Giữa lằn ranh sinh tử

Một phụ nữ 30 tuổi vừa được chuyển sang trong tình trạng nguy kịch do băng huyết sau sinh, huyết áp tụt sâu, tim đã từng ngừng đập. Phía sau cánh cửa phòng cấp cứu, người thân quỵ xuống nền, tiếng khóc nghẹn chìm trong không gian ngột ngạt.

“Đặt nội khí quản, cấp cứu ngừng tuần hoàn, lĩnh máu tối cấp, mời hội chẩn sản”, bác sĩ Nguyễn Minh Hiếu, trưởng kíp trực, ra lệnh trong tích tắc, hôm 15/6.

Với kinh nghiệm lâu năm, anh nhận định đây là hệ lụy sản khoa tương đối là nguy hiểm, có thể cướp đi sinh mạng người chứng bệnh bất kỳ lúc nào.

Êkíp dồn toàn lực tận dụng từng giây để cứu người. Một bác sĩ bắt đầu ép tim, những người còn lại đặt nội khí quản, truyền dịch, truyền máu khẩn cấp và dùng thuốc vận mạch. Nửa giờ trôi qua, tim vẫn chưa đập trở lại. Áo blouse thấm đẫm mồ hôi, bàn tay đỏ ửng, tuy nhiên không ai rời vị trí.

“Tiếp tục ép tim, bóp bóng”, bác sĩ Hiếu tự nhủ khi các chỉ số vẫn cho xuất hiện môi trường sống.

Phút thứ 112, sau nhiều nỗ lực truyền máu và thuốc vận mạch, một dấu hiệu nhỏ xuất hiện trên màn hình: nhịp tim. Êkíp nín thở, một bác sĩ bắt mạch, nhíu mày Sau đó gật đầu: “Tim đập lại Sau đó”.

Niềm vui vỡ òa trong phòng cấp cứu. Người phụ nữ dần phục hồi, không có tổn thương não thường hệ lụy nặng nề. Đứa trẻ được người thân chăm sóc, chờ ngày mẹ trở về. Bác sĩ Hiếu kiệt sức, ngồi xuống ghế, hai tay run rẩy.

“Khoảnh khắc ấy không những là chiến thắng của y học mà là chiến thắng của tình người”, anh tâm sự khi trời đã từng rạng sáng. Trong bộ đồng phục thấm đẫm mồ hôi, gương mặt hốc hác với đôi mắt thâm quầng vì thiếu ngủ, anh và đồng nghiệp vẫn tiếp tục nhiệm vụ cứu chữa trị những người chứng bệnh tiếp theo.

Trung tâm Cấp cứu A9, phòng xét nghiệm Bạch Mai là nơi tiếp nhận những ca chứng bệnh nặng nhất miền Bắc. Với hệ thống hơn 170 nhân viên y tế, trong số đó chỉ có tầm 30 bác sĩ, họ phải đối mặt với 350-400 ca cấp cứu mỗi ngày, một nửa trong số đó là các ca nguy kịch. Theo số liệu của Bộ Y tế, số lượng người chứng bệnh cấp cứu tại Việt Nam tăng nhanh mỗi năm, buộc các chuyên gia tuyến cuối lao động 12-16 giờ mỗi ngày, vượt xa ngưỡng khuyến cáo của các cơ quan y tế quốc tế.

Áp lực công việc dồn dập phía sau cánh cửa phòng cấp cứu đã từng đẩy nhiều nhân viên y tế tới bờ vực kiệt quệ. Hội chứng kiệt sức nghề nghiệp, tình trạng hoang mang mạn tính nơi lao động dẫn tới suy sụp cả về thể hoạt chất lẫn tinh thần, đang trở thành mối đe dọa thầm lặng với hệ thống y bác sĩ. Một phân tích tổng hợp từ 182 nghiên cứu quốc tế chỉ ra tỷ lệ bác sĩ hồi sức cấp cứu mắc burnout dao động từ 25% tới 60%.

Tại Việt Nam, một nghiên cứu trên 787 y tá công lập năm 2018 cho xuất hiện hơn 61,9% chịu hoang mang nếu để lâu, gần 40% rơi vào trạng thái lo âu mạn tính và 19% có dấu hiệu trầm cảm. Trong đại dịch Covid-19, tình trạng kiệt sức của nhân viên y tế tăng cao, là một trong nguyên nhân dẫn tới làn sóng nhân viên y tế nghỉ việc ngày càng tăng. Riêng TP HCM, năm 2022 ghi nhận hơn 1.500 nhân viên y tế nghỉ việc, gấp ba lần mức trung bình các năm trước.

Trong môi trường đầy sức ép này, “mỗi giây trôi qua không khác như một trận chiến sống chết”, bác sĩ Hiếu chia sẻ. Nhiều ca chứng bệnh nhập viện trong tình trạng ngưng tim, ngưng thở, người nhà hoảng loạn, người chứng bệnh chỉ còn tính bằng phút. “Chúng tôi không cho phép mình xao nhãng, không được phép mất tập trung. Chần chừ có thể cướp đi sinh mạng của một con người”.

Thông thường, thời gian ép tim tối đa là 30 phút. Tuy nhiên, bác sĩ sẽ dựa vào kinh nghiệm và các chỉ số máy móc để phản hồi nguy cơ sống còn của người chứng bệnh trước khi quyết định tiếp tục thường dừng hồi sức. “Với trường hợp này, người chứng bệnh còn rất trẻ, một vài chỉ số tồn tại cho xuất hiện còn hy vọng, đó là tại vì sao chúng tôi nhẫn lại ép tim tới hai giờ”, bác sĩ Hiếu giải thích.

Trong một đêm trực, kíp cấp cứu có thể tiếp nhận hơn 100 ca, nhiều trường hợp nguy kịch, đòi hỏi bác sĩ phải giữ bình tĩnh tối đa để ra quyết định nhanh và chuẩn xác. “Bình tĩnh không phải vì vô cảm, mà là một kỹ năng được rèn luyện qua thời gian”, bác sĩ bày tỏ.

Ngoài áp lực chuyên môn, hệ thống y tế còn phải đối mặt với lời nói nóng giận, thỉnh thoảng là xúc phạm hoặc hành vi bạo lực từ người chứng bệnh và người nhà, tuy nhiên vẫn phải giữ bình tĩnh để xử trí. Với những ca phức tạp, như người chứng bệnh có nhiều chứng bệnh nền, họ không thể đơn độc quyết định mà phải hội chẩn trong khoa, với lãnh đạo hoặc toàn viện.

Nhiều năm lao động tại trung tâm cấp cứu, chứng kiến cảnh người chứng bệnh ra đi ngay trên tay, dù đã từng dùng tất cả công nghệ, bác sĩ Hiếu vẫn không tránh khỏi cảm xúc hụt hẫng. Song lập tức, các nhân viên y tế phải tự trấn an hàng đầu mình, đứng dậy và là người bước ra thông báo với người nhà người chứng bệnh: “Chúng tôi đã từng thực hiện hết sức”. Sau mỗi ca như vậy, êkip luôn dành thời gian xem xét lại quy trình để rút kinh nghiệm.

“Việc của chúng tôi không phải là thế đổi số mệnh, mà là chiến đấu tới giây phút cuối cùng”, bác sĩ chia sẻ. Bù lại, khoảnh khắc nhìn xuất hiện người chứng bệnh tim đập trở lại, mở mắt, gọi tên người thân – đó chủ yếu là phần thưởng vô giá.

“Giữa lằn ranh sinh tử, tôi học cách trân trọng từng nhịp tim, hơi thở”, anh Hiếu nói.

Kết thúc ca trực, áo blouse ướt đẫm, vùng eo lưng đau đớn không đứng thẳng nổi, nhiều người thậm chí gục ngay trong phòng nghỉ. Một thời gian sau, tiếng còi báo động lại kéo họ trở về vòng quay sinh tử quen thuộc – bình tĩnh, tỉnh táo, tiếp tục chiến đấu cho sự sống của những người chưa từng quen.

Thúy Quỳnh