9 căn bệnh có thể gây nên béo phì

BS.CKI Phan Thị Thùy Dung, Trung tâm Kiểm soát cân nặng và Điều trị béo phì, phòng kiểm tra Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho rằng béo phì là căn bệnh mạn tính phức tạp, có xu hướng gia tăng. Người thừa cân, béo phì thường nghĩ đây là vấn đề ăn uống nên chú trọng suy yếu cân bằng cách tập luyện, nhịn ăn. Tuy nhiên, tăng cân cũng có thể mối liên quan tới các căn bệnh lý chuyển hóa, di truyền, nội tiết…

Rối loạn vùng dưới đồi (vùng nhỏ nằm ở giữa tuyến yên và đồi thị) thường gây nên ra triệu chứng thèm ăn do cơ thể đề kháng với hormone no (leptin). Rối loạn vùng dưới đồi có thể xảy ra sau chấn thương đầu hoặc sau xạ trị khiến cho vùng dưới đồi tổn thương. Người căn bệnh sau tiểu phẫu u sọ hầu, gặp phải viêm do căn bệnh sarcoidosis (u hạt) và lao, tổn thương mao mạch, đột biến gene… cũng có nguy cơ cao rối loạn vùng dưới đồi.

Suy giáp (tuyến giáp vận động kém – Hypothyroidism) là tình trạng tuyến giáp không tạo ra đủ hormone, thực hiện trễ quá trình trao đổi hoạt chất, rối loạn chuyển hóa gây nên tăng cân. Triệu chứng suy giáp gồm không chịu được lạnh, da khô, rụng tóc, trễ chạp…

Hội chứng Cushing gây nên tăng cân do tăng nồng độ cortisol trong máu thực hiện tăng tích tụ mỡ. Triệu chứng đi kèm gồm dễ bầm tím, mặt sưng phù, rạn da, mệt mỏi, tăng huyết áp, suy yếu ham muốn tình dục…

Hội chứng buồng trứng đa nang thực hiện tăng hormone androgen, rối loạn kinh nguyệt, tăng đề kháng insulin, rối loạn chuyển hóa… Các tình trạng này đều dẫn tới tăng cân không kiểm soát dù người căn bệnh ăn ít. Người béo phì mắc hội chứng này thường dễ tăng cân, không dễ suy yếu cân, rậm lông, kinh nguyệt không đều… căn bệnh không điều trị sớm có nguy cơ cao tiến triển các căn bệnh tiểu đường type 2, vô sinh.

Suy sinh dục nam có mối liên hệ phức tạp, hai chiều với béo phì. Bác sĩ Dung giải thích người gặp phải suy sinh dục suy yếu testosterone thường tăng cân nhanh. Ngược lại, béo phì có thể gây nên ra chứng suy sinh dục do suy yếu gonadotropin (hormone của tuyến sinh dục). Triệu chứng suy sinh dục ở nam gồm giọng nói cao, ít lông, râu và tóc mọc thưa, nữ hóa tuyến vú (ít gặp), rối loạn cương dương dương, suy yếu khối số lượng cơ bắp, loãng xương…

Phụ nữ sau sinh hoặc mãn kinh gặp phải thay thế đổi nội tiết tố nữ, suy suy yếu estrogen, trao đổi hoạt chất cũng dễ tăng cân hơn. Nếu không kiểm soát trong số lượng cơ thể, người căn bệnh có thể gặp phải béo phì. Triệu chứng mãn kinh là không có kinh nguyệt trong vòng 12 tháng liên tục.

Thiếu hụt hormone tăng trưởng (GH) thường do bẩm sinh hoặc hậu phẫu u tuyến yên, góp phần dẫn tới béo phì. Triệu chứng thiếu hormone tăng trưởng điển hình như mệt mỏi, lo lắng, trầm cảm, tăng mỡ nhất là vùng bụng, loãng xương.

Béo phì do di truyền là căn bệnh về di truyền học phức tạp. Gene mối liên quan tới khối số lượng mỡ và béo phì được chia thành béo phì đa gene và béo phì đơn gene. đặc tính của béo phì do di truyền là tăng cân từ nhỏ, tăng cân dù ăn không nhiều. Để điều trị, người căn bệnh nên được xét nghiệm giải mã gene di truyền nhằm đưa ra phù hợp nhất.

căn bệnh tâm lý như trầm cảm và béo phì có mối liên hệ hai chiều. Người béo phì dễ gặp phải trầm cảm và người căn bệnh trầm cảm thường có triệu chứng ăn nhiều hơn để giải tỏa hoang mang. Rối loạn ăn uống, ăn uống vô độ thường xảy ra ở một vài người căn bệnh gặp phải trầm cảm, nếu nhiều ngày gây nên thừa cân và béo phì.

một vài loại thuốc thường được sử dụng điều trị rối loạn tâm thần, thuốc chống động kinh cũng có thể gây nên béo phì. Bác sĩ Dung cho rằng corticosteroid (loại thuốc suy yếu đau đớn, suy yếu viêm, hen suyễn, viêm xoang), thuốc tránh thai cũng có thể gây nên rối loạn nội tiết, tăng cân.

Bác sĩ Dung lưu ý thừa cân béo phì không đơn thuần là do thói quen sống không lành mạnh mà còn có nhiều yếu tố không tương tự. Do đó, người gặp phải tăng cân, thừa cân không rõ tại sao nên tới địa điểm y tế chuyên điều trị béo phì để kiểm tra, phòng tác hại.

Đinh Tiên