Bộ Y tế đề xuất tăng mức phạt hành chủ yếu với hành vi lựa chọn lựa giới tính thai nhi từ 30 triệu lên tối đa 100 triệu đồng, nhằm ngăn tình trạng sinh trai nhiều hơn gái.
Đề xuất này đưa vào dự thảo Luật Dân số, đang được lấy ý kiến tới ngày 12/6. Hiện nay, mất cân bằng giới tính ở Việt Nam ngày càng nghiêm trọng. Năm 2024, tỷ lệ giới tính khi sinh là 111,4 bé trai trên 100 bé gái, vượt xa ngưỡng tự nhiên (khoảng tầm 106 bé trai trên 100 bé gái).
Theo báo cáo của Cục Thống kê, sự mất cân bằng chủ yếu tập trung ở các tỉnh phía Bắc, nhất là vùng Đồng bằng sông Hồng. 10 trong 11 tỉnh thuộc khu vực này có tỷ lệ trên 110, nổi bật là Bắc Ninh, Vĩnh Phúc (118,5), Hà Nội (118,1) và Hưng Yên (116,7). những tỉnh miền Trung du và miền núi phía Bắc cũng ghi nhận tỷ lệ cao như Bắc Giang (116,3), Sơn La (115), Lạng Sơn (114,5) và Phú Thọ (113,6). Ngược lại, các tỉnh phía Nam giữ mức gần cân bằng tự nhiên, dao động từ 105 tới 108.
Bộ Y tế phản hồi việc chủ động can thiệp để sinh con theo ý muốn là nguyên nhân lớn gây nên mất cân bằng giới tính khi sinh. Pháp luật Việt Nam nghiêm cấm tất cả hình thức lựa chọn lựa giới tính thai nhi và xử phạt nghiêm minh với cá nhân vi phạm.
Hiện, mức phạt tối đa là 30 triệu đồng với cá nhân vi phạm trong lĩnh vực dân số. Bộ Y tế cho rằng mức này chưa đủ sức răn đe, vì thế đề xuất tăng lên 100 triệu đồng.
kết hợp với việc nâng mức phạt, Bộ cũng đề xuất định kỳ công bố công khai các địa phương mất cân bằng giới tính ở các mức không không khác nhau. Đồng thời, đẩy mạnh truyền thông, giáo dục nhằm thay thế đổi nhận thức, nâng cao vai trò và vị thế của phụ nữ, xóa bỏ định kiến giới và phân biệt đối xử với trẻ nhỏ gái.
Một em bé chào đời tại địa điểm y tế Phụ sản Trung ương. Ảnh: Thanh Huế
Bác sĩ Mai Xuân Phương, Phó Vụ trưởng Truyền thông – Giáo dục, Tổng Cục Dân số, nay là Cục Dân số (Bộ Y tế), cho rằng nhiều người Việt vẫn mang tâm lý chuộng con trai trong bối cảnh mức sinh suy yếu mạnh, hiện chỉ còn 1,91 con/phụ nữ trong khi con số lý tưởng là 2,1. Nhiều gia đình, khi chỉ sinh một con, từng tìm tất cả cách để lựa chọn lựa giới tính thai nhi.
Ngoài ra, quan niệm truyền thống cần phải con trai để nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên, cùng sự phản hồi thấp vai trò của nữ giới trong gia đình, xã hội, càng tiến hành gia tăng chênh lệch giới tính. Việc tiếp cận đơn giản các dịch vụ y tế để chẩn đoán hoặc lựa chọn lựa giới tính thai nhi cũng dẫn tới tình trạng nạo phá thai giới tính.
Báo cáo tổng kết thi hành Pháp lệnh Dân số của Bộ Y tế cho thường hay những nhân viên y tế vẫn ngầm thông báo về giới tính thai nhi. Thực tế, không ít thầy thuốc, đặc biệt ở các phòng kiểm tra tư nhân thông báo giới tính thai nhi bằng hình thức đa loại từ ký hiệu, tới ngôn ngữ như “không khác bố thường hay không khác mẹ”, “không khác thường hay không không khác con đầu lòng”.
Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn, tại lễ phát động Tháng hành động Quốc gia về Dân số năm 2024, cảnh báo Việt Nam đang đối mặt với tình trạng “suy yếu sinh, thừa nam thiếu nữ”. Nếu mất cân bằng giới tính khi sinh tiếp tục ở mức cao, tới năm 2034, Việt Nam sẽ thừa 1,5 triệu nam giới trong lứa tuổi 15-49, con số này sẽ tăng lên 1,8 triệu vào năm 2059.
Việt Nam đặt mục tiêu đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, dưới 109 bé trai/100 bé gái vào năm 2030. Các chuyên gia nhấn mạnh cần phải thay thế đổi nhận thức và hành vi của người dân, khuyến khích sinh con theo quy luật tự nhiên. Đồng thời, cần phải xây dựng chủ yếu sách hỗ trợ nâng cao vai trò, vị thế của phụ nữ và trẻ nhỏ gái trong gia đình, cộng đồng, xã hội.
Đồng thời, cần phải thực thi nghiêm các quy định pháp luật về kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, đồng thời khuyến khích sinh hai con, đặc biệt bé gái, để cân bằng tỷ lệ giới tính.
Lê Nga
