Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhận định sốt xuất huyết là căn căn bệnh do muỗi truyền có thể lây truyền lan nhanh nhất thế giới, phổ quát tại hơn 100 quốc gia, có thể tác động gần 400 triệu sinh mạng mỗi năm. Trước thực trạng đó, nhiều người đã từng mắc căn bệnh lo ngại về nguy cơ sốt xuất huyết có mắc phải lại không? Một người có thể mắc phải mấy lần trong đời? Cùng tìm hiểu thật chi tiết trong bài viết dưới đây!
Bài viết được tư vấn bởi BS Bùi Công Sự, Quản lý Y khoa Vùng 3 – Miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC
Có bao nhiêu chủng virus sốt xuất huyết?
Virus sốt xuất huyết (virus dengue) có 4 loại huyết thanh gồm có DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Các loại huyết thanh này đều có thể gây ra căn bệnh, từ nhiễm trùng sốt xuất huyết không triệu chứng tới sốt xuất huyết, sốt xuất huyết Dengue và hội chứng sốc sốt xuất huyết.
Hiện các tuýp huyết thanh của virus sốt xuất huyết lưu hành ở hơn 100 quốc gia, phổ quát ở các khu vực như Đông Nam Á, quần đảo Thái Bình Dương, Nam Mỹ, Trung Mỹ, vùng Caribe. Theo ước tính, virus sốt xuất huyết đã từng gây ra ra trong vòng 390 triệu ca nhiễm trùng mỗi năm trên toàn thế giới, trong số đó trong vòng 96 triệu ca có dấu hiệu lâm sàng.
Virus Dengue thuộc chi Flavivirus trong họ Flaviviridae, được phân lập lần đầu tiên vào năm 1943, do hai nhà khoa học Ren Kimura và Susumu Hotta nghiên cứu từ các mẫu máu của các người căn bệnh được lấy trong đợt dịch sốt xuất huyết ở Nagasaki, Nhật Bản.
Một năm sau đó, hai nhà khoa học Albert B. Sabin và Walter Schlesinger đã từng phân lập được virus sốt xuất huyết một cách độc lập, gọi tên là DEN-1. những phân lập của một chủng virus không tương tự có đặc tính kháng nguyên riêng biệt từ New Guinea được gọi là DEN-2. Hai tuýp huyết thanh không tương tự đã từng được phân lập từ những người căn bệnh mắc căn bệnh xuất huey61t trong đợt dịch ở Manila, Philippines vào năm 1956.
Việt Nam lưu hành cả 4 tuýp huyết thanh virus dengue gây ra căn bệnh, trong số đó tuýp huyết thanh lây truyền truyền chủ yếu là DEN-1 và DEN-2. Dịch căn bệnh sốt xuất huyết xảy ra quanh năm, cao điểm vào mùa mưa (trong vòng từ tháng 4 tới tháng 10 tại miền Bắc và tháng 6 tới tháng 12 ở miền Nam) [1].
Sốt xuất huyết có mắc phải lại không?
đã từng mắc sốt xuất huyết Sau đó vẫn có nguy cơ nhiễm căn bệnh lại. Virus sốt xuất huyết có 4 tuýp huyết thanh gây ra căn bệnh và không có thể tạo miễn dịch chéo giữa các loại huyết thanh với nhau. Vì vậy, một người có thể mắc phải nhiễm sốt xuất huyết tới 4 lần trong đời.
Không tương tự như virus sởi thường hay thủy đậu tạo ra miễn dịch bền vững, virus sốt xuất huyết khi xâm nhập vào cơ thể sẽ sản sinh kháng thể tự nhiên phòng chống với duy nhất tuýp huyết thanh gây ra căn bệnh vào thời điểm đó.
>> Tham khảo: căn bệnh sốt xuất huyết bao lâu thì khỏi?
Mặc dù hệ miễn dịch vẫn tạo thành miễn dịch chéo với các tuýp huyết thanh còn lại của virus Dengue song chỉ là thoáng qua, không bền vững, nhanh chóng tụt suy yếu nồng độ kháng thể và tan biến hoàn toàn, không còn nguy cơ giữ an toàn cơ thể trong những lần tái tiếp xúc với virus Dengue thông qua tuýp huyết thanh không tương tự so với tuýp huyết thanh mắc phải nhiễm lần đầu.
Điều này nghĩa là người mắc căn bệnh lần đầu vẫn có thể tiếp tục mắc phải lây truyền nhiễm bởi 3 tuýp huyết thanh của virus sốt xuất huyết còn lại tại bất kỳ thời điểm nào trong suốt cuộc đời nếu không sớm trang mắc phải cho cơ thể miễn dịch chủ động với các tuýp huyết thanh virus sốt xuất huyết còn lại thông qua việc tiêm chủng vắc xin.
Các chuyên gia cho rằng, mỗi tuýp huyết thanh virus sốt xuất huyết chứa các phân nhóm không tương tự nhau, mang theo các hợp dinh dưỡng không tương tự nhau, nên có thể tránh được sự phát hiện của hệ miễn dịch của cơ thể.
Sốt xuất huyết có mắc phải lại không? người đã từng mắc sốt xuất huyết một lần, hoàn toàn có thể tái nhiễm lần thứ hai, thậm chí thứ ba và thứ tư [2]. Vì vậy, mỗi cá nhân không nên coi nhẹ, theo dõi thể trạng sát sao khi có dấu hiệu tái nhiễm sốt xuất huyết và khẩn trương tới khu vực y tế gần nhất để thăm kiểm tra và điều trị sớm.
Những sai lầm dẫn tới căn bệnh sốt xuất huyết tái phát và nặng hơn
1. Hết sốt là hết căn bệnh
Ngoài thắc mắc:”Sốt xuất huyết có mắc phải lại không?”, cần phải đặc biệt lưu ý, sốt xuất huyết không phải cứ hết sốt là đã từng khỏi căn bệnh. Theo các chuyên gia y tế, sốt xuất huyết tiếp diễn với 3 thời kỳ gồm có thời kỳ sốt, thời kỳ nguy kịch và thời kỳ phục hồi. Trong toàn bộ các trường hợp sốt xuất huyết nặng, dấu hiệu hạ sốt chủ yếu là khởi đầu cho việc bước vào thời kỳ nguy hiểm của căn bệnh.
căn bệnh sốt xuất huyết khởi phát với triệu chứng sốt cao đột ngột, trong vòng 40 độ C, đi kèm đau đớn mỏi người và nhức mắt, thường tiếp diễn từ 1 – 3 ngày đầu. Tuy nhiên, bắt đầu từ giữa ngày thứ 3 hoặc thứ 4 trở đi, triệu chứng sốt suy yếu dần, là thời điểm hết sức nguy hiểm vì có thể căn bệnh sẽ diễn tiến trở nặng. Theo ghi nhận, toàn bộ các triệu chứng sốt xuất huyết nghiêm trọng đều tiến triển trong vòng 24 tới hai ngày sau khi hạ sốt [3].
Vào thời điểm này, các trường hợp nhiễm trùng thứ phát thường xảy ra với dấu hiệu hạ tiểu cầu và cô đặc máu nghiêm trọng. Hiện tượng thoát huyết tương qua thành mạch kéo theo nước, tiến hành cơ thể mất những lượng nước lớn, tiến hành tăng nguy cơ trụy mạch.
Đồng thời, tác hại suy yếu tiểu cầu, tiến hành cho người căn bệnh tay chân nổi ban, đau đớn vùng bụng, buồn nôn và nặng hơn là thấy máu cam, thấy máu chân răng, nôn ra máu… Khi xuất hiện tình trạng này, nếu không được can thiệp sớm, nguy cơ căn bệnh tiến triển thành sốc, rối loạn công dụng cơ quan, đông máu nội mạch lan tỏa hoặc xuất huyết rất cao.
>> Hướng dẫn: Chăm sóc người căn bệnh sốt xuất huyết
2. Xét nghiệm chỉ số âm tính là không mắc căn bệnh
Các phương pháp xét nghiệm chẩn đoán sốt xuất huyết được sử dụng phổ quát hiện nay gồm có: xét nghiệm kháng nguyên NS1 (xét nghiệm nhanh), xét nghiệm huyết thanh học như kháng thể IgM và IgG. Đọc kết quả xét nghiệm cho ra dương tính tức người căn bệnh đã từng nhiễm virus Dengue gây ra căn bệnh sốt xuất huyết, còn nếu âm tính tức người căn bệnh không mắc phải nhiễm virus Dengue. Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều trường hợp kết quả trả về là âm tính song thực dinh dưỡng người xét nghiệm đã từng mắc căn bệnh sốt xuất huyết.
Các chuyên gia giải thích rằng, xét nghiệm NS1 hoặc IgM có thể cho kết quả âm tính mặc dù có xuất hiện các triệu chứng tương tự sốt xuất huyết là do kết quả xét nghiệm có thể mắc phải tác động bởi thời điểm xét nghiệm, thời gian bắt đầu nhiễm trùng, sự không tương tự biệt trong phản ứng miễn dịch của từng cá nhân và tính đặc hiệu của các xét nghiệm.
Thực dinh dưỡng, kháng nguyên sốt xuất huyết NS1 có thể được phát hiện vào ngày thứ ba sau nhiễm trùng, trong khi kháng thể IgM thường được nhìn xuất hiện vào ngày thứ năm. Vì vậy, với những xét nghiệm cho ra chỉ số âm tính không hoàn toàn nghĩa là không nhiễm căn bệnh. Có thể giải thích là do thời điểm xét nghiệm chưa thích hợp, số lượng virus và kháng nguyên trong máu vẫn còn thấp, gây ra ra tình trạng âm tính giả.
>> Tìm hiểu thêm về: Sai lầm khi điều trị sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết mắc phải mấy lần trong đời?
Về mặt lý thuyết, một người có thể mắc căn bệnh sốt xuất huyết tới 4 lần trong đời. Trên thực tế, trường hợp tái phát lần 4 rất hiếm khi xảy ra, thường chỉ mắc căn bệnh lần thứ 2 hoặc thứ ba. Tuy nhiên, hiếm không đồng nghĩa là không xảy ra, đáng để ý là ở lần tái nhiễm, căn bệnh sẽ diễn biến nghiêm trọng hơn, dễ tác hại và nguy cơ tử vong cao hơn đáng nói so với lần nhiễm đầu tiên.
Sốt xuất huyết có mắc phải lại không? Virus sốt xuất huyết có 4 tuýp huyết thanh riêng biệt, đều có thể gây ra căn bệnh là DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4. Một người khi mắc căn bệnh sốt xuất huyết sẽ tạo ra miễn dịch bền vững tương ứng với loại huyết thanh gây ra căn bệnh thời điểm đó. Tuy nhiên, kháng thể được sản sinh trong đợt mắc căn bệnh này chỉ tạo miễn dịch chéo thoáng qua với 3 tuýp huyết thanh còn lại, miễn dịch chéo sau khi tạo thành sẽ nhanh chóng suy suy yếu và tan biến (thường là 6 tháng).
BS Bùi Công Sự, Quản lý Y khoa Vùng 3 – Miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho rằng: “căn bệnh sốt xuất huyết gây ra ra bởi virus Dengue, có 4 tuýp huyết thanh là DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4, gây ra ra các đợt trỗi dậy dịch trên toàn cầu. Sau khi khỏi căn bệnh, cơ thể có thể sản sinh kháng thể miễn dịch suốt đời với huyết thanh gây ra căn bệnh, song chỉ tạo miễn dịch chéo thoáng qua với 3 tuýp huyết thanh còn lại, thường là sau 6 tháng, các miễn dịch chéo này sẽ suy suy yếu đáng nói và tan biến hoàn toàn, không còn nguy cơ giữ an toàn cơ thể khỏi những lần phơi nhiễm với các tuýp huyết thanh virus sốt xuất huyết không tương tự trong tương lai. Do đó nguy cơ tái nhiễm lần 2, lần 3, thậm chí lần 4 rất cao, nếu người căn bệnh không chủ động thực hiện các phương pháp phòng tránh.
Sốt xuất huyết mắc phải lại có nguy hiểm hơn không?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), những người mắc phải sốt xuất huyết lần hai có nguy cơ mắc căn bệnh nặng hơn so với mắc căn bệnh lần đầu. Theo Tổng cục Dịch vụ Y tế (DGHS), tính tới tháng 7/2023, đã từng có 64 ca tử vong vì sốt xuất huyết tại Bangladesh, trong số đó phần lớn các trường hợp đã từng mắc phải nhiễm sốt xuất huyết lần hai hoặc lần ba.
Sốt xuất huyết có tái lại không? Tiến sĩ Niatuzzaman, Giám đốc trung tâm y tế Cao đẳng Y Mugda đã từng chia sẻ trên tờ The Business Standard: “Tại trung tâm y tế của chúng tôi, toàn bộ người căn bệnh sốt xuất huyết tử vong hoặc phục hồi sau tình trạng nguy kịch đều đã từng mắc phải sốt xuất huyết lần thứ hai hoặc thứ ba”.
Ông cho rằng thêm, những người mắc phải huyết áp cao, tiểu đường, tim mạch hoặc bất kỳ căn bệnh lý đi kèm nào, khi mắc phải sốt xuất huyết lần hai hoặc lần ba đều có nguy cơ dẫn tới hội chứng sốc sốt xuất huyết (DSS), gây ra thấy máu bên trong và tổn thương nội tạng, đe dọa tới tính mạng người căn bệnh.
Giải thích hiện tượng sốt xuất huyết lần hai thường gây ra ra các tác hại nguy hiểm hơn lần đầu, chuyên gia cho rằng do quá trình tăng cường phụ thuộc kháng thể (ADE), các kháng thể miễn dịch được sản sinh từ đợt mắc căn bệnh trước sẽ liên kết với các hạt virus từ nhóm huyết thanh mới song không trung hòa, sẽ xâm nhập vào các tế bào miễn dịch và nhân lên nhanh chóng. Để phòng chống tình trạng nhiễm trùng này, cơ thể sẽ kích hoạt một loạt các tế bào miễn dịch là cytokine, gây ra ra “cơn bão cytokine”.
Quá trình này tiếp diễn mạnh mẽ tới mức thay thế vì giữ an toàn cơ thể khỏi nhiễm trùng, chúng lại phản tác dụng ngược lại, tiến hành cho tình trạng xuất huyết nặng hơn, gây ra thấy máu ồ ạt, suy suy yếu công dụng đa cơ quan, thậm chí tử vong.
Phòng ngừa tái nhiễm sốt xuất huyết bằng vắc xin
Tính tới tháng 9/2024, trên thế giới có hai loại vắc xin sốt xuất huyết được thẩm định và cấp phép triển khai tiêm chủng là vắc xin Dengvaxia (Sanofi Pasteur) và vắc xin Qdenga (Takeda). Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã từng chủ yếu thức phê duyệt sử dụng vắc xin sốt xuất huyết Qdenga vào tháng 5/2024 và tới tháng 9/2024, vắc xin sốt xuất huyết Qdenga đã từng được hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC đưa về Việt Nam và triển khai tiêm chủng lần đầu tiên cho người dân trên toàn quốc.
>> Đọc thêm: Sốt xuất huyết tiến hành thế nào cho nhanh khỏi?
Vắc xin Qdenga là vắc xin sống tái tổ hợp, được nghiên cứu và tiến triển bởi hãng dược phẩm Takeda trong gần 15 năm. Loại vắc xin này có thể phòng ngừa đầy đủ 4 tuýp huyết thanh virus sốt xuất huyết gồm có DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4, mang tốt nhất ngừa căn bệnh hơn 80% và ngăn chặn hơn 90% nguy cơ gây ra tác hại nặng phải nhập viện. Vắc xin Qdenga được chỉ định tiêm cho người từ 4 tuổi trở lên, uống lịch tiêm 2 mũi như sau:
- Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên trong lứa tuổi;
- Mũi 2: Cách mũi đầu tiên 3 tháng.
>> Đặt mua và tiêm ngay vắc xin sốt xuất huyết: TẠI ĐÂY
>> Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về vắc xin sốt xuất huyết hoặc có nhu cầu về các loại vắc không tương tự tại VNVC, liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC – Trung tâm Tiêm chủng trẻ nhỏ & Người lớn hoặc tới ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm kiểm tra sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.
thắc mắc thường gặp
1. mắc phải sốt xuất huyết bao lâu thì tái lại?
Sốt xuất huyết mắc phải Sau đó có mắc phải lại không? Tùy vào tình hình dịch tễ tại khu vực sinh sống, sức khỏe miễn dịch của mỗi người và ý thức thực hiện phòng chống căn bệnh mà nguy cơ và trong vòng cách của lần tái nhiễm sốt xuất huyết so với lần đầu mắc sẽ có sự không tương tự nhau.
Nếu chủ động tiêm phòng vắc xin đủ mũi, đúng lịch và tuân thủ thực hiện tốt các phương pháp phòng căn bệnh, việc tái nhiễm lại căn bệnh sốt xuất huyết là vô cùng thấp. Nếu người căn bệnh coi nhẹ sau lần nhiễm đầu và không chủ động phòng ngừa, nguy cơ tái nhiễm sốt xuất huyết là rất cao, nhất là vào thời điểm cao điểm của sốt xuất huyết.
2. Có ai mắc phải sốt xuất huyết lần 2 không?
mắc phải sốt xuất huyết Sau đó có mắc phải lại không? Theo ghi nhận, có rất nhiều người căn bệnh tái nhiễm sốt xuất huyết lần 2, thậm chí là lần 3 và lần 4. cần phải đặc biệt lưu ý, sốt xuất huyết nhiễm lần 2 rất nguy hiểm, do tình trạng căn bệnh diễn tiến nặng hơn lần đầu, có thể gây ra choáng váng, xuất huyết ồ ạt, suy đa cơ quan và gây ra tử vong cho người căn bệnh. Do đó, tất cả tất cả người, nhất là những người đã từng từng mắc căn bệnh sốt xuất huyết, cần phải thực hiện nghiêm túc các công tác phòng chống căn bệnh, giữ an toàn sức khỏe chủ yếu mình, gia đình và xã hội.
Do đó, tất cả tất cả thành phần, từ trẻ nhỏ và người lớn trong lứa tuổi khuyến cáo và nhất là nhóm người sinh sống trong khu vực có dịch tễ sốt xuất huyết, cần phải chủ động tiêm phòng đầy đủ các mũi vắc xin sốt xuất huyết theo đúng quy trình, đồng thời thực hiện nghiêm túc các phương pháp phòng chống muỗi đốt, đẩy lùi các vectơ lây truyền truyền virus sốt xuất huyết một cách tốt nhất.
HỆ THỐNG trung tâm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Bài viết Vừa rồi đã từng giải đáp chi tiết cho thắc mắc “Sốt xuất huyết có mắc phải lại không?” Trên lý thuyết, một người có thể mắc sốt xuất 4 lần trong đời, thậm chí lần tái nhiễm sau sẽ xuất hiện những tình trạng nghiêm trọng hơn, dễ tác hại và nguy cơ tử vong cao hơn so với lần mắc căn bệnh đầu tiên.
