Đa ối là một chứng bệnh lý sản khoa điển hình bởi sự tích tụ quá mức nước ối trong buồng tử cung, tác động tới trong vòng 1-4% các trường hợp mang thai. Mặc dù phần lớn các trường hợp đa ối nhẹ có thể không gây ra ra bất kỳ triệu chứng hoặc vấn đề nào, tuy nhiên cũng có một tỷ lệ đa ối nghiêm trọng hơn cần thiết phải phải điều trị. Vậy đa ối là như thế nào? Nguyên nhân nào dẫn tới đa ối và cách khắc phục như thế nào để giữ gìn thai kỳ khỏe mạnh và an toàn? BS.CKI Ừng Quốc Thường, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa phòng thăm khám Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM chia sẻ cụ thể trong bài viết dưới đây. (1)
Đa ối là như nào?
Đa ối là chứng bệnh lý điển hình bởi tình trạng dư thừa nước ối trong thai kỳ, có sự liên quan tới tăng tỷ lệ chứng bệnh tật và tử vong cho thai nhi và trẻ sơ sinh. Tình trạng này tương đối phổ quát, tác động trong vòng 1-4% các trường hợp mang thai. Thông thường, đa ối xảy ra trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba của thai kỳ (sớm nhất là vào tuần thứ 16), được tình cờ phát hiện và chẩn đoán trong quá trình siêu âm theo dõi thai kỳ thường quy. (2)
Bác sĩ Quốc Thường chia sẻ, nước ối là hoạt chất lỏng bao quanh thai nhi trong túi ối (môi trường lỏng giúp cho thai nhi tiến triển trong suốt thai kỳ). Nước ối giữ nhiều vai trò quan trọng, là môi trường cho thai nhi tiến triển, đồng thời có vai trò như một tấm đệm suy yếu lực giữ an toàn thai nhi trước những chấn động từ bên ngoài.
Trong thời kỳ đầu thai kỳ (trước tuần thứ 16), nước ối chủ yếu có nguồn gốc từ huyết tương mẹ khuếch tán qua màng ối và màng đệm. Sau tuần thứ 16-20 của thai kỳ, nước ối chủ yếu tạo thành từ nước tiểu thai nhi và dịch phổi tiết. Nước ối được tuần hoàn liên tục theo cơ chế thai nhi nuốt nước ối vào trong cơ thể, nước ối được tái hấp thu qua da, màng ối và dây rốn, sau đó được chảy ra ngoài theo nước tiểu của thai. hàng đầu nhờ cơ chế này mà số lượng nước ối được giữ phù hợp, không quá ít cũng không quá nhiều.
Tình trạng số lượng nước ối nhiều hơn mức sinh lý thường thì được gọi là đa ối. Các chuyên gia Sản khoa khái niệm đa ối khi chỉ số nước ối (Amniotic fluid index – AFI) lớn hơn hoặc bằng 25cm hoặc độ sâu xoang ối lớn nhất (Single-deepest pocket measurement – SDP) lớn hơn hoặc bằng 8cm trên siêu âm thai. Đa ối gặp trong nhiều chứng bệnh lý không tương tự nhau, có thể gây ra nguy hiểm tới sức khỏe và tính mạng của cả mẹ và thai nhi.
>>> Xem thêm: Quá trình tiến triển của thai nhi theo tuần (thời kỳ từ tuần 1 – 41)
Nguyên nhân gây ra ra đa ối
Khi nghe chẩn đoán tất cả mẹ bầu đều thắc mắc đa ối nguyên nhân vì đâu? Phần lớn các trường hợp đa ối nhẹ không rõ nguyên nhân. Đa ối tình trạng trung bình tới nặng có thể do các nguyên nhân từ phía mẹ hoặc phía thai nhi. Cụ thể như sau:
1. Nguyên nhân từ phía mẹ
gặp phải đái tháo đường trước hoặc trong khi mang thai là một trong những nguyên nhân dẫn tới đa ối. trong vòng 8-10% mẹ bầu gặp phải đái tháo đường gặp tình trạng đa ối do không được kiểm soát chứng bệnh tốt. (3)
Mẹ gặp phải rối loạn chuyển hóa, xung đột nhóm máu Rh… có thể khiến cho thai nhi gặp phải thiếu máu trầm trọng hoặc phù thai. Tình trạng này có sự liên quan tới đa ối.
2. Nguyên nhân từ phía thai nhi
Các khiếm khuyết về giải phẫu bào thai như khiếm khuyết của hệ thần kinh trung ương (như khuyết tật ống thần kinh, vô sọ), khiếm khuyết của hệ tiêu hóa, hệ tim mạch, hệ cơ xương, hệ tiết niệu sinh dục, sứt môi và hở hàm ếch, hẹp môn vị và những dị tật không tương tự, nhất là các dị tật có sự liên quan tới nguy cơ nuốt nước ối của thai nhi có thể dẫn tới tình trạng đa ối.
thất thường về nhiễm sắc thể như hội chứng Down (trisomy 21), Edwards (trisomy 18) và Patau (trisomy 13) cũng gây ra ra tình trạng đa ối.
Hội chứng truyền máu song thai (Twin – twin transfusion syndrome – TTTS) một thai nhận quá nhiều máu trong khi thai còn lại nhận quá ít cũng là nguyên nhân thường gặp của tình trạng đa ối.
3. Các nguyên nhân không tương tự
- Rau thai thất thường, u mao mạch màng đệm có thể gây ra suy thai, dẫn tới tình trạng đa ối.
- Viêm nội mạc tử cung, phù rau thai.
- Nhiễm trùng trong thai kỳ như giang mai, rubella, toxoplasma, parvovirus, CMV.
- Các chứng bệnh lý ít gặp không tương tự như hội chứng Bartter, phình mạch Galien, bướu quái cùng cụt, hội chứng Dandy Walker…
Các nghiên cứu cho xuất hiện, nguy cơ tồn tại chứng bệnh lý tiềm ẩn ở mẹ hoặc thai nhi tăng lên tùy theo tình trạng nghiêm trọng của tình trạng đa ối. Nghĩa là, trong khi tình trạng đa ối nhẹ thường là vô căn không rõ nguyên nhân, thì tình trạng đa ối ở tình trạng trung bình hoặc nặng thường sẽ phát hiện ra một căn chứng bệnh tiềm ẩn nào đó.
>>> Xem thêm: 5 chứng bệnh lý bánh nhau (nhau thai) nguy hiểm thường gặp mẹ bầu lưu ý
Đa ối khi mang thai có nguy hiểm không?
Ngoài việc thắc mắc đa ối là gặp phải gì, tất cả mẹ bầu còn lo lắng đa ối nguy hiểm như thế nào? Quá nhiều nước ối trong tử cung sẽ gây ra áp lực lên các cơ quan lân cận, có thể gây ra ra nhiều tác hại. Đa ối xuất hiện càng sớm trong thai kỳ, số lượng tích tụ nước ối càng cao sẽ càng tăng nguy cơ tác hại. một vài tác hại mà mẹ có thể gặp phải khi gặp phải đa ối gồm: (4)
- Vỡ màng ối sớm, chuyển dạ sớm, em bé sinh non (em bé chào đời trước tuần thứ 37 của thai kỳ).
- Thai ngôi mông hoặc các ngôi thai không tương tự không thuận lợi cho cuộc sinh.
- Nhau bong non.
- Sa dây rốn.
- Sự tiến triển và tăng trưởng của thai nhi gặp phải hạn chế, thai nhi gặp các vấn đề ở tiến triển khung xương.
- Sinh non nên em bé chưa tiến triển hoàn thiện các công dụng cơ quan, mẹ sẽ được cân nhắc sử dụng thuốc corticosteroids trước sinh giúp cho phổi trưởng thành nhanh hơn (thường là trước 34 tuần).
- Để an toàn cho cuộc sinh mẹ có thể được chỉ định sinh mổ với các trường hợp ngôi thai thất thường hoặc kèm theo thai to trong chứng bệnh lý đái tháo đường thai kỳ,… điều này tăng tác hại nhiễm trùng hậu sản và nguy cơ ở lần mang thai sau.
- Tăng nguy cơ đờ tử cung và băng huyết sau sinh.
- Trường hợp xấu nhất của đa ối là dẫn tới thai chết lưu.
Bác sĩ Quốc Thường chia sẻ, mẹ bầu cũng không cần thiết phải quá lo lắng bởi các tác hại của đa ối rất ít gặp, phần lớn các trường hợp đa ối ở tình trạng nhẹ, chỉ cần thiết phải điều trị theo dõi. Trong trường hợp đa ối chẩn đoán tình trạng trung bình tới nặng, bác sĩ sẽ có tư vấn can thiệp cần thiết phải thiết để suy yếu số lượng nước ối dư thừa.
Trong một tỷ lệ, bác sĩ cân nhắc chỉ định thủ thuật chọc ối để rút bớt số lượng nước ối ra ngoài. Đồng thời, điều quan trọng nhất là xác định đa ối vì đâu và có kế hoạch kiểm soát tốt nguyên nhân gây ra đa ối. ví dụ như mẹ bầu gặp phải đái tháo đường cần thiết phải ổn định đường huyết trong suốt thai kỳ.
“Mục tiêu của việc điều trị đa ối là ngăn ngừa các tác hại nguy hiểm có thể đe dọa thai nhi, cũng như suy yếu bớt các triệu chứng không dễ chịu ở mẹ do số lượng nước ối quá nhiều. Thuốc hỗ trợ phổi được cân nhắc sử dụng để giữ an toàn em bé khi mẹ có nguy cơ sinh non trước 34 tuần. Tiên số lượng của một thai kỳ có tình trạng đa ối phụ thuộc vào nguyên nhân cũng như tình trạng nghiêm trọng của chứng bệnh. đa số các trường hợp đa ối ở tình trạng nhẹ và vô căn, có tiên số lượng tốt”, bác sĩ Quốc Thường chia sẻ thêm.
Dấu hiệu nhận biết đa ối
Nhiều mẹ bầu thắc mắc triệu chứng của đa ối là như nào? Các triệu chứng của đa ối sự liên quan tới số lượng nước ối dư thừa tích tụ gây ra áp lực bên trong tử cung và các cơ quan lân cận. Tình trạng đa ối nhẹ không ít hoặc không gây ra triệu chứng. Khi đa ối tình trạng từ trung bình tới nặng có thể gây ra ra các triệu chứng như: (5)
- không dễ thở.
- Ợ nóng.
- Sưng ở mắt cá chân hoặc bàn chân.
- đau đớn ở vùng bụng.
- Táo bón.
- Đi tiểu thường xuyên hơn.
- Cảm giác căng cứng ở các cơ tử cung, gọi là co thắt.
- Khi tử cung to ra sẽ gây ra áp lực lên các cơ quan lân cận như phổi, dạ dày, trực tràng và bọng đái.
Bác sĩ có thể nghi ngờ và chỉ định các kiểm tra cần thiết phải thiết chẩn đoán chuẩn xác tình trạng đa ối khi mẹ có những dấu hiệu sau:
- Tử cung của mẹ lớn hơn so với tuổi thai của thai kỳ.
- không dễ khăn trong việc nghe tim thai.
- không dễ xác định vị trí của thai nhi trong tử cung.
>>> Xem thêm: 9 mốc thăm khám thai quan trọng mẹ bầu cần thiết phải nhớ trong suốt thai kỳ
Chẩn đoán đa ối bằng cách nào?
Trong quá trình theo dõi thai kỳ, khi có những dấu hiệu lâm sàng nghi ngờ tình trạng đa ối như kích thước tử cung lớn hơn so với tuổi thai, không dễ sờ xuất hiện các phần của thai hoặc không dễ nghe tim thai, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm cần thiết phải thiết để có chẩn đoán chuẩn xác.
Cách chẩn đoán đa ối là như thế nào? Siêu âm là xét nghiệm quan trọng và hữu ích nhất trong chẩn đoán đa ối, cho phép nhận xét trực tiếp thể tích nước ối thông qua hai chỉ số là chỉ số ối (AFI) và độ sâu xoang ối lớn nhất (SDP). Hai chỉ số này cũng giúp cho phân loại tình trạng đa ối ở tình trạng nhẹ, trung bình thường hay nặng. Đa ối chẩn đoán bằng cách này không xâm lấn, không gây ra đau đớn đớn, hoàn toàn an toàn cho cả mẹ và thai nhi.
- Chỉ số ối (AFI): Bác sĩ sẽ đo số lượng nước ối để nhận xét mức nước ối trong bốn góc phần tư của tử cung, sau đó cộng lại với nhau. số lượng nước ối được xem là thường thì nằm trong trong vòng 5-25cm. Nếu cao hơn 25cm được xem là đa ối.
- Độ sâu xoang ối lớn nhất (SDP): Bác sĩ sẽ lựa chọn đo xoang ối sâu nhất trong tử cung. Mức nước ối thường thì là trong vòng 2-8cm, nếu vượt quá 8cm được xem là đa ối.
Đồng thời, siêu âm còn giúp cho nhận xét các chỉ số kích thước của thai nhi, nghiên cứu hình thái giải phẫu bào thai gợi ý một vài nguyên nhân gây ra đa ối như song thai, đa thai, dị tật thai nhi… Siêu âm cũng giúp cho chẩn đoán phân biệt đa ối với các chứng bệnh lý không tương tự như cổ trướng hoặc u buồng trứng.
Có thể xuất hiện, độ tin cậy của chẩn đoán đa ối sẽ phụ thuộc vào kinh nghiệm và tay nghề của bác sĩ siêu âm. Do đó, mẹ nên lựa lựa chọn theo dõi thai kỳ tại khu vực y tế uy tín, có hệ thống máy siêu âm tiên tiến, hệ thống bác sĩ Sản khoa, bác sĩ Siêu âm giàu kinh nghiệm, tay nghề vững vàng… để được theo dõi thai kỳ sát sao, siêu âm kỹ lưỡng phát hiện tất cả vấn đề trong thai kỳ nếu có, tránh những trường hợp sơ suất như bỏ sót các dị tật thai nhi tiềm ẩn.
Sau khi đa ối được chẩn đoán, bác sĩ có thể chỉ định mẹ tiến hành thêm một vài xét nghiệm cận lâm sàng để chẩn đoán nguyên nhân gây ra đa nước ối là như nào, gồm có:
- tiến hành nghiệm pháp dung nạp đường huyết để loại trừ chứng bệnh đái tháo đường ở mẹ.
- Xét nghiệm nhóm máu và yếu tố Rhesus trường hợp nghi ngờ xung đột nhóm máu mẹ con, tình trạng thiếu máu ở thai nhi hoặc phù thai.
- Sàng lọc nhiễm trùng bào thai.
- Chọc ối và tiến hành nhiễm sắc thể đồ trong trường hợp phát hiện có dị tật ở thai nhi.
Các giải pháp điều trị đa ối
Tình trạng đa ối điều trị như thế nào? Bác sĩ Quốc Thường cho thấy, tùy thuộc vào tình trạng đa ối nhẹ, trung bình thường hay nặng mà bác sĩ sẽ cân nhắc đưa ra chỉ định điều trị thích hợp.
Đa ối tình trạng nhẹ
Thông thường, tình trạng đa ối nhẹ sẽ không cần thiết phải điều trị, chỉ cần thiết phải theo dõi thai kỳ định kỳ bằng siêu âm. gặp phải đa ối nhẹ mẹ vẫn có thể mang thai khỏe mạnh và sinh con đủ tháng ở tuần thứ 39-40 của thai kỳ.
Đa ối tình trạng trung bình
quy trình xử trí đa ối tình trạng trung bình chủ yếu là theo dõi định kỳ bằng siêu âm, chỉ nhập viện điều trị khi mẹ xuất hiện các triệu chứng như không dễ thở, đau đớn bụng.
Tại phòng thăm khám, mẹ được nghỉ ngơi dưỡng thai tại giường, theo dõi sự tiến triển của đa ối bằng siêu âm và nhận xét sức khỏe thai. Bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định tùy thuộc vào tuổi thai và nguyên nhân của đa ối, cũng như chỉ định chọc ối tiến hành xét nghiệm sinh hóa và tế bào.
Đa ối tình trạng nặng
Tình trạng đa ối tình trạng nặng thường đi kèm các thất thường ở thai nhi. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ chỉ định chọc ối để tiến hành suy yếu số lượng nước ối trong buồng tử cung, giúp cho mẹ dễ chịu hơn, suy yếu triệu chứng căng cứng bụng và đỡ không dễ thở hơn. Bác sĩ cũng sẽ sử dụng dịch ối để tiến hành xét nghiệm nhiễm sắc thể, nhóm chứng bệnh nhiễm trùng TORCH và tế bào học, mục đích phát hiện các thất thường của thai nhi.
Bác sĩ Quốc Thường chia sẻ, trường hợp thai kỳ được 34 tuần có đa ối nặng gây ra quá tải tuần hoàn ở mẹ, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định bấm ối chủ động nhằm suy yếu căng tử cung, có thể khởi phát chuyển dạ nếu đủ trưởng thành phổi hoặc khi thai >37 tuần. Phương pháp này cũng giúp cho hạn chế tình trạng rau bong non và sa dây rốn. Đồng thời, ở những mẹ bầu gặp phải đa ối trong lúc chuyển dạ các cơn co tử cung thường yếu do tử cung gặp phải căng quá mức trước đó, vì vậy nên thực hiện bấm ối sớm để suy yếu áp lực của buồng ối, giúp cho quá trình chuyển dạ xảy ra nhanh hơn.
Khi thực hiện bấm ối, bác sĩ cần thiết phải hết sức thận trọng, sử dụng kim để dịch ối chảy ra ngoài một cách từ từ. Trước khi thực hiện, sắp đầy đủ oxytocin để hỗ trợ cơn co tử cung, cũng như sắp sẵn sàng cho trường hợp mổ lấy thai, đề phòng tác hại xảy ra khi bấm ối.
thắc mắc thường gặp
1. Đa ối có sinh thường được không?
Khi nghe chẩn đoán cùng với việc thắc mắc đa ối là gặp phải tiến hành sao, tất cả mẹ bầu đều lo lắng đa ối có sinh thường được không thường hay buộc phải sinh mổ? lời giải là còn phụ thuộc vào tình trạng đa ối của mẹ ở tình trạng nhẹ, trung bình thường hay nặng cộng với các vấn đề không tương tự trong thai kỳ nếu có. Mẹ bầu hoàn toàn có thể sinh thường nếu tình trạng đa ối không kèm theo các vấn đề chống chỉ định sinh thường như ngôi thất thường, tình trạng thai suy cấp,… Tuy nhiên, một tỷ lệ bác sĩ nhận xuất hiện có nhiều rủi ro trong quá trình chuyển dạ đợi sinh thường sẽ chỉ định mổ lấy thai khẩn cấp đưa thai nhi ra ngoài, giữ gìn an toàn cho cả hai mẹ con.
2. Đa ối có phòng ngừa được không?
Có thể suy yếu nguy cơ gặp phải đa ối bằng cách xây dựng thực đơn uống đầy đủ hoạt chất dinh dưỡng, suy yếu số lượng muối trong thực đơn hàng ngày. Tăng cường bổ sung các trái cây, rau củ quả giàu vitamin và các loại hạt. Kiểm soát tốt cân nặng, hạn chế những thức ăn ngọt. Mẹ bầu thuộc nhóm nguy cơ cao gặp phải đái tháo đường thai kỳ cần thiết phải kiểm soát đường huyết tốt.
Trong thai kỳ mẹ nên tập thể dục thể thao điều độ, nhẹ nhàng, tránh nằm nhiều hoặc ở trong nhà quá lâu. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn các bài tập phù hợp với tình trạng sức khỏe khi mang thai.
Thăm thăm khám theo dõi thai kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ. Khi phát hiện những dấu hiệu thất thường, mẹ hãy tới ngay khu vực y tế để được kiểm tra, tiến hành các xét nghiệm cần thiết phải thiết để chẩn đoán chuẩn xác nguyên nhân, nhờ đó bác sĩ sẽ tư vấn phương pháp can thiệp tốt nhất, giữ gìn thai kỳ khỏe mạnh và về đích thành quả.
Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống phòng thăm khám Đa khoa Hưng Thịnh quy tụ hệ thống chuyên gia – bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy móc thiết gặp phải tiên tiến, quy trình chuyên sâu và cá thể hóa, phối hợp chặt chẽ cùng nhiều chuyên khoa trong phòng thăm khám như Trung tâm Xét nghiệm, Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh, Trung tâm gây ra mê hồi sức, Trung tâm Sơ sinh, Trung tâm Tim mạch… giúp cho phát hiện và chẩn đoán sớm các thai kỳ có đa ối, nhờ đó lên kế hoạch chăm sóc thai kỳ chặt chẽ, có can thiệp sớm trong trường hợp cần thiết phải thiết để giữ gìn thai kỳ khỏe mạnh, sinh nở an toàn, mẹ tròn con vuông.
Để đặt hẹn thăm thăm khám và tư vấn với các chuyên gia – bác sĩ Sản Phụ khoa tại Hệ thống phòng thăm khám Đa khoa Hưng Thịnh, mẹ vui lòng liên hệ tới:
HỆ THỐNG phòng thăm khám ĐA KHOA Hưng Thịnh
Vừa rồi là thông tin tổng quát về tình trạng đa ối. Hy vọng qua sau đây mẹ bầu từng biết đa ối là sao, gặp phải đa ối là như thế nào và cách phòng ngừa để tránh những tác hại nguy hiểm có thể xảy ra. Nếu có bất kỳ lo lắng nào, mẹ có thể tới ngay Hệ thống phòng thăm khám Đa khoa Hưng Thịnh để được các chuyên gia – bác sĩ Sản Phụ khoa giỏi tư vấn và hướng dẫn!
