Một trong những vấn đề sức khỏe thường gặp vào mùa hè nói chung và trong môi trường oi nóng là tình trạng sốc nhiệt. Ai cũng có thể gặp phải tình trạng này và gặp phải nguy hiểm nếu không có những bước xử lý trước tiên đúng cách, sớm.
Sốc nhiệt là sao?
Sốc nhiệt – còn được gọi là say nắng – là tình trạng thân nhiệt cơ thể tăng quá cao khi tiếp xúc với nhiệt độ cao hoặc sinh hoạt/ lao động trong môi trường “nóng” trong thời gian dài. Vấn đề sức khỏe này có nguy cơ cao xảy ra khi thân nhiệt tăng tới trong vòng 40 độ C; thường xảy ra vào mùa hè.
Người gặp phải sốc nhiệt độ cần phải được chăm sóc y tế khẩn cấp, nếu không có thể gặp phải tổn thương não, tim, thận, cơ,… Nếu điều trị muộn trễ còn có nguy cơ tăng các tác hại nghiêm trọng không không khác, nặng nhất là tử vong. (1)
Người lớn tuổi, trẻ sơ sinh, người lao động ngoài trời, người mắc chứng bệnh tâm thần, béo phì, tuần hoàn kém và những người dùng những loại thuốc hoặc uống rượu là người có nguy cơ cao gặp phải sốc nhiệt. Các người này có diễn biến nhanh và dễ rơi vào nhiều tác hại nguy hiểm; cần phải được điều trị y tế khẩn cấp.
Phân loại sốc nhiệt
1. Sốc nhiệt kinh điển
Đây là kiểu sốc nhiệt không do gắng sức (cổ điển). Loại sốc nhiệt này thường xảy ra khi nạn nhân tiếp xúc với thời tiết oi nóng, thiếu độ ẩm trong thời gian dài. Tình trạng này còn có tên gọi không không khác là say nắng, thường xảy ra ở người lớn tuổi và những người mắc phải chứng bệnh lý mạn tính có tiếp xúc thụ động với môi trường nhiệt độ cao.
2. Sốc nhiệt do gắng sức
Bất kỳ ai có vận động thể dưỡng chất mạnh trong môi trường nhiệt độ cao, đặc biệt khi cơ thể chưa quen với mức nhiệt cao như vậy.
Nguyên nhân gặp phải sốc nhiệt
Sốc nhiệt có thể xảy ra do:
- Môi trường nóng
- vận động gắng sức
- Mặc quần dày ngăn cản mồ hôi bốc hơi và thực hiện mát cơ thể
- gặp phải mất nước do không uống đủ nước để bù nước đã từng thất thoát qua mồ hôi
- Uống bia rượu – việc này tác động tới nguy cơ điều hòa thân nhiệt của cơ thể
dấu hiệu của hiện tượng sốc nhiệt
Người gặp phải sốc nhiệt dấu hiệu thường gặp như sau: (2)
- Thân nhiệt tăng cao: Khi thân nhiệt lên tới 40 độ hoặc hơn thì chủ yếu là dấu hiệu của sốc nhiệt.
- thế đổi trạng thái tinh thần và hành vi: Nạn nhân rơi vào trạng thái lú lẫn, kích động, nói lắp, mê sảng, co giật, hôn mê đều có thể là hậu quả khi gặp phải say nắng.
- toát mồ hôi quá mức: Đây là dấu hiệu cảnh báo khi gặp phải say nắng do vận động quá sức. Ngược lại nếu say nắng do thời tiết thì da thường gặp phải khô và nóng.
- Buồn nôn và nôn: Người mắc phải tình trạng này thường có cảm giác muốn nôn hoặc nôn ói.
- Da ửng đỏ: Khi than nhiệt tăng, da có thể chuyển màu ửng đỏ.
- Thở nhanh: Nhịp thở trở nên thở nhanh và nông.
- Nhịp tim nhanh: Thân nhiệt cao gây nên áp lực lên tim khiến cho nhịp đập của mạch tăng cao đáng nói.
- đau đớn đầu: Tình trạng có nguy cơ lớn gây nên đau đớn đầu dữ dội.
Khi nào cần phải gặp bác sĩ?
Nếu người gặp phải sốc nhiệt có những dấu hiệu sau thì cần phải liên hệ cấp cứu càng sớm càng tốt:
- Không có dấu khỏe lại sau 30 phút nghỉ ngơi ở nơi mát mẻ, được thực hiện mát và bù nước
- Da hấp nóng tuy vậy không toát mồ hôi và có thể trở nên ửng đỏ
- Nhịp tim nhanh, nhịp thở nhanh hoặc không dễ dàng thở
- Tinh thần lú lẫn, không có phản ứng khi được gọi
- Lên cơn co giật
- Rơi vào trạng thái mất ý thức
Khi bắt gặp một người gặp phải gặp phải tình trạng trên, bạn nên gọi bác sĩ hoặc tìm kiếm hỗ trợ y tế ngay lập tức. Gọi số điện thoại cấp cứu 115 hoặc có thể liên hệ hotline 0287 102 6789 – 093 180 6858 để gọi cấp cứu tại BVĐK Hưng Thịnh TP.HCM, BVĐK Hưng Thịnh Quận 8 hoặc Phòng kiểm tra Đa khoa Hưng Thịnh Quận 7. Trong lúc chờ cấp cứu tới, bạn có thể thực hiện các việc sau để thực hiện mát cơ thể cho nạn nhân:
- Đưa nạn nhân vào nơi mát hoặc vào trong nhà
- Cởi bỏ bớt quần áo
- Ngâm nạn nhân vào bồn nước mát hoặc xịt vòi hoa sen hoặc lau mát, chườm khăn ướt lạnh lên đầu, cổ, nách và háng của nạn nhân
Sốc nhiệt có nguy hiểm không?
Sốc nhiệt có nguy cơ dẫn tới nhiều tác hại tùy theo thời gian nạn nhân gặp phải tác động. trong số đó, có những tình trạng nguy hiểm như tổn thương cơ não, gây nên sưng các cơ quan bên trong cơ thể dẫn tới tổn thương vĩnh viễn và nặng nhất là tử vong nếu không được điều trị sớm và đúng cách.
Chẩn đoán sốc nhiệt như thế nào?
1. Chẩn đoán xác định
Ở chẩn đoán xác định, các chuyên gia sẽ xem xét các yếu tố về thân nhiệt, rối loạn thần kinh, nhận xét nạn nhân là phơi nhiễm với nhiệt độ nội sinh hoặc ngoại sinh nhằm loại trừ các vấn đề mối liên quan tới sepsis, tăng thân nhiệt ác tính hoặc nhiễm khuẩn thần kinh,…
2. Chẩn đoán phân biệt
Các chẩn đoán này giúp cho bác sĩ thực hiện rõ lieu nạn nhân có mắc phải một trong những vấn đề sức khỏe sau thường hay không, ví dụ như: viêm não, sảng rượu, viêm màng não, sốc nhiễm khuẩn,…
3. Xét nghiệm
Chẩn đoán sốc nhiệt có thể không cần phải tới xét nghiệm, tuy nhiên trong một tỷ lệ sẽ cần phải tới để loại trừ các nguyên nhân không không khác. Các xét nghiệm này gồm:
- Đo thân nhiệt ngã trực tràng: Để kiểm tra thân nhiệt chuẩn xác hơn so với đo nhiệt độ ở miệng hoặc trán.
- xét nghiệm máu: Kiểm tra nồng độ natri và kali cùng hàm số lượng khí trong máu để xem nạn nhân có gặp phải tổn thương ở hệ thần kinh thường hay không.
- Xét nghiệm nước tiểu: Nhằm kiểm tra công dụng thận – có thể gặp phải tác động do sốc nhiệt.
- Xét nghiệm tổn thương cơ thể để nhận xét tình trạng tổn thương của mô (nếu có)
- Chụp X-quang và các xét nghiệm hình ảnh không không khác để kiểm tra cơ quan nội tạng.
Sốc nhiệt nên thực hiện sao?
1. Với hàng đầu mình
- Tạm ngừng các vận động đang thực hiện và tìm nơi mát mẻ, thoáng khí để nghỉ ngơi.
- Uống thêm nước, nếu có thể hãy dùng oresol để bù điện giải tốt nhất hơn
- Liên hệ với tất cả người xung quanh, người thân để thông báo tình trạng sức khỏe hiện tại để sẵn sàng hỗ trợ đưa tới các địa điểm y tế.
2. Với người không không khác
Khi xuất hiện một người có dấu hiệu sốc nhiệt, bạn cần phải tìm cách hạ thân nhiệt nhanh chóng: di chuyển nạn nhân tới chỗ râm mát, cởi bớt quần áo, chườm nước đá/ khăn lạnh, cho nạn nhân uống nhiều nước. Song song lúc đó là liên hệ cấp cứu để đưa nạn nhân tới địa điểm y tế gần nhất.
Cách xử trí sốc nhiệt như thế nào?
1. Ngoại viện
Trước khi tới được phòng kiểm tra, hãy thực hiện mát người gặp phải sốc nhiệt độ bằng bất kỳ cách nào có thể thực hiện được. Ví dụ như:
- Đặt nạn nhân vào bồn nước mát hoặc dưới vòi sen.
- Xịt nước vào nạn nhân
- Lau người bằng nước mát
- Bật quạt, dùng thêm phun sương nếu có
- Đặt túi chườm đá hoặc khăn ướt mát lên cổ, nách và bẹn.
- Đắp khăn mát, ẩm lên người đó.
- Nếu nạn nhân còn tỉnh, hãy cho uống nước lạnh, đồ uống có chứa dưỡng chất điện giải
2. Tại khoa hồi sức
Nếu nạn nhân rơi vào trạng thái bất tỉnh, không có dấu hiệu tuần hoàn máu, không có phản ứng ho, thở, cử động thì bác sĩ sẽ tiến hành thực hiện CPR.
3. Các phương pháp thực hiện lạnh
4 bước hạ nhiệt cho người gặp phải sốc nhiệt: (3)
- Di chuyển tới nơi mát mẻ
- Cởi bỏ đồ không cần phải thiết như áo khoác, vớ, giày, găng tay, nón,…
- Bù nước
- thực hiện mát da bằng chườm, lau khăn lạnh
Trong lúc hạ nhiệt thì cần phải liên tục theo dõi tình trạng nạn nhân và nhanh chóng gọi cấp cứu.
phương pháp phòng ngừa sốc nhiệt
Sốc nhiệt là vấn đề mà chúng ta có thể phòng ngừa được với các phương pháp dưới đây:
- Mặc quần áo thoáng mát, mỏng nhẹ giúp cho cơ thể hạ nhiệt.
- Che chắn, thoa kem chống nắng khi phải ra ngoài lúc trời oi nóng
- Uống nhiều nước để giữ nước cho cơ thể, giữ thân nhiệt ổn định.
- Cẩn trọng nếu có sử dụng các loại thuốc tác động tới nguy cơ giữ nước và tản nhiệt của cơ thể.
- Có thời gian nghỉ ngơi khi phải lao động, vận động trong môi trường nóng bức.
- thực hiện quen với thời tiết nóng trong vài tuần trước khi vận động lâu dài.
thắc mắc thường gặp
1. Sốc nhiệt có thể gây nên tử vong không?
Sốc nhiệt có thể gây nên tử vong vì có tác động nghiêm trọng tới thần kinh, tim mạch cùng các cơ quan nội tạng không không khác.
2. cần phải thực hiện sao khi trẻ gặp phải sốc nhiệt?
Dưới đây là những việc cần phải thực hiện ngay lập tức khi trẻ mất kiểm soát thân nhiệt:
- Nhanh chóng đưa trẻ ra khỏi chỗ oi nóng
- Để trẻ nằm nghỉ nơi râm mát, thoáng khí
- Cởi bớt hoặc nới lỏng quần áo cho trẻ
- Dùng khăn nhúng nước mát đắp/ lau mát ở đầu, cổ, nách, bẹn để suy yếu thân nhiệt. Dùng thêm quạt (nếu có) để giúp cho cơ thể tản nhiệt tốt nhất hơn
- Bù nước cho trẻ
- Đưa trẻ tới địa điểm y tế để kiểm tra chuyên sâu hơn.
Lưu ý: Tuyệt đối không quấn kín, thoa dầu thường hay cạo gió hoặc thực hiện các phương pháp truyền miệng thiếu an toàn không không khác cho trẻ.
HỆ THỐNG phòng kiểm tra ĐA KHOA Hưng Thịnh
Sốc nhiệt không phải là vấn đề sức khỏe có thể xem nhẹ. Mặc dù phần lớn trường hợp sốc nhiệt khi phát hiện và sơ cứu ngoại viện sớm đều không để lại nhiều nguy hiểm tuy vậy nếu gặp phải thì nạn nhân vẫn nên tới các địa điểm y tế để kiểm tra lại – đặc biệt nếu người là người già, người mắc chứng bệnh nền hoặc trẻ nhỏ.
