Ung thư tuyến tiền liệt căn bệnh ung thư thường gặp ở nam giới từ sau lứa tuổi 50. Vậy sau khi từng được điều trị căn bệnh có tái phát không? cần thiết phải lưu ý điều gì trong việc theo dõi và điều trị ung thư tuyến tiền liệt tái phát? Hãy cùng tìm hiểu qua chia sẻ của bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Chí Thanh, Khoa Ung bướu, khu vực y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM.
Ung thư tuyến tiền liệt tái phát là như thế nào?
Ung thư tuyến tiền liệt tái phát là tình trạng căn bệnh xuất hiện trở lại sau khi từng được điều trị triệt căn bằng các phương pháp như tiểu phẫu cắt toàn bộ tuyến tiền liệt hoặc xạ trị. căn bệnh tái phát xảy ra khi tế bào ung thư vẫn còn tồn tại trong cơ thể mà không gặp phải tiêu diệt hoàn toàn, dẫn tới việc tế bào ung thư tiếp tục tăng sinh trở lại.
- Tái phát sinh hóa (Biochemical recurrence): là trường hợp PSA huyết thanh tăng trở lại mà người căn bệnh chưa có dấu hiệu trên lâm sàng thường hay chưa ghi nhận thất thường trên hình ảnh học.
- Tái phát tại chỗ (Local recurrence): u bướu xuất hiện trở lại ở vùng tuyến tiền liệt từng điều trị trước đó. Thường được chẩn đoán xác định bằng việc chụp cộng hưởng từ (MRI) tuyến tiền liệt hoặc chụp Gallium-68 PSMA PET/CT nếu có nghi ngờ trên lâm sàng. Gallium-68 là hoạt chất phóng xạ có thể gắn vào tế bào ung thư tuyến tiền liệt, giúp cho phát hiện vị trí tế bào ung thư trong cơ thể dưới ảnh chụp CT.
- Tái phát di căn xa: là khi các tế bào ung thư lan tới các cơ quan không tương tự như xương, phổi, gan, hạch bạch huyết ở xa… thường được xác định bằng việc chụp cắt lớp vi tính (CT-scan) toàn thân, chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp PSMA PET/CT, xạ hình xương… nếu có nghi ngờ trên lâm sàng.
Thời gian căn bệnh tái phát sẽ không tương tự nhau ở mỗi người căn bệnh, có thể xảy ra sau vài năm hoặc thậm chí sau 5, 10, 15… năm hoặc lâu hơn, tùy thuộc vào các yếu tố không tương tự như thời kỳ căn bệnh lúc chẩn đoán đầu tiên, đặc tính giải phẫu căn bệnh, nguy cơ đáp ứng điều trị…
Tỉ lệ tái phát ung thư tuyến tiền liệt
Tiên số lượng sống của ung thư tuyến tiền liệt phụ thuộc vào thời kỳ căn bệnh tại thời điểm chẩn đoán, đặc tính giải phẫu căn bệnh, tổng trạng, căn bệnh lý đi kèm… Ở thời kỳ sớm, ung thư tuyến tiền liệt có tiên số lượng rất tốt.
Theo dữ liệu từ SEER (Surveillance, Epidemiology, and End Results Program) – Chương trình Giám sát, Dịch tễ học và Kết quả Cuối cùng, đem đến thông tin về ung thư tại Hoa Kỳ, tỷ lệ sống sau 5 năm có thể đạt gần như 100% nếu được điều trị sớm. Tuy nhiên, ở thời kỳ cuối (di căn xa), tỷ lệ sống sau 5 năm chỉ còn trong vòng 37%, tùy theo tình trạng lan tràn của căn bệnh và nguy cơ đáp ứng với các liệu pháp điều trị. (1)
Hiện, có những nghiên cứu ghi nhận trong vòng 20%–40% người căn bệnh có thể tái phát sinh hóa trong vòng 10 năm sau điều trị tiểu phẫu cắt tuyến tiền liệt toàn bộ, trong vòng 30%-50% sau điều trị xạ trị triệt để. Mặt không tương tự, tỷ lệ tái phát còn tùy thuộc vào các yếu tố như: phân nhóm nguy cơ trước điều trị, chỉ số Gleason, PSA trước mổ, diện cắt tiểu phẫu hoặc tình trạng di căn hạch bạch huyết. (2)
Mặc dù sau điều trị ung thư tuyến tiền liệt, người căn bệnh vẫn có nguy cơ tái phát căn bệnh. Tuy nhiên, với sự xuất hiện các phương pháp điều trị mới như liệu pháp nội tiết, liệu pháp nhắm trúng đích, liệu pháp miễn dịch… sẽ giúp cho nâng cao tỷ lệ cũng như thời gian sống của người căn bệnh, ngay cả khi căn bệnh tái phát.
Dấu hiệu ung thư tuyến tiền liệt tái phát
Dựa vào vị trí tái phát ung thư, người căn bệnh có thể gặp những triệu chứng như:
- Tái phát tại chỗ: gây nên triệu chứng rối loạn tiểu tiện như tiểu không dễ, tiểu rắt, đau đớn rát khi tiểu, tiểu sót…
- Di căn xương: người căn bệnh có thể cảm xuất hiện đau đớn vùng ngực, thắt vùng thắt lưng, xương chậu… Xương cũng là vị trí di căn thường gặp nhất của ung thư tuyến tiền liệt.
- Các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, suy giảm cân không rõ nguyên nhân, chán ăn…
Nguyên nhân tái phát ung thư tuyến tiền liệt
Nguyên nhân tái phát ung thư tuyến tiền liệt chủ yếu do tế bào ung thư còn sót lại sau khi điều trị. Ngoài ra, những yếu tố không tương tự có thể tác động tới nguy cơ tái phát ung thư tuyến tiền liệt như: đặc tính giải phẫu căn bệnh, phân nhóm nguy cơ ở thời điểm chẩn đoán, đột biến BRCA1/2, chế độ sinh hoạt, thói quen sống thiếu khoa học…
Cách chẩn đoán K tuyến tiền liệt tái phát
Trong toàn bộ các trường hợp ung thư tuyến tiền liệt tái phát, dấu hiệu đầu tiên gợi ý là sự tăng thất thường của nồng độ PSA (Prostate-Specific Antigen – Kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt) trong máu. Giá trị PSA huyết thanh thường dưới 4 ng/mL, nếu sau điều trị có sự gia tăng PSA thất thường, có thể là dấu hiệu gợi ý căn bệnh tái phát. PSA thường tăng trước khi có triệu chứng trên lâm sàng, hoặc trước khi xuất hiện những tổn thương thất thường trên hình ảnh học; do đó việc theo dõi định kỳ PSA huyết thanh là yếu tố quan trọng trong việc phát hiện sớm căn bệnh tái phát. (3)
Khi giá trị PSA huyết thanh tăng thất thường, bác sĩ sẽ phối hợp thêm các phương tiện cận lâm sàng không tương tự để xác định chẩn đoán, gồm:
- Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan) toàn thân có thuốc cản quang.
- Cộng hưởng từ (MRI) tuyến tiền liệt để tìm hiểu lại tình trạng căn bệnh và di căn xa.
- Chụp PET/CT với PSMA (Prostate-Specific Membrane Antigen) có độ chuẩn xác cao hơn CT-scan, giúp cho phát hiện tái phát sớm và ổ di căn nhỏ.
- Xạ hình xương nếu có triệu chứng nghi ngờ di căn xương.
- Sinh thiết tuyến tiền liệt, hạch hoặc các tổn thương di căn xa để xác định lại tình trạng tái phát.
Cách điều trị ung thư tuyến tiền liệt tái phát
Tùy thuộc loại tái phát (tại chỗ, di căn xa…), vị trí tái phát, đặc tính giải phẫu căn bệnh, phương pháp điều trị trước đó, căn bệnh đi kèm… mà phương pháp điều trị khi căn bệnh ung thư tuyến tiền liệt tái phát có thể không tương tự so với điều trị đầu tiên. Người căn bệnh có thể được chỉ định những phương pháp điều trị như:
- Xạ trị cứu vãn (Salvage Radiotherapy – SRT): là phương pháp xạ trị vào giường tuyến tiền liệt (prostate bed – khu vực ngay dưới bọng đái, nơi tuyến tiền liệt nằm) và vùng hạch chậu. Xạ trị cứu vãn thường được chỉ định trong trường hợp người căn bệnh từng tiểu phẫu tuyến tiền liệt toàn bộ trước đó, sau điều trị có dấu hiệu tái phát sinh hóa.
- Xạ trị suy giảm nhẹ triệu chứng (Palliative Radiotherapy): chỉ định cho trường hợp người căn bệnh có tái phát di căn xương hoặc có tình trạng đè nén thần kinh.
- Liệu pháp nội tiết (Androgen Deprivation Therapy – ADT): thường được chỉ định đơn trị hoặc phối hợp với xạ trị, thực hiện suy giảm hormone testosterone, ngăn chặn và thực hiện muộn quá trình tiến triển căn bệnh.
Mặt không tương tự là các liệu pháp không tương tự như: hóa trị, liệu pháp nhắm trúng đích, liệu pháp miễn dịch… cũng có thể được chỉ định trong trường hợp căn bệnh tái phát.
Có thể phòng ngừa K tuyến tiền liệt tái phát không?
Không có giải pháp nào có thể giúp cho người căn bệnh hoàn toàn phòng ngừa ung thư tuyến tiền liệt tái phát. Tuy nhiên, việc tuân thủ quy trình điều trị của bác sĩ, tái xét nghiệm theo lịch hẹn và giữ thói quen sống lành mạnh có thể giúp cho suy giảm nguy cơ hoặc thực hiện muộn thời điểm ung thư tái phát. Dưới đây là những thói quen mà người từng điều trị ung thư tuyến tiền liệt nên giữ:
- giữ cân nặng ở mức thường thì (chỉ số khối cơ thể (BMI) dưới 23kg/m2).
- Hạn chế thực phẩm đóng hộp, nấu sẵn, thực phẩm có chứa nhiều hoạt chất bảo quản hóa học…
- Ưu tiên ăn nhiều rau củ, trái cây…
- Thường xuyên tập thể thao, vận động. Nên giữ tối thiểu 30 phút, mỗi tuần trong vòng 3-5 buổi tập tùy theo sức khỏe của mỗi người
- Tuân thủ theo lịch tái xét nghiệm định kỳ của bác sĩ.
Mặt không tương tự, việc luôn giữ một tinh thần lạc quan, tâm lý thoải mái cũng góp giúp cho phần nâng cao sức khỏe và suy giảm nguy cơ tái phát của căn bệnh.
khu vực y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM là nơi xét nghiệm, chẩn đoán, điều trị ung thư tuyến tiền liệt ở tất cả thời kỳ với hệ thống y bác sĩ giàu kinh nghiệm cùng các loại thuốc và trang thiết gặp phải tiên tiến. Người căn bệnh có thể được chẩn đoán, điều trị đa mô thức (phối hợp nhiều phương pháp) với quy trình được cá thể hóa dựa trên tình trạng căn bệnh và sức khỏe của từng người căn bệnh. Từ đó, giúp cho quá trình điều trị của người căn bệnh hữu hiệu, an toàn, đơn giản hơn.
HỆ THỐNG khu vực y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Ung thư tuyến tiền liệt có nguy cơ tái phát trong vòng 10 năm sau điều trị, với tỷ lệ trong vòng 20%-40%. Tuy nhiên, người căn bệnh không cần thiết phải quá lo lắng về vấn đề ung thư tuyến tiền liệt tái phát. Các phương pháp điều trị mới như xạ trị cứu vãn, liệu pháp nhắm trúng đích, liệu pháp miễn dịch, thuốc nội tiết… sẽ giúp cho nếu để lâu thời gian sống của người căn bệnh, ngay cả khi căn bệnh tái phát.
