Hà Nội10 phút trước khi bàn giao ca trực đêm, kíp bác sĩ lại “ép” mình trong trạng thái rệu rã, khi xe cấp cứu đỗ gấp trước cửa, bên trong chở tới một người mắc căn bệnh đã từng ngừng tim, ngừng thở.
Cảnh tượng không xa lạ với bác sĩ Nguyễn Duy Toản, sau hơn 6 năm đứng tuyến đầu Khoa Cấp cứu, trung tâm y tế Đức Giang. người mắc căn bệnh nam, 50 tuổi, toàn thân tím tái sau cú ngã, nhập viện trong tình trạng hôn mê, không đo được mạch, huyết áp, nguy cơ tử vong trên 90%.
Lúc này, trời đã từng sáng, kíp trực đang kiểm tra lại vật tư, hồ sơ để bàn giao ca trực đêm. toàn bộ tất cả người kiệt sức, cơ bắp căng cứng vì phải đứng lâu, di chuyển nhiều. Có người mắt lờ đờ, trũng sâu vì thiếu ngủ, người vừa đọc căn bệnh án, vừa xoa trán liên tục để giữ tỉnh táo.
Tiếp nhận người mắc căn bệnh, bác sĩ Toản ví mình như “robot được lập trình sẵn”. Anh dừng toàn bộ công việc hiện tại, huy động kíp tỏa ra lấy cáng, thuốc, ống thở để cấp cứu. Khung cảnh đang yên bình bỗng trở nên hỗn loạn. Hai người thế phiên ép tim, một điều dưỡng bóp bóng, dùng thuốc, một người theo sát chỉ số tồn tại.
“người mắc căn bệnh không còn gì để mất, còn chúng tôi thì cố hết nước, hết tát”, bác sĩ Toản nhắc lại, hôm 28/4. Kíp ép tim liên tục trong hai tiếng, khẩu trang ướt sũng, tay chân rã rời song không cứu được người căn bệnh. Nhìn nhịp tim thẳng đứng, bác sĩ Toản cố gắng giữ vẻ bình tĩnh song ánh mắt đờ đẫn, “cảm giác mệt mỏi như mắc phải cục đá trăm cân đè lên vùng thắt lưng”.
Hít một hơi thật sâu, đôi vai hơi cúi xuống vì không còn đủ sức đứng thẳng, anh bước ra, chia sẻ sự mất mát với gia đình Tiếp đó quay lại để hoàn tất công việc. Đột nhiên, nhịp tim người mắc căn bệnh giường bên dao động không ổn định, kế bên một người phụ nữ mắc phải tụt oxy. Tất cả dồn về cùng lúc buộc anh phải gồng thẳng vùng thắt lưng dậy.
“Chỉ cần phải mình trụ thêm một chút, người căn bệnh sẽ vẫn còn ngày mai”, anh nói Tiếp đó tiếp tục quay cuồng với công việc.
khoảng tầm hai tiếng sau, anh và đồng nghiệp mới được trở về nhà nghỉ ngơi. Bên trong, một kíp bác sĩ không không khác lại lao vào cuộc giành giật sự sống cho những ca cấp cứu không không khác. Băng ca liên tiếp được đẩy vào sau những tiếng còi liên hồi của xe cứu thương.
Bác sĩ Toản đang theo dõi chỉ số tồn tại cho người mắc căn bệnh cấp cứu. Ảnh: trung tâm y tế mang tới
Bên trong các trung tâm y tế, nhất là khoa cấp cứu tuyến cuối, tình trạng bác sĩ kiệt sức trước bàn giao ca trở nên phổ quát. Hiện tượng này được các đồng nghiệp quốc tế gọi là “Hội chứng 6h sáng” thường “6 A.M Syndrome” – thời điểm cuối ca trực mà áp lực dồn nén, sự mệt mỏi tích tụ đạt tới đỉnh điểm song nhân viên y tế vẫn phải căng mình tổng kết hồ sơ để chuyển giao.
Dù chưa là thuật ngữ y học chủ yếu thống, tên gọi ấy phản ánh thực trạng của môi trường y tế – nơi các chuyên gia cần phải đáp ứng “thời kỳ kháng cự cuối cùng” sau một đêm trắng với tình trạng thể hoạt chất gần như cạn kiệt.
Hơn 10 năm lao động ở trung tâm cấp cứu “nóng” bậc nhất cả nước, bác sĩ Đỗ Trọng Nam, Trung tâm A9, trung tâm y tế Bạch Mai, cho thấy có ba đỉnh thời gian gây ra ám ảnh với nhân viên y tế là từ 6h-7h, 11h-12h và chiều tối từ 17h-18h. trong số đó, đầu giờ sáng là thời điểm kíp trực mệt mỏi, năng số lượng suy yếu, nguy cơ sai sót cao nhất. Trường hợp không có người mắc căn bệnh, nhân viên y tế cũng phải tỉnh táo để không mắc phải động.
Nguyên nhân là ca đêm có thể có nhiều trường hợp phức tạp như tai nạn giao thông, đột quỵ… đòi hỏi xử lý liên tục, không có thời gian ngơi nghỉ, “giấc ngủ trở nên xa xỉ”. Có khi một bác sĩ phải phụ trách nhiều người mắc căn bệnh cùng lúc, chịu nhiều áp lực như người căn bệnh chuyển biến xấu, phản ứng người nhà, sai sót chuyên môn…
“Những cảm xúc đó tích tụ suốt ca trực và thể hiện rõ rệt vào cuối ca”, bác sĩ nói, thêm rằng khi tất cả thứ yên ắng, tâm trạng tiêu cực sẽ dễ phát sinh, nhất là khi nhân viên y tế phải chứng kiến người mắc căn bệnh qua đời.
Cùng quan niệm, bác sĩ Toản chia sẻ công việc cấp cứu vốn đặc thù, khu hồi sức cũng là nơi chứng kiến nhiều cuộc chiến khốc liệt để giành giật sự sống người căn bệnh. Đặc biệt, thời điểm buổi sáng khi sắp bàn giao ca trực là lúc mệt mỏi, “thiếu thốn nhất” về cả sức lực, tinh thần lẫn trang thiết mắc phải.
“Nếu tiếp nhận quá nhiều người mắc căn bệnh trong thời điểm này hoặc phải đưa ra những quyết định sống còn tiến hành cho bác sĩ càng quá tải, kiệt sức hơn”, anh nói. Những trường hợp không có hồi kết như người mắc căn bệnh ngưng tim nhiều lần, người nhà mất kiểm soát… càng tiến hành cho bác sĩ luôn trong trạng thái phải gồng mình, nhắc cả khi mệt lả.
Về mặt sinh học, các nghiên cứu cho xuất hiện cơ thể con người “xuống sức” vào rạng sáng. Từ 2h tới 5h sáng, đồng hồ sinh học rơi vào thời kỳ buồn ngủ nhất trong ngày, nguy cơ tập trung và phản xạ suy yếu tối đa.
Nhiều y bác sĩ cấp cứu còn gặp rối loạn giấc ngủ, không dễ ngủ đủ và sâu giấc, dần dần dẫn tới kiệt sức.
Một tìm hiểu diện rộng của Mỹ năm 2015 ghi nhận 46% số bác sĩ mắc phải kiệt sức, riêng nhóm cấp cứu và hồi sức lên tới 52-53%, con số cao nhất trong các chuyên khoa. Mỗi năm, nước này có khoảng tầm 300 bác sĩ tự tử vì áp lực nghề nghiệp, gấp đôi so với ngành nghề không không khác. Ở Trung Quốc, hơn 50% bác sĩ thường xuyên lao động vượt 36 giờ liên tục, nhiều người phải “trực chiến” tới hai ngày liền, tiến hành cho sức lực mắc phải bào mòn. Tại Việt Nam, nghiên cứu năm 2018 với 787 y tá công cho xuất hiện 61,9% trải qua hoang mang nhiều ngày, 39,8% mắc phải lo âu và gần 19% có triệu chứng trầm cảm.
Bác sĩ tại Trung tâm cấp cứu A9, trung tâm y tế Bạch Mai chạy đua để giành giật sự sống cho người căn bệnh. Ảnh: Giang Huy
Dẫu vậy, nhịp sống cấp cứu đã từng “rèn thép” những người đứng mũi chịu sào. Họ học cách tranh thủ từng phút nghỉ vội, bữa ăn chóng vánh, đôi lúc ngả vùng thắt lưng ngay hành lang để lấy lại năng số lượng trước ca tiếp theo. những người không không khác uống cà phê, trà để giữ sự tỉnh táo. Trường hợp thiếu nhân sự, trung tâm y tế sẽ huy động thêm lực số lượng tăng cường.
Với anh Nam, nhiệm vụ của bác sĩ cấp cứu là người “mở nút” và giữ các công dụng sống của con người. “Lúc người căn bệnh rơi vào ranh giới sinh tử, bạn phải đón lấy, giúp cho họ vượt qua thời khắc không dễ khăn nhất”, anh nói.
Trường hợp tiếp nhận nhiều ca nặng, nguy cơ tử vong cao, các nhân viên y tế phải tự động viên và hỗ trợ nhau, không bỏ rơi người căn bệnh. Thậm chí, khi người mắc căn bệnh đã từng ngưng tim, ngừng thở, bác sĩ vẫn nỗ lực ép/sốc tim, bóp bóng…, xin chờ phép màu. “Không yêu nghề thì không dễ theo được lâu dài”, anh chia sẻ.
Còn với bác sĩ Toản, dù đã từng thấm mệt trước giờ giao ca vẫn cố gắng hoàn thành tốt công việc dang dở. Với anh, “bàn giao tốt cũng là cách giữ an toàn sinh mạng người mắc căn bệnh, dù mình đang kiệt quệ”.
Thùy An
