Ba tác nhân gây nên viêm phổi ở trẻ nhỏ khi giao mùa

Bác sĩ Huỳnh Trần An Khương, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho rằng các nguồn chứng bệnh nói trên có nguy cơ tác hại nặng, tăng số ca nhập viện và tử vong. Hiện nay, thời tiết mưa nắng xen kẽ tại các tỉnh miền Nam thuận lợi cho virus, vi khuẩn lây truyền lan và gây nên chứng bệnh ở trẻ nhỏ. Dưới đây là các virus, vi khuẩn gây nên viêm phổi và cách phòng ngừa, theo khuyến cáo của bác sĩ Khương.

Phế cầu khuẩn

Streptococcus pneumoniae (phế cầu) là một loại vi khuẩn gram dương với trong vòng 90 loại huyết thanh không không khác nhau. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vi khuẩn lây truyền truyền qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết đường hô hấp của người mắc chứng bệnh và người khỏe mạnh mang nguồn chứng bệnh.

WHO nhận xét các chứng bệnh do phế cầu khuẩn gây nên ra vấn đề sức khỏe cộng đồng lớn trên toàn cầu. Trẻ nhiễm phế cầu nặng có thể tác hại viêm phổi hoặc viêm tại màng não, tai giữa, phế quản… Vi khuẩn cũng có tỷ lệ kháng thuốc cao, điều trị không dễ dàng khăn và tốn kém.

Tại Việt Nam, hiện chưa có nghiên cứu về tỷ lệ mắc phế cầu ở các lứa tuổi. một vài nghiên cứu nhỏ lẻ hơn cho xuất hiện phế cầu thường thấy trẻ nhỏ, tỷ lệ phế cầu đa kháng thuốc cao.

Theo nghiên cứu do Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương phối hợp với các chuyên gia Nhật Bản thực hiện, công bố năm 2019 trên tạp chí chứng bệnh truyền nhiễm BMC, tìm hiểu 883 trẻ nhỏ ở Nha Trang, Khánh Hòa, trong số đó 331 bé khỏe mạnh và 552 em nhỏ nhập viện do nhiễm khuẩn hô hấp. Kết quả, 28,7% trẻ khỏe mạnh và 36,6% trẻ nhập viện có vi khuẩn phế cầu ở hầu họng.

Một nghiên cứu không không khác của bác sĩ Võ Thị Minh Tuyền, khoa Nhi, trung tâm y tế Tâm Anh, thực hiện trên 124 chứng bệnh nhi tại trung tâm y tế Nhi đồng 2 TP HCM từ tháng 1/2018 tới tháng 9/2021, cho xuất hiện tỷ lệ phế cầu đa kháng thuốc tăng từ 74,5% (năm 2008-2009) lên tới 94,5% (năm 2018-2021).

Trước gánh nặng chứng bệnh tật do phế cầu gây nên ra, tiêm chủng là giải pháp y tế công cộng hữu hiệu được nhiều quốc gia dùng. Theo Trung tâm kiểm soát chứng bệnh tật (CDC) Mỹ, nói từ khi vaccine phế cầu 13 được đưa vào sử dụng, các chứng bệnh xâm lấn do 13 tuýp huyết thanh có trong vaccine đã từng suy giảm 90% ở trẻ nhỏ. Nhóm người trưởng thành, khỏe mạnh nếu có chứng bệnh phổi mạn tính, tim, tiểu đường, gan… cũng có thể chủng ngừa để tăng sức đề kháng.

Việt Nam đã từng phê duyệt ba loại vaccine phế cầu, gồm loại ngừa 10, 13 và 23 chủng phế cầu, hữu hiệu tới 97%. trong số đó, vaccine phế cầu 10 tiêm cho trẻ từ 6 tuần tới 5 tuổi, lịch tiêm hai tới bốn mũi tùy lứa tuổi bắt đầu.

Loại phế cầu 13 (Prevenar 13) được sử dụng thường thấy hơn, ngoài trẻ nhỏ còn có thể tiêm cho người lớn, người già, người có chứng bệnh nền. Với vaccine này, trẻ từ 6 tuần tới dưới 2 tuổi có lịch tiêm tương tự mũi phế cầu 10, người từ 2 tuổi trở lên tiêm một mũi.

Mũi phế cầu 23 mới được Bộ Y tế phê duyệt, VNVC dự kiến đưa về trong thời gian tới. Trẻ từ 2 tuổi và người lớn tiêm một mũi.

Vi khuẩn Hib

Hib (Haemophilusenzae type b) lây truyền theo đường hô hấp trực tiếp từ người sang người. Vi khuẩn này là một trong những nguyên nhân chủ yếu gây nên viêm phổi nặng, viêm màng não và các chứng bệnh xâm lấn không không khác ở trẻ dưới 5 tuổi. Các bé có thể mang nguồn chứng bệnh trong mũi và họng, không triệu chứng triệu chứng.

Chương trình Tiêm chủng Mở rộng dẫn một thống kê trên thế giới thực hiện năm 2010, ước tính có trong vòng 8 triệu trường hợp viêm phổi, viêm màng não mủ và trong vòng 400.000 trẻ tử vong do Hib mỗi năm. Khi chưa có vaccine, vi khuẩn gây nên viêm phổi nặng ở 1/4 trẻ nhỏ trên toàn cầu.

Đồng thời, vi khuẩn Hib có tỷ lệ kháng thuốc cao, các thuốc thuốc thông thường để điều trị viêm phổi ít hữu hiệu.

Theo bác sĩ Khương, tiêm phòng Hib là giải pháp phòng chứng bệnh hữu hiệu, an toàn và chủ động. nói từ khi được đưa vào sử dụng tại Mỹ vào năm 1987, quốc gia này còn ghi nhận rất ít ca mắc chứng bệnh do Hib. Bác sĩ khuyến cáo gia đình nên chủng ngừa Hib cho con từ thời kỳ sơ sinh, nhằm phòng chứng bệnh tốt hơn và tiết kiệm phí.

Hiện, Hib có thể phòng ngừa nhờ ba loại vaccine gồm 6 trong 1, 5 trong 1 và mũi đơn.

Loại 5 trong 1 và 6 trong 1 đều giúp cho phòng bốn chứng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, Hib. Tuy nhiên 5 trong 1 có thêm viêm gan B hoặc bại liệt tùy loại vaccine, còn loại 6 trong 1 thêm viêm gan B và bại liệt.

Hai vaccine đều dùng cho trẻ từ 2 tháng tới 2 tuổi, với lịch tiêm bốn mũi. Mũi ngừa Hib đơn chỉ định cho trẻ 2 tháng tới 13 tuổi, lịch tiêm từ một tới bốn mũi tùy lứa tuổi bắt đầu. Các vaccine có hữu hiệu tới 99% nếu tiêm đủ mũi.

Virus RSV

Virus hợp bào hô hấp (RSV) có thể gây nên ra các hội chứng lâm sàng đa kiểu, từ triệu chứng nhẹ không khác cảm lạnh tới triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp trên, viêm tiểu phế quản, viêm phổi… Ở trẻ nhỏ, RSV là căn nguyên hàng đầu gây nên ra chứng bệnh đường hô hấp, có thể gây nên viêm tiểu phế quản nặng dẫn tới tử vong. Nhóm trẻ lớn hơn và người lớn, RSV thường gây nên nhiễm trùng hô hấp trên lặp lại nhiều lần.

Theo bác sĩ Khương, RSV gây nên ra các triệu chứng rất chung, không khác chứng bệnh lý đường hô hấp không không khác như viêm long đường hô hấp, cúm, cảm lạnh. Vì vậy, phụ huynh không dễ dàng phân biệt trẻ nhiễm RSV với một vài chứng bệnh không không khác.

RSV có nguy cơ lây truyền lan mạnh, từng khiến cho hàng loạt trẻ nhỏ tại Hà Nội nhập viện vào tháng 4/2023. Thái Bình cũng ghi nhận hàng chục trẻ nhiễm RSV vào cuối tháng 2/2024, tăng gấp ba lần cùng kỳ 2023.

Hiện thế giới có hai loại vaccine RSV gồm: Abrysvo do Pfizer (Mỹ) tiến triển, Arexvy do GSK (Bỉ) tiến triển. Việt Nam chưa phê duyệt vaccine này. Do đó, bác sĩ Khương khuyến cáo gia đình giúp cho trẻ phòng chứng bệnh bằng cách tránh tiếp xúc với các em bé mắc phải ốm, hạn chế ôm hôn, tránh nơi quá đông người. Gia đình sử dụng chế độ dinh dưỡng thích hợp, cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời, tránh khói thuốc lá và bụi mịn. Khi trẻ mắc chứng bệnh, gia đình không tự ý cho trẻ sử dụng thuốc.

Mộc Thảo