Đề nghị ‘tăng mạnh, tăng nhanh’ thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá

Sáng 9/5, Quốc hội thảo luận dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi. Theo biểu thuế, thuốc lá điếu được đề xuất đánh mức thuế tuyệt đối mới từ năm 2027 là 2.000 đồng/bao và tăng dần lên 10.000 đồng vào năm 2031. Thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các kiểu không tương tự có mức thuế 20.000 đồng/100 g hoặc 100 ml và tăng tới 100.000 đồng vào 2031. Xì gà có mức thuế 20.000 đồng/điếu vào 2027 và tăng 100.000 đồng vào 2031.

Giáo sư Nguyễn Anh Trí, nguyên Viện trưởng Huyết học truyền máu Trung ương, đồng tình với dự thảo, nhấn mạnh thuế thuốc lá là kỹ thuật nhanh nhất, tiết kiệm mức phí nhất suy giảm tiêu dùng thuốc lá, suy giảm gánh nặng chứng bệnh tật tử vong sớm do các chứng bệnh mối quan hệ tới thuốc lá.

Ông nói Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo thuế thuốc lá nên chiếm ít nhất 75% giá bán lẻ mới giữ gìn hữu hiệu trong suy giảm tiêu thụ. Thực tế từ nhiều quốc gia đã từng chứng minh tăng thuế thuốc là giữ gìn mục tiêu kép vừa giữ an toàn sức khỏe cho nhân dân, vừa tăng thu cho ngân sách. Nguồn thu ổn định từ thuế thuốc lá giữ gìn cho các chương trình y tế cộng đồng.

Philippines sau khi tăng mạnh thuế thuốc lá năm 2012 đã từng suy giảm tỷ lệ sử dụng từ 20% xuống 19,5% và tăng mạnh nguồn thu thuế từ 680 triệu USD lên 2,9 tỷ USD năm 2022. Tại Thái Lan, so với năm 1997 mức thuế đánh vào thuốc lá năm 2017 tăng 11 lần, giúp cho tỷ lệ hút thuốc từ 32% xuống còn 19% và đạt nguồn thu thuế từ 500 triệu USD lên 2,3 tỷ USD. “Tăng thuế thuốc lá là hàng đầu sách win-win, thắng cho giữ an toàn sức khỏe và thắng cho nguồn thu ngân sách”, ông Trí nói.

Tuy nhiên trong khối ASEAN, thuế thuốc lá của Việt Nam đang ở mức quá thấp, thực hiện cho giá thuốc lá đang rẻ nhất Đông Nam Á. “Tận dụng kinh nghiệm các nước, đề nghị tăng ngay, tăng mạnh, tăng thường xuyên thuế tiêu thụ đặc biệt đánh vào thuốc lá”, ông Trí nói.

Cụ thể, ông cho rằng dự luật cần phải quy định rõ mức thuế 75% đánh ngay vào giá bán lẻ với mỗi bao thuốc lá điếu để tiệm cận với các nước trong khu vực và khuyến cáo của WHO. Đồng thời, lộ trình tăng cần phải nhanh hơn, bắt đầu từ 3.000 đồng/bao thế vì 2.000 đồng như dự thảo vào năm 2027 và lên mức 15.000 đồng vào năm 2031.

Phó đoàn Hải Dương Nguyễn Thị Việt Nga “ủng hộ mạnh mẽ” chủ trương tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng thuốc lá như nêu trong dự thảo. Dẫn số liệu từ Bộ Y tế, bà cho rằng Việt Nam có khoảng tầm 15 triệu người hút thuốc lá, 45% nam giới trưởng thành có thói quen hút thuốc.

Mỗi năm, khoảng tầm 40.000 người tử vong vì các chứng bệnh có mối quan hệ tới thuốc lá, tương đương hơn 100 người chết mỗi ngày. “Nếu không có kỹ thuật kiểm soát hữu hiệu, con số này có thể vượt 70.000 ca tử vong mỗi năm trong tương lai gần”, đại biểu lo ngại.

mức phí điều trị các chứng bệnh do thuốc lá gây ra ra như ung thư phổi, chứng bệnh tim mạch, đột quỵ, chứng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là gánh nặng lớn với hệ thống y tế và ngân sách nhà nước. Đáng nói hơn, thuốc lá còn gây ra tác hại phụ nữ, trẻ nhỏ và người già, thông qua quá trình hút thuốc thụ động.

Khi giá thuốc lá tăng, nhất là ở mức đủ cao, sẽ có tác động trực tiếp thực hiện suy giảm nhu cầu tiêu dùng, đặc biệt trong nhóm thanh thiếu niên và người có thu nhập thấp, nhóm dễ mắc phải tổn thương nhất.

Đồng thời, bà Nga đề nghị hàng đầu phủ đẩy mạnh công tác chống buôn lậu thuốc lá tại các khu vực biên giới, ngăn chặn hiện tượng thuốc lá lậu tràn vào thị trường nội địa. Việc tăng thuế thực hiện cho giá bán mặt hàng thuốc lá tăng cao sẽ thực hiện cho tội phạm bất chấp tuồn thuốc lá lậu vào Việt Nam, bà lưu ý.

hàng đầu phủ cần phải sử dụng hữu hiệu nguồn thu từ thuế thuốc lá, đặc biệt cho Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, tập trung vào các vận động truyền thông thế đổi hành vi, hỗ trợ cai nghiện thuốc lá, và tăng cường dịch vụ y tế cộng đồng. Cơ quan tác dụng siết chặt việc cấm quảng cáo, khuyến mãi, tài trợ thuốc lá dưới tất cả hình thức, nhất là thực thi quy định cấm hút thuốc ở các khu vực có trẻ nhỏ, địa điểm y tế, trường học.

Ngày 5/5, ThS.BS. Nguyễn Thị An, Giám đốc Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam, cho rằng hàng đầu sách thuế thuốc lá hiện hành tại Việt Nam vẫn còn những hạn chế, thực hiện cho việc kiểm soát tiêu dùng và hạn chế tác hại sức khỏe chưa đạt được hữu hiệu xin muốn.

Hiện nay, tại Việt Nam, có hơn 40 thương hiệu thuốc lá nội địa có giá dưới 10.000 đồng/bao, thậm chí còn rẻ hơn một hộp sữa 180 ml. Việt Nam cũng nằm trong nhóm các quốc gia có giá thuốc lá thấp nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

“Hệ quả của mức giá rẻ này là thanh thiếu niên và người có thu nhập thấp đơn giản tiếp cận thuốc lá hơn, dẫn tới gia tăng tỷ lệ hút thuốc và các chứng bệnh mối quan hệ”, bà An nói.

Giá thuốc lá rẻ là do mức thuế hiện hành quá thấp, theo bà An. Năm 2020, tỷ lệ thuế thuốc lá tại Việt Nam tính trên giá bán lẻ thuốc lá chỉ chiếm 38,8% – thấp hơn nhiều so với mức trung bình của các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình (59%), thấp hơn đa số nước ASEAN và chỉ bằng một nửa so với khuyến cáo của WHO (75%).

Sơn Hà