Suy sinh dục nam là tình trạng thiếu testosterone ở nam giới, gây nên tác động tới sức khỏe, uy tín cuộc sống của người mắc. Bài viết sau sẽ mang lại thông tin về nguyên nhân, triệu chứng cũng như cách điều trị suy sinh dục nam qua chia sẻ của bác sĩ Phạm Xuân Long, khoa Nam học, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, địa điểm y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM.
Suy sinh dục nam là như nào?
Suy sinh dục nam là tình trạng cơ thể nam giới không thể sản xuất đủ hormone testosterone, vốn có vai trò quan trọng trong sự tiến triển của cơ thể nam giới. Suy sinh dục nam xảy ra do sự vận động không thông thường của tinh hoàn (suy sinh dục nguyên phát), tuyến yên và vùng dưới đồi (suy sinh dục thứ phát). Suy sinh dục có thể xảy ra do bẩm sinh, lão hóa, căn bệnh hoặc tác dụng phụ của thuốc.
Testosterone là hormone sinh dục nam, đóng vai trò rất quan trọng, tác động tới nhiều tính sinh học của nam giới như: (1)
- nguy cơ sản xuất tinh trùng.
- Sự phân bổ xương, mỡ, cơ bắp trong cơ thể.
- Ham muốn tình dục, công dụng cương dương dương.
- nguy cơ sinh ra cơ quan sinh dục nam ở bào thai.
- thay thế đổi giọng nói (thực hiện cho giọng trầm hơn), kích thích tiến triển lông, tóc ở nam giới khi dậy thì.
Phần lớn testosterone được sản xuất ở tinh hoàn và những ít ở tuyến thượng thận. Khi nam giới càng lớn tuổi, số lượng testosterone được sản xuất sẽ càng ít. Tuyến thượng thận ở nữ giới cũng có thể sản xuất testosterone, tuy nhiên không nhiều bằng nam giới.
Nguyên nhân gây nên suy sinh dục ở nam giới
Có hai loại suy sinh dục nam là nguyên phát và thứ phát. Suy sinh dục nguyên phát xảy ra do sự vận động không thông thường của tinh hoàn. Suy sinh dục thứ phát xảy ra ở vùng dưới đồi (trong não) hoặc tuyến yên. Vùng dưới đồi có nhiệm vụ sản xuất hormone GnRH, dấu hiệu cảnh báo cho tuyến yên tạo ra hormone LH và FSH. Hormone LH có nhiệm vụ dấu hiệu cảnh báo cho tinh hoàn sản xuất testosterone.
Cả hai loại suy sinh dục nguyên phát và thứ phát đều có thể xuất hiện do di truyền hoặc mắc phải do căn bệnh, chấn thương thường tác dụng phụ của thuốc. những nguyên nhân gây nên ra suy sinh dục nguyên phát thường thấy gồm có:
- Hội chứng Klinefelter: nam giới mắc phải rối loạn nhiễm sắc thể giới tính. Cặp nhiễm sắc thể giới tính thông thường là XY, người mắc hội chứng Klinefelter có nhiều hơn 1 nhiễm sắc thể X trong cặp nhiễm sắc thể (ví dụ: XXY, XXXY).
- Tinh hoàn ẩn: trong thời kỳ bào thai, tinh hoàn sinh ra trong ổ bụng và di chuyển xuống vị trí cố định ở bìu. Tinh hoàn ẩn là tình trạng tinh hoàn không di chuyển xuống bìu khi sinh. Nếu không được điều trị sớm, căn bệnh sẽ gây nên ra suy sinh dục.
- Viêm tinh hoàn do quai mắc phải: virus quai mắc phải có thể gây nên tổn thương tinh hoàn lâu dài, tác động tới công dụng sản xuất testosterone của tinh hoàn.
- căn bệnh huyết sắc tố: xảy ra khi cơ thể tích tụ quá nhiều hoạt chất sắt (Fe) trong máu, gây nên suy tinh hoàn hoặc rối loạn công dụng tuyến yên.
- Chấn thương tinh hoàn: tổn thương ở tinh hoàn có thể gây nên tác động tới nguy cơ sản xuất testosterone.
- Điều trị ung thư: liệu pháp hóa trị hoặc xạ trị trong điều trị ung thư có thể trở ngại quá trình sản xuất testosterone và tinh trùng. Tác dụng của cả hai phương pháp điều trị thường chỉ tạm thời, tuy nhiên vẫn có thể xảy ra tình trạng vô sinh vĩnh viễn.
- Lão hóa: khi nam giới già đi, nguy cơ sản xuất testosterone sẽ suy suy giảm. Theo Hiệp hội Bác sĩ Nội tiết Lâm sàng Hoa Kỳ (American Association of Clinical Endocrinologists), có 30% nam giới trên 75 tuổi có mức testosterone dưới mức thông thường.
những nguyên nhân gây nên suy sinh dục thứ phát gồm có:
- Hội chứng Kallmann: người căn bệnh có những không thông thường ở vùng dưới đồi, thực hiện cho người mắc muộn hoặc không dậy thì, mất khứu giác, hở hàm ếch… Tỷ lệ mắc hội chứng Kallmann ở nữ và nam là tầm khoảng 1:4.
- Rối loạn tuyến yên: tuyến yên vận động không thông thường tác động tới việc sản xuất testosterone và những hormone không không khác. Nguyên nhân gây nên rối loạn tuyến yên có thể do u bướu, tiểu phẫu, xạ – hóa trị vùng não,…
- Các căn bệnh viêm nhiễm: những căn bệnh viêm nhiễm như căn bệnh mô bào Langerhans, u hạt, lao ở vùng dưới đồi, tuyến yên có thể gây nên suy sinh dục.
- HIV/AIDS: virus HIV gây nên suy suy giảm công dụng vùng dưới đồi, tuyến yên và tinh hoàn.
- Thuốc: những loại thuốc (như thuốc suy giảm đau đớn nhóm opioid – nhóm thuốc gây nên nghiện) có thể tác động tới nguy cơ sản xuất testosterone.
- Béo phì: tình trạng thừa cân nặng có thể gây nên ra suy sinh dục nam.
- Stress: tinh thần stress hoặc vận động thể hoạt chất quá mức trong thời gian dài cũng gây nên ra tình trạng suy sinh dục. Nguyên nhân do cơ thể tăng tiết cortisol khi stress, gây nên ức chế công dụng của vùng dưới đồi.
Triệu chứng suy sinh dục ở nam giới
1. thời kỳ bào thai
Suy sinh dục bẩm sinh có thể khởi phát từ tam cá nguyệt thứ nhất (3 tháng đầu thai kỳ), hormone testosterone tác động tới sự biệt hóa giới tính của thai nhi. Khi không có testosterone, thai nhi sẽ sinh ra cơ quan sinh dục nữ. Nếu thiếu hụt testosterone, thai nhi sẽ gặp những không thông thường như cơ quan sinh dục không rõ ràng, lệch lỗ tiểu. Trong tam cá nguyệt thứ 2 và 3 (6 tháng sau của thai kỳ), thiếu hụt testosterone dẫn tới dương vật nhỏ hoặc tinh hoàn ẩn.
2. thời kỳ dậy thì
Suy sinh dục ở trẻ nhỏ thường không được phát hiện tới khi trẻ bước vào lứa tuổi mới lớn. Suy sinh dục thực hiện cho trẻ muộn tiến triển các tính giới tính (dậy thì muộn), gây nên nhiều tác động lúc trưởng thành như:
- Giọng nói cao.
- Cơ bắp kém tiến triển.
- Bìu nhỏ, tinh hoàn và dương vật kém tiến triển.
- Lông mu và lông nách thưa, thậm chí không có.
- Vú tiến triển to (nữ hóa tuyến vú).
3. thời kỳ trưởng thành
Suy sinh dục nam ở người trưởng thành có nhiều dấu hiệu, tùy thuộc vào tình trạng, thời gian thiếu hụt testosterone. những triệu chứng tiêu biểu thường gặp như:
- suy giảm ham muốn tình dục.
- Rối loạn cương dương dương.
- Rối loạn giấc ngủ.
- Cảm xúc thất thường, dễ thay thế đổi, thường xuyên tức giận, thậm chí dẫn tới trầm cảm.
- Rối loạn vận mạch gây nên đau đớn đầu.
Trong thời gian dài, nam giới có thể mắc phải suy giảm khối số lượng cơ, tăng mỡ, teo tinh hoàn, loãng xương, lông trên cơ thể thưa thớt hơn.
lứa tuổi nào ở nam giới có nguy cơ mắc phải suy sinh dục?
Suy sinh dục nam có thể xuất hiện ở tất cả lứa tuổi. Tuy nhiên, những trường hợp có nguy cơ mắc suy sinh dục cao hơn thông thường, gồm có: (2)
- Nam giới lớn tuổi.
- Người mắc béo phì.
- Người mắc tiểu đường tuýp 2.
Theo ước tính, có tầm khoảng 35% nam giới trên 45 tuổi và 30%-50% người mắc béo phì hoặc tiểu đường tuýp 2 mắc suy sinh dục.
Suy sinh dục nam có nguy hiểm không?
Suy sinh dục nam không gây nên nguy hiểm tới sự sống của người mắc. Tuy nhiên, căn bệnh gây nên tác động lớn tới sức khỏe, uy tín cuộc sống nam giới, nhất là đời sống vợ ông xã và nguy cơ sinh sản.
Khi nào cần thiết phải liên hệ bác sĩ?
Nam giới cần thiết phải đi thăm khám khi có các triệu chứng sự liên quan tới testosterone thấp như:
- suy giảm ham muốn tình dục.
- Rối loạn cương dương dương.
- Dương vật, tinh hoàn có dấu hiệu nhỏ lại.
- Cảm xúc thất thường, dễ buồn bực, tức giận.
- Thường xuyên cảm xuất hiện mệt mỏi, mất ngủ.
- Tuyến vú to ra, người tích nhiều mỡ dù không thay thế đổi thói quen sinh hoạt.
- Trẻ mắc phải dậy thì trễ (tầm khoảng 15 tuổi tuy nhiên chưa dậy thì).
Ngoài ra, người mắc các căn bệnh như tiểu đường, béo phì, lao,… nên thường xuyên theo dõi nồng độ testosterone của chủ yếu mình.
1. thăm khám lâm sàng
Bác sĩ thường không kết luận chuẩn xác được suy sinh dục dựa trên thăm khám lâm sàng. Tuy nhiên, thông qua thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể khai thác căn bệnh sử, phản hồi triệu chứng và chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng. Bác sĩ có thể nghi ngờ nam giới mắc phải suy sinh dục thông qua các dấu hiệu như tinh hoàn nhỏ không thông thường (hội chứng Klinefelter), tinh hoàn ẩn, trẻ muộn dậy thì,…
Suy sinh dục bẩm sinh ở trẻ nhỏ thường được nghi ngờ khi trẻ có những tiến triển không thông thường hoặc dậy thì muộn. Ở người lớn, suy sinh dục thứ phát thường không có triệu chứng quá rõ ràng, người căn bệnh dễ bỏ qua hoặc nhầm lẫn với căn bệnh không không khác nếu không được bác sĩ chẩn đoán.
2. Xét nghiệm cận lâm sàng
Xét nghiệm máu để đo các hormone FSH, LH và testosterone giúp cho phát hiện suy sinh dục bước đầu. trong số đó, hormone FSH có công dụng kích thích ống sinh tinh, đẩy mạnh sản xuất tinh trùng. Hormone LH đóng vai trò điều chỉnh công dụng tinh hoàn ở nam giới và buồng trứng ở nữ giới. FSH và LH được gọi chung là hormone gonadotropin, có tác dụng điều hòa tuyến sinh dục ở cả nam và nữ. Cả hai loại hormone đều được sản xuất ở tuyến yên.
Thông qua phản hồi nồng độ testosterone và gonadotropin trong máu, bác sĩ có thể phát hiện suy sinh dục do nguyên phát thường thứ phát, từ đó, tiến hành thêm các xét nghiệm không không khác để tìm nguyên nhân gây nên căn bệnh. Bác sĩ có thể thực hiện những xét nghiệm, chẩn đoán không không khác để tìm nguyên nhân gây nên suy sinh dục ở nam giới như:
- Thực hiện đo nhiễm sắc thể đồ để xác nhận hội chứng Klinefelter.
- Chụp MRI hoặc CT nếu nghi ngờ người căn bệnh có u bướu tuyến yên.
- Xét nghiệm sắt (Fe) huyết thanh để xác nhận căn bệnh huyết sắc tố.
- Đo nồng độ cortisol trong nước tiểu để phát hiện hội chứng Cushing.
Cách điều trị suy sinh dục ở nam giới
Liệu pháp thay thế thế testosterone (testosterone replacement therapy – TRT) là phương pháp điều trị chủ yếu cho nam giới mắc suy sinh dục. Tuy nhiên, phương pháp này có thể thực hiện suy yếu quá trình sinh tinh.
2. với trẻ nhỏ
với trẻ nhỏ, gần như không có giải pháp điều trị suy sinh dục an toàn, bổ sung testosterone ngoại sinh có thể gây nên tác động tới nguy cơ sinh sản về sau. TRT có thể được dùng cho trẻ nam nếu gần 15 tuổi vẫn không có dấu hiệu dậy thì, đã từng được loại trừ suy tuyến sinh dục thứ phát. với trẻ vị thành niên, phương pháp bổ sung testosterone được chọn lựa thường là tiêm bắp. Liều số lượng và thời gian tiêm lặp lại sẽ được chỉ định cụ thể bởi bác sĩ. (3)
2. với người lớn
Nếu không quá lo ngại về nguy cơ sinh sản, TRT là liệu pháp đơn giản có thể dùng để điều trị suy sinh dục ở người trưởng thành. Ngoài tiêm bắp, nam giới có thể bổ sung testosterone bằng nhiều cách như:
- xoa gel testosterone 1% hoặc 1,62%.
- Dung dịch lăn nách.
- Thuốc đặt dưới lưỡi.
- Miếng dán testosterone.
- Thuốc xịt mũi.
- Cấy thuốc testosterone dưới da.
Trong trường hợp mắc suy sinh dục thứ phát do tuyến yên, bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp thay thế thế gonadotropin (bổ sung hormone FSH và LH) để tạo tín hiệu cho tinh hoàn sản xuất testosterone.
Điều trị suy sinh dục nam bằng testosterone có thể gây nên ra những tác dụng phụ như:
- Mụn trứng cá.
- Tuyến vú tiến triển.
- Đa hồng cầu thứ phát.
- suy giảm số lượng tinh trùng.
- gây nên thuyên tắc và huyết khối (cục máu đông) tĩnh mạch.
Cách phòng ngừa căn bệnh suy sinh dục nam
Gần như không có cách ngăn ngừa tình trạng suy sinh dục nam do di truyền hoặc tổn thương tinh hoàn. Tuy nhiên, nam giới có thể suy giảm các yếu tố tăng nguy cơ mắc suy sinh dục bằng cách giữ thói quen sinh hoạt lành mạnh, ăn uống, nghỉ ngơi, vận động khoa học, kiểm soát cân nặng, không để xảy ra tình trạng thừa cân.
HỆ THỐNG địa điểm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Suy sinh dục nam tuy không nguy hiểm tuy nhiên có thể tác động rất lớn tới uy tín cuộc sống của người căn bệnh. Suy sinh dục có thể do di truyền hoặc mắc phải. thay thế thế testosterone (TRT) là phương pháp điều trị suy sinh dục thường thấy nhất hiện nay, tuy nhiên, phương pháp này cũng gây nên ra nhiều tác dụng phụ.
