai cũng dễ mắc phải thiếu máu thiếu sắt khi mang thai. Hoặc tình trạng ốm nghén, mệt mỏi trong thai kỳ cũng dẫn tới tình trạng thiếu máu.
Ngoài ra, phụ nữ có các yếu tố sau sẽ tăng nguy cơ mắc phải thiếu máu thiếu sắt khi mang thai, gồm:
- trong vòng cách giữa hai lần mang thai quá gần nhau.
- Mang đa thai.
- Nôn mửa thường xuyên do ốm nghén.
- Không bổ sung đủ liều số lượng sắt cần phải thiết khi mang thai.
- Có tiền sử cường kinh (chu kỳ kinh nguyệt nguyệt có máu kinh ra nhiều hơn thông thường) trước khi mang thai.
- Có tiền sử thiếu máu trước khi mang thai.
Dấu hiệu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai
Các triệu chứng của thiếu máu do thiếu sắt khi mang thai gồm có:
- Mệt mỏi.
- Yếu người.
- Chóng mặt hoặc choáng váng.
- đau đớn đầu.
- Da nhợt nhạt hoặc vàng.
- Hụt hơi.
Trường hợp thiếu máu trầm trọng có thể xuất hiện các triệu chứng như:
- Nhịp tim nhanh.
- Huyết áp thấp.
- khó khăn tập trung.
Tuy nhiên, các dấu hiệu của thiếu máu do thiếu sắt ở phụ nữ mang thai thường không đặc hiệu và tương tự với các dấu hiệu của mang thai. Do đó, bất nói có triệu chứng thường không, phụ nữ mang thai vẫn được chỉ định thực hiện xét nghiệm máu để sàng lọc căn bệnh thiếu máu trong thai kỳ.
hệ lụy phụ nữ mang thai có thể gặp phải khi thiếu sắt
Thiếu máu thiếu sắt ở phụ nữ mang thai nếu không được phát hiện sớm và can thiệp điều chỉnh sớm có thể gây ra ra những kết cục xấu cho cả mẹ và thai nhi. Cụ thể như sau: (3)
- với mẹ: Phụ nữ mang thai mắc phải thiếu máu do thiếu sắt dễ mắc phải sảy thai, nhau tiền đạo, nhau bong non, đái tháo đường thai kỳ, tăng huyết áp thai kỳ, tiền sản giật, ối vỡ sớm, băng huyết sau sinh, nhiễm trùng hậu sản. trong số đó, băng huyết sau sinh vô cùng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng người mẹ.
- với thai nhi: Trẻ sơ sinh sinh ra từ mẹ mắc phải thiếu máu thiếu sắt khi mang thai rất dễ mắc phải thiếu máu, nhẹ cân, suy thai, sinh non tháng, tăng nguy cơ mắc các căn bệnh sơ sinh hơn so với các trẻ có mẹ thông thường. Trẻ sơ sinh mắc phải thiếu máu có thể tác động tới sự tiến triển trí não. Nguyên do bởi sự thiếu hụt sắt từ sớm sẽ tác động tiêu cực tới các tế bào oligodendrocyte, thực hiện thế đổi quá trình myelin hóa, từ đó gây ra tác động tới sự dẫn truyền thần kinh.
Chẩn đoán và điều trị thiếu sắt ở phụ nữ mang thai như thế nào?
WHO khái niệm thiếu máu ở phụ nữ mang thai khi nồng độ hemoglobin thấp hơn 11g/dL vào bất kỳ thời điểm nào của thai kỳ. Bác sĩ sẽ chỉ định mẹ thực hiện xét nghiệm công thức máu khi bắt đầu mang thai và lặp lại ở tuần thứ 24-28 của thai kỳ nếu cần phải thiết.
Với những mẹ được chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt khi mang thai, bác sĩ sẽ hướng dẫn mẹ cách tăng cường bằng chế độ dinh dưỡng khoa học phối hợp chỉ định liều số lượng bổ sung thích hợp tùy từng trường hợp cụ thể.
những mẹ sử dụng thuốc bổ sung sắt gặp các tác dụng phụ như buồn nôn hoặc táo bón. Nếu cảm xuất hiện việc uống viên bổ sung gây ra tác dụng phụ không dễ chịu hoặc không tăng cường nồng độ hemoglobin, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đổi sang loại thuốc không tương tự phù hợp hơn.
Những trường hợp thiếu máu nặng cần phải phải điều trị tại viện 2-3 tháng bằng cách tiêm truyền tĩnh mạch để giữ gìn số lượng máu cần phải thiết ở mức ổn định cho mẹ.
Để đặt hẹn thăm kiểm tra và tư vấn với các chuyên gia – bác sĩ Sản Phụ khoa tại Hệ thống trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh, mẹ vui lòng liên hệ tới:
HỆ THỐNG trung tâm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Cách phòng ngừa thiếu sắt ở phụ nữ mang thai
Để phòng ngừa tình trạng thiếu máu do thiếu sắt ở phụ nữ mang thai, giải pháp tối ưu nhất là phối hợp chế độ dinh dưỡng khoa học từ các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng sắt với chế phẩm sắt bổ sung từ đường uống. (4)
Bác sĩ Thanh Hùng chứng tỏ, thực phẩm là nguồn mang tới dinh dưỡng sắt phong phú và dồi dào cho phụ nữ mang thai. Sắt có nhiều trong các loại thực phẩm hàng ngày như thịt, cá, trứng, gan, rau xanh, đậu đỗ. trong số đó, sắt có nguồn gốc động vật hấp thu tốt hơn so với sắt có nguồn gốc thực vật.
phối hợp sử dụng thêm các thực phẩm lên men cùng bữa ăn hoặc các loại trái cây giàu vitamin C sau bữa ăn sẽ giúp cho hấp thu sắt tốt hơn.
kèm theo bổ sung dinh dưỡng sắt, để quá trình tạo máu tốt hơn, phụ nữ mang thai nên bổ sung thêm folate và axit folic là rau lá xanh, mầm lúa mì, các loại hạt, các loại trái cây nhất là cam, dâu tây, dưa hấu, lê…
Tuy nhiên, chế độ dinh dưỡng hàng ngày khó khăn đáp ứng đủ nhu cầu sắt khuyến nghị, do đó WHO khuyến cáo phụ nữ mang thai cần phải uống bổ sung sắt hàng ngày, liên tiếp từ khi phát hiện mang thai tới sau khi sinh 1 tháng.
Thuốc bổ sung sắt có 2 loại là sắt vô cơ và sắt hữu cơ, trong số đó sắt hữu cơ dễ hấp thu và ít gây ra táo bón hơn so với sắt vô cơ. Trên thị trường thuốc sắt được bào chế dưới 2 loại là sắt nước và sắt viên. Mỗi loại có ưu, nhược điểm không tương tự nhau. Nếu quá khó khăn khăn trong lựa chọn lựa, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn.
Hy vọng qua sau đây mẹ từng biết cách phòng ngừa thiếu máu do thiếu sắt khi mang thai để tránh những nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi. Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc bận tâm nào không tương tự, mẹ có thể liên hệ tới hotline Hệ thống trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh để được các chuyên gia – bác sĩ Sản Phụ khoa hỗ trợ!
