Con cái ghẻ là nguyên nhân thực hiện cho hơn 400 triệu người mắc căn bệnh ghẻ mỗi năm (Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới – WHO). Vậy con cái ghẻ là con gì? tính hình thể ra sao? Cùng tìm hiểu thông qua chia sẻ của Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú CKI Trần Nguyễn Anh Thư, khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, BVĐK Hưng Thịnh TP.HCM để biết thêm về con cái ghẻ.
Con cái ghẻ là như nào?
Con cái ghẻ (Sarcoptes scabiei) là một loài ký sinh trùng loại bọ ve, thuộc lớp động vật chân đốt Arachnida, phân lớp Acari, họ Sarcoptidae, có kích thước siêu nhỏ, chúng chui vào da để ký sinh và gây nên ghẻ. Chúng còn được biết tới với các tên gọi không tương tự nhau như ve ghẻ, ghẻ ngứa ngáy, ghẻ nước,…
Ve Sarcoptes scabiei có thể sống ký sinh trong lớp biểu bì da con người và nhiều động vật có vú không tương tự. Cái ghẻ được tìm xuất hiện trên khắp thế giới và rất dễ lây lan lan từ người sang người thông qua tiếp xúc da kề da thông thường. (1)
Cái ghẻ ký sinh trên da bằng cách chui vào lớp trên tuy nhiên không bao giờ chui xuống dưới lớp sừng. Sau đó bắt đầu đào hang, các hang xuất hiện dưới loại những đường ngoằn ngoèo nhỏ nhô lên, có màu xám hoặc màu da và có thể dài từ 1cm trở lên.
Các chủng ve ghẻ không tương tự gây nên nhiễm trùng ở các động vật có vú như mèo nhà, chó, heo và ngựa. Các chủng ve tìm xuất hiện trên các động vật có thể lây lan nhiễm tự giới hạn ở người, nghĩa là chúng vẫn gây nên các triệu chứng như ngứa ngáy tạm thời do viêm da tuy nhiên số số lượng ký sinh trùng sẽ không nhân lên.
tính hình thể con cái ghẻ ra sao?
tính hình thể của con cái ghẻ là một ký sinh trùng kích thước rất nhỏ, con cái dài 0,30 – 0,45 mm và rộng 0,25 – 0,35 mm, con đực có kích thước nhỏ hơn ½ con cái, vậy nên bọ ve chỉ có thể nhìn xuất hiện dưới kính hiển vi. Cái ghẻ có thân hình bầu dục tương tự như rùa, bụng phẳng và vùng eo lưng nhô lên, có vây. Trên người cái ghẻ các gai cứng, chúng phân bố ở trên vùng eo lưng, 2 bên hông, các gai biểu bì và các đường biểu bì thô, có gờ ngang.
Cái ghẻ có 8 chân, tất cả các chân của cả con cái và con đực đều ngắn và mập mạp. Các chân III và IV của con cái và chân III của con đực kết thúc bằng lông dài. Tất cả các đoạn cuối của chân đều có móng vuốt. Móng vuốt tương tự như cựa xuất hiện ở các đoạn cuối của chân I, II, III và IV của con cái và 1 móng ở chân IV với con đực. Các móng vuốt này giúp cho cái ghẻ đơn giản đào hang và ký sinh trên da.
Ve ghẻ Sarcoptes scabiei sinh sản bằng cách đẻ trứng, 1 con ve ghẻ tương tự cái mỗi ngày đẻ tầm 1 – 5 trứng, có tầm 10% số trứng sẽ nở thành ấu trùng và tiến triển thành ve ghẻ, tiếp tục ký sinh trên da. Hai chân trước của ve ghẻ có giác hút puvilli, giúp cho chúng di chuyển đơn giản.
Hình ảnh cái ghẻ dưới kính hiển vi
Hình ảnh chi tiết về cái ghẻ dưới kính hiển vi.
Con cái ghẻ sống ở môi trường nào?
Con cái ghẻ sống ký sinh trên da người và các môi trường ẩm thấp, vệ sinh kém, tập trung chủ yếu khu vực đông dân cư, thiếu nước sinh hoạt. Môi trường mà cái ghẻ ưa thích gồm:
- Lớp sừng trên da người: là lớp ngoài cùng của da, cái ghẻ đào hang chui xuống bên dưới da và ký sinh ngay trên lớp sừng. Những tế bào chết tại đây mang tới cho chúng nguồn thức ăn dồi dào.
- Nơi ẩm thấp, nhiệt độ ấm áp: trong điều kiện ẩm thấp, nhiệt độ ấm áp, cái ghẻ tiến triển và sinh sản rất mạnh. chủ yếu vì vậy, những vùng da có nếp gấp, dễ ứ đọng mồ hôi như kẽ ngón tay, chân, nách, cơ quan sinh dục,… dễ gặp phải ghẻ ký sinh.
- Quần áo, chăn màn, ga giường,…: cái ghẻ hoặc trứng có thể ký sinh trên quần áo, chăn màn, ga giường, khăn,… của người căn bệnh, từ đó lây lan lan sang người không tương tự.
Vòng đời tiến triển của cái ghẻ sống được bao lâu?
Vòng đời tiến triển của cái ghẻ lâu ngày từ 1 – 2 tháng, trải qua 4 thời kỳ: trứng, ấu trùng, nhộng và ve ghẻ trưởng thành. Sau khi từng đào hang và ký sinh trên da, ve ghẻ cái đẻ từ 1 – 5 trứng mỗi ngày. Trứng có hình bầu dục, dài 0,10 – 0,15 mm và nở sau 3 – 4 ngày.
Sau khi trứng nở thành ấu trùng sẽ di chuyển lên bề mặt da và chui xuống lớp sừng còn nguyên vẹn ở vùng da không tương tự để đào hang và tiến triển, ấu trùng sẽ tiêu thụ phần tế bào chết trên lớp sừng của da. thời kỳ ấu trùng nở ra từ trứng chúng chỉ có 3 đôi chân và mất tầm 3 – 4 ngày để ấu trùng tiến triển thành nhộng.
Sau khi ấu trùng lột xác sẽ biến thành nhộng với 4 đôi chân. Trước khi trở thành ve ghẻ trưởng thành, nhộng cần phải tầm 2 lần lột xác từ nhộng thành nhộng với kích thước lớn hơn, sau đó mới thành cái ghẻ trưởng thành. Ấu trùng và nhộng có thể được tìm xuất hiện trong các hang hoặc trong nang lông, vẻ ngoài của ấu trùng và nhộng gần tương tự với ghẻ trưởng thành, tuy nhiên có kích thước nhỏ hơn và thường chưa tiến triển đủ 8 chân.
Bọ ve trưởng thành có hình tròn, không có mắt. Con cái dài 0,30 – 0,45 mm và rộng 0,25 – 0,35 mm, còn con đực có kích thước lớn hơn ½ kích thước con cái. Sau khi trưởng thành, ve ghẻ bắt đầu quá trình sinh sản để tạo ra thế hệ tiếp theo. Giao phối xảy ra sau khi con đực xâm nhập vào hang của con cái trưởng thành. Việc giao phối chỉ xảy ra 1 lần và thực hiện cho con cái có nguy cơ sinh sản trong suốt quãng đời còn lại.
Những con cái từng mang thai để lại hang cũ và lang thang trên bề mặt da cho tới khi tìm được vị trí thích hợp để thực hiện hang vĩnh viễn. Khi ở trên bề mặt da, ve bám vào da bằng cách sử dụng các puvilli tương tự như giác hút gắn vào 2 cặp chân trước. Khi con ve cái từng thụ thai tìm được một vị trí thích hợp, nó bắt đầu đào hang với các đường ngoằn ngoèo rõ ràng và đẻ trứng.
Sau khi ve cái từng được thụ thai chui vào da, nó vẫn ở đó và tiếp tục lâu ngày hang và đẻ trứng cho tới hết đời. Trong điều kiện thuận lợi nhất, tầm 10% số trứng sẽ tiến triển thành ve trưởng thành. Con đực hiếm khi được nhìn xuất hiện, chúng tạo ra những hang nông, tạm thời trên da để kiếm ăn cho tới khi tìm được hang của con cái và giao phối.
Con cái ghẻ di chuyển bằng cách nào?
Con cái ghẻ di chuyển bằng các chân trên da, 2 cặp chân trước của ghẻ có các giác hút puvilli, giúp cho chúng có thể bám vào và di chuyển trên da người một cách đơn giản. Cả con ghẻ cái và con đực đều có đủ 8 chân, đoạn cuối của chân đều có móng vuốt, điều này vừa giúp cho ve ghẻ di chuyển và giúp cho chúng đào hang để ký sinh dưới da.
Tỉ lệ nguy cơ nhiễm cái ghẻ
Tỷ lệ nguy cơ nhiễm ghẻ cái ghẻ ước tính từ 1 – 10% trên phạm vi toàn cầu. Riêng với các quốc gia nhiệt đới, các nước đang tiến triển, điều kiện sống còn chưa được giữ gìn, tỷ lệ nhiễm cái ghẻ có thể lên tới 50 – 80%.
Bọ ve gây nên ghẻ rất dễ bám vào, ký sinh và lây lan lan từ người sang người. Ai cũng có nguy cơ gặp phải cái ghẻ ký sinh, một người gặp phải ghẻ ký sinh có thể lây lan cho người không tương tự ngay cả khi chủ yếu mình họ không có bất kỳ triệu chứng nào.
Cái ghẻ có nguy hiểm không? gây nên hại như thế nào?
Cái ghẻ thường không nguy hiểm tuy nhiên cần phải được điều trị đúng cách để loại bỏ hoàn toàn ký sinh trùng gây nên căn bệnh. Ghẻ là căn bệnh về da thường gặp và dễ lây lan lan trên diện rộng. Với các tình trạng nhiễm ghẻ thông thường có thể không đe dọa tính mạng thường hay sức khỏe người căn bệnh.
tuy nhiên nếu không được điều trị đúng cách, loại bỏ hoàn toàn bọ ve, căn bệnh ghẻ thông thường có thể tiến triển thành vẻ đóng vảy (ghẻ Na Uy), gây nên phồng rộp, dễ để lại sẹo,… và nhiều tác hại không tương tự như:
- Lở loét diện rộng trên da.
- Nhiễm trùng máu.
- Các vấn đề về tim mạch.
- Vấn đề về sức khỏe thận.
- lây lan lan nhanh chóng cho những người xung quanh.
Triệu chứng nhiễm cái ghẻ ở người
Sau khi cái ghẻ chui vào da, cần phải có thời gian để tiến triển các triệu chứng. Nếu từng từng gặp phải ghẻ trước, triệu chứng có thể xuất hiện từ 1 – 4 ngày sau khi nhiễm ghẻ. Khi một người chưa gặp phải ghẻ, cơ thể cần phải thời gian để tiến triển phản ứng với con ve. Có thể mất từ 2 – 6 tuần để tiến triển các triệu chứng, các triệu chứng gồm: (2)
- ngứa ngáy dữ dội, đặc biệt vào ban tối.
- Phát ban (sẩn), có màu đỏ, màu da,… nếu có làn da tối màu, người căn bệnh có thể không nhìn xuất hiện phát ban, tuy nhiên vẫn nhận thấy được chúng vì rất ngứa ngáy.
- Ve ghẻ đào hang và đẻ trứng trên da, để lại những đường có dấu chấm ở một đầu.
Phát ban có thể xuất hiện ở bất kỳ đâu, tuy nhiên thường gặp nhất là ở giữa các ngón tay. Phát ban sau đó có thể lan rộng và biến thành những đốm nhỏ. Sẩn ghẻ thường lan rộng khắp cơ thể, ngoại trừ đầu và cổ. Tuy nhiên, người lớn tuổi và trẻ nhỏ có thể gặp phải phát ban ở đầu, cổ, lòng bàn tay và lòng bàn chân.
Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu đôi lúc có thể mắc một loại căn bệnh ghẻ thường ít gặp và rất dễ lây lan lan là căn bệnh ghẻ vảy thường hay ghẻ Na Uy. Triệu chứng chủ yếu là phát ban đóng vảy, bong tróc, thường tác động tới khuỷu tay, đầu gối, bàn tay và bàn chân.
Khi nào cần phải gặp bác sĩ?
tới gặp bác sĩ để được kiểm tra vết phát ban và tìm ra con cái ghẻ nếu có bất kỳ triệu chứng nào của căn bệnh ghẻ, nhất là phát ban và ngứa ngáy dữ dội. Bác sĩ sẽ kiểm tra và nhận xét tình trạng nhiễm ký sinh trùng trên da người căn bệnh, có lựa lựa chọn điều trị phù hợp.
Khi một người được chẩn đoán mắc ghẻ, bác sĩ có thể yêu cầu những người từng tiếp xúc gần da, người thân sống cùng gia đình của họ kiểm tra căn bệnh ghẻ. Vì con cái ghẻ có thể lây lan lan ngay cả khi người căn bệnh chưa có bất kỳ triệu chứng nào.
Hướng dẫn cách bắt con cái ghẻ tốt nhất
Không có cách nào để bắt được con cái ghẻ, vì ký sinh trùng cái ghẻ Sarcoptes scabiei có kích thước rất nhỏ, chỉ có thể nhìn xuất hiện dưới kính hiển vi, vậy nên không thể bắt được chúng. Có thể nhiều người vẫn hiểu lầm rằng điều trị con cái ghẻ chủ yếu là bắt con cái ghẻ ra khỏi da.
tuy nhiên thực dinh dưỡng không phải, Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú CKI Trần Nguyễn Anh Thư cho thấy, không có cách nào có thể bóc tách hoặc bắt con cái ghẻ ra khỏi da tốt nhất. Bác sĩ chỉ có thể điều trị căn bệnh ghẻ bằng thuốc kháng sinh đường uống hoặc thuốc thoa ngoài da, để tiêu diệt con cái ghẻ, trứng và cả ấu trùng của chúng.
Tùy theo từng trường hợp cụ thể, bác sĩ có thể lựa lựa chọn điều trị bằng thuốc kháng sinh đường uống hoặc kem thoa ngoài da có chứa các thành phần như: Permethrin 5%, Diethylphtalat, lưu huỳnh hoặc thuốc điều trị loại Ivermectin. Liều số lượng và loại thuốc cụ thể cần phải được tuân thủ sử dụng khi có đơn thuốc, chỉ định của bác sĩ.
Người căn bệnh nhiễm cái ghẻ không được tự ý mua và sử dụng thuốc điều trị ghẻ tại nhà. Các loại thuốc điều trị tại nhà tuy có thể thực hiện suy yếu triệu chứng, tuy nhiên không thể loại bỏ hoàn toàn ký sinh trùng Sarcoptes scabiei. Điều này tiềm ẩn nguy cơ tái phát căn bệnh, lây lan nhiễm bọ ve trên diện rộng,
những thắc mắc mối liên quan
1. Cái ghẻ chết ở nhiệt độ bao nhiêu?
Cái ghẻ chết ở nhiệt độ 60 độ C. vậy nên, với quần áo, ga giường, khăn,… của người căn bệnh, bác sĩ thường khuyến cáo nên giặt ở nhiệt độ hoặc ngâm ở 80 – 90 độ C trong 5 phút để giữ gìn tiêu diệt hoàn toàn ký sinh trùng và ấu trùng của chúng.
2. Cái ghẻ ký sinh ở đâu?
Cái ghẻ ký sinh ở dưới da người, phía trên lớp sừng, chúng ăn những tế bào chết trên da người, trưởng thành và tiếp tục sinh sản, ký sinh gây nên căn bệnh và lây lan nhiễm. Vì vậy, khi điều trị ghẻ, bác sĩ cần phải giữ gìn phải loại bỏ hoàn toàn cái ghẻ, ấu trùng và trứng của chúng.
Điều trị con cái ghẻ Sarcoptes scabiei tại khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, BVĐK Hưng Thịnh với hệ thống bác sĩ là những chuyên gia hàng đầu, sẽ giúp cho người căn bệnh nhanh chóng chẩn đoán tình hình căn bệnh ghẻ hiện tại, lên quy trình điều trị loại bỏ hoàn toàn ký sinh trùng căn bệnh và xử lý các vấn đề về Da liễu – Thẩm mỹ Da không tương tự.
HỆ THỐNG khu vực y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Hy vọng với những thông tin mà chúng tôi vừa chia sẻ từng giúp cho bạn hiểu về con cái ghẻ (Sarcoptes scabiei) – ký sinh trùng gây nên căn bệnh ghẻ, một căn bệnh về da thường gặp hiện nay. Nắm được tính hình thể, vòng đời sinh trưởng, hiểu được ký sinh trùng này có thật sự nguy hiểm không? Quan trọng hơn hết, cần phải điều trị và ngăn ngừa căn bệnh ghẻ lây lan lan đúng cách.
