căn bệnh bạch biến tác động tới tầm khoảng 1% dân số thế giới. căn bệnh có thể xảy ra ở tất cả giới tính và màu da; đặc biệt người có làn da sẫm màu hơn. Vậy căn bệnh bạch biến là như nào? Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán căn bệnh như thế nào? Có cách nào phòng ngừa không? sau đây, bác sĩ nội trú chuyên khoa I Lý Thiên Phúc, Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, khu vực y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM sẽ đưa ra thông tin tổng quát và giải đáp thắc mắc xoay quanh căn bệnh bạch biến.
căn bệnh bạch biến là như nào?
căn bệnh bạch biến là rối loạn da, điển hình bởi sự mất sắc tố do tế bào hắc tố rối loạn tác dụng khiến cho da xuất hiện mảng mất màu rõ rệt so với vùng da xung quanh. căn bệnh thường khởi phát với mảng da nhạt màu dần, sau đó chuyển sang màu trắng hoàn toàn. Trung tâm của mảng bạch biến thường trắng đều song nếu có tĩnh mạch nông dưới da, vùng da này có thể hơi hồng nhạt.(1)
1. Phân loại bạch biến
Bạch biến không phân đoạn: kiểu thường thấy nhất, gồm:
- Bạch biến lan tỏa: tổn thương đối xứng 2 bên cơ thể. căn bệnh thường gặp ở mặt, thân, chi và vùng da chịu áp lực hoặc chấn thương.
- Bạch biến đầu chi hoặc mặt: chủ yếu ở ngón tay, ngón chân hoặc mặt (kiểu đặc biệt).
- Bạch biến niêm mạc: tác động tới niêm mạc miệng hoặc vùng sinh dục, có thể đi kèm với bạch biến lan tỏa hoặc đơn lẻ.
- Bạch biến toàn thân: kiểu nặng nhất, gần như toàn bộ da mất sắc tố, chỉ còn những vùng nhỏ có màu da thông thường.
- Bạch biến nhẹ: mất sắc tố không hoàn toàn, da chỉ nhạt màu hơn so với vùng xung quanh. căn bệnh thường gặp ở người da sậm màu.
Bạch biến phân đoạn: xuất hiện theo phân bố của vùng da chịu sự chi phối của dây thần kinh cảm giác, thường dọc theo đường dây thần kinh sinh ba (dây thần kinh sọ não V). Thể này khởi phát sớm ở trẻ nhỏ hoặc thanh thiếu niên, ổn định trong tầm khoảng 1 năm và hiếm khi lan rộng. căn bệnh điển hình bởi tóc bạc sớm và sự phá hủy tế bào sắc tố tại nang lông.
Ngoài ra, căn bệnh bạch biến có nhóm không xác định gồm thể ít gặp hoặc không phù hợp với 2 nhóm trên.
2. tác động của căn bệnh bạch biến
Không gây nên đau đớn, khô da hoặc tác động tới sức khỏe tổng quát song khiến cho người căn bệnh cảm xuất hiện ngứa ngáy nhẹ trong một tỷ lệ, đặc biệt khi tiếp xúc với ánh nắng. Ngoài ra, căn bệnh không lây truyền nhiễm song tác động tới tâm lý và tin cậy cuộc sống của người căn bệnh, đặc biệt khi tổn thương xuất hiện ở vùng da dễ xuất hiện như: mặt, tay hoặc vùng sinh dục.
Nguyên nhân gây nên căn bệnh bạch biến da
Hiện nguyên nhân gây nên căn bệnh bạch biến da vẫn chưa rõ. Thông thường, việc thiếu sắc tố (melanin) trong da sẽ gây nên căn bệnh bạch biến. những yếu tố nguy cơ có thể dẫn tới căn bệnh bạch biến gồm:
- Yếu tố di truyền: đột biến di truyền hoặc DNA thay thế đổi có thể tác động tới tác dụng của tế bào hắc tố. Hiện, có hơn 30 gen có thể tiến hành tăng nguy cơ mắc căn bệnh bạch biến.
- Rối loạn hệ miễn dịch: hệ thống miễn dịch xác định nhầm tế bào khỏe mạnh (tế bào hắc tố) tương tự như vi khuẩn gây nên hại cho cơ thể nên phản ứng thái quá và tiến triển kháng thể để tiêu diệt tế bào này.
- hoang mang và yếu tố tâm lý: số lượng sắc tố của tế bào hắc tố sản xuất có thể thay thế đổi nếu cơ thể thường xuyên gặp hoang mang về mặt cảm xúc.
- Yếu tố thần kinh: bạch biến phân đoạn (loại ít thường thấy hơn) xuất hiện có thể do hóa dinh dưỡng được giải phóng từ đầu dây thần kinh trên da. Các hóa dinh dưỡng này có độc với tế bào da melanocyte.
- Da gặp phải tổn thương: những tình trạng như da gặp phải thương hoặc cháy nắng nghiêm trọng có thể dẫn tới căn bệnh bạch biến.
- Tiếp xúc với hóa dinh dưỡng độc hại: tác động tới tác dụng của tế bào hắc tố và có thể gây nên căn bệnh bạch biến.
Dấu hiệu nhận biết da bạch biến
Dấu hiệu căn bệnh bạch biến dễ xuất hiện nhất là sự mất sắc tố, tạo ra mảng da trắng sữa hoặc trắng phấn, không kèm theo viêm. Tổn thương xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi và vị trí nào trên cơ thể, đặc biệt thường thấy ở mặt, cơ quan sinh dục và bàn tay. Bạch biến có kích thước đa kiểu, từ vài milimet tới vài centimet, ranh giới rõ ràng so với vùng da lành.
Bạch biến có triệu chứng với nhiều sắc độ không tương tự nhau, gồm:
- Thể ba màu: da có các vùng trắng, nâu nhạt và vùng da thông thường, thường thấy ở người da sậm màu.
- Thể bốn màu: có thêm vùng tăng sắc tố xung quanh tổn thương.
- Thể năm màu: xuất hiện thêm sắc xanh nhạt.
- Bạch biến chấm: các đốm mất sắc tố nhỏ.
những người căn bệnh bạch biến có lông, tóc, lông mày, lông mi bạc sớm hoặc có hiện tượng nốt ruồi mất sắc tố. Ngoài ra, bạch biến còn có thể tác động tới mắt, tai và hệ thần kinh trung ương. tầm khoảng 30%-40% người căn bệnh có vùng mất sắc tố ở võng mạc hoặc hắc mạc song thường không gây nên suy giảm sút thị lực.
Cách chẩn đoán da mắc căn bệnh bạch biến
những cách bác sĩ chẩn đoán căn bệnh bạch biến:
1. xét nghiệm lâm sàng
Bác sĩ chẩn đoán da mắc căn bệnh bạch biến chủ yếu dựa trên đặc tính lâm sàng, gồm:
- Xuất hiện mảng mất sắc tố, ranh giới rõ ràng, có viền lồi nhẹ, bao quanh bởi vùng da thông thường.
- Không có dấu hiệu viêm hoặc thay thế đổi cấu trúc da.
Ngoài ra, bác sĩ còn xem xét các yếu tố trong căn bệnh sử, gồm:
- lứa tuổi khởi phát tổn thương.
- Yếu tố hoặc sự kiện có thể kích hoạt căn bệnh.
- Triệu chứng đi kèm với tổn thương.
- Sự tiến triển, lan rộng của tổn thương theo thời gian.
- Sự thay thế đổi màu sắc hoặc kích thước của tổn thương.
- Tiền sử căn bệnh đi kèm.
- Thuốc đang sử dụng.
- Nghề nghiệp hoặc tiếp xúc với hóa dinh dưỡng.
- Tiền sử gia đình có bạch biến hoặc căn bệnh tự miễn.
2. Sử dụng công cụ hỗ trợ
Công cụ hỗ trợ chẩn đoán: bác sĩ có thể sử dụng những công cụ hỗ trợ chẩn đoán để kiểm tra rõ hơn mảng bạch biến, cụ thể:
- Đèn Wood: thiết gặp phải phát tia cực tím (bước sóng tầm khoảng 365nm) giúp cho xác định vùng mất sắc tố, đặc biệt ở người căn bệnh có da sáng màu. Dưới đèn Wood, các tổn thương bạch biến phát sáng màu trắng xanh rõ nét.
- Dermoscopy: bác sĩ sử dụng công cụ đặc biệt để soi da và phân biệt bạch biến đang tiến triển với các căn bệnh giảm sút sắc tố không tương tự.
3. Sinh thiết da
Không thường xuyên được chỉ định, chỉ sử dụng khi chẩn đoán chưa rõ. Mẫu sinh thiết sẽ gồm cả vùng tổn thương và vùng da lành kề cận.
4. Xét nghiệm cận lâm sàng
Bạch biến và căn bệnh tuyến giáp tự miễn có mối liên hệ với nhau. Vì vậy, người căn bệnh bạch biến (đặc biệt ở kiểu lan tỏa hoặc tổn thương rộng) nên được tầm soát tác dụng tuyến giáp, gồm:
- TSH (hormone kích thích tuyến giáp).
- Kháng thể kháng thyroperoxidase (anti-TPO).
- Kháng thể kháng thyroglobulin (anti-Tg).
Các xét nghiệm tự kháng thể không tương tự chỉ thực hiện khi người căn bệnh có tiền sử gia đình hoặc dấu hiệu lâm sàng gợi ý căn bệnh tự miễn không tương tự.(2)
Hướng điều trị căn bệnh bạch biến trên da
Bác sĩ điều trị căn bệnh bạch biến trên da với mục tiêu: kiểm soát quá trình mất sắc tố, kích thích tái tạo sắc tố da, nâng cao thẩm mỹ… tùy thuộc vào tình trạng tổn thương và vị trí căn bệnh. Các phương pháp điều trị gồm:
1. Điều trị tại chỗ
Bác sĩ có thể kê những thuốc như:
- Corticosteroid kiểu xoa: thường sử dụng với bạch biến khu trú hoặc thời kỳ đầu. Corticosteroid tình trạng mạnh hoặc trung bình có thể giúp cho phục hồi sắc tố, đặc biệt ở vùng mặt và thân mình. Tuy nhiên, sử dụng lâu ngày có thể gây nên teo da và giãn mạch. Vì vậy, cần thiết phải sử dụng theo sự chỉ định của bác sĩ.
- dinh dưỡng ức chế calcineurin (tacrolimus, pimecrolimus): lựa lựa chọn thay thế thế an toàn hơn corticosteroid, đặc biệt ở vùng da mỏng như mặt và cổ. dinh dưỡng này sẽ kích thích tái sắc tố và không gây nên tác dụng phụ teo da.
2. Liệu pháp ánh sáng
Liệu pháp UVB dải hẹp (NB-UVB) là phương pháp điều trị tốt nhất nhất cho bạch biến lan rộng, đặc biệt với tổn thương trên mặt và phần thân.
3. Liệu pháp toàn thân
- Corticosteroid đường uống: sử dụng trong trường hợp bạch biến tiến triển nhanh để tiến hành trễ quá trình mất sắc tố, thường bác sĩ sẽ kê đơn liều thấp và giảm sút dần để tránh tác dụng phụ.
- JAK inhibitors (ruxolitinib, tofacitinib): thuốc mới được nghiên cứu và tốt nhất trong việc kích thích tái sắc tố, đặc biệt khi phối hợp với quang trị liệu.
4. Liệu pháp tiểu phẫu
Ghép tế bào hắc tố hoặc ghép da được chỉ định cho người căn bệnh có tổn thương khu trú và ổn định trong ít nhất 6-12 tháng. Các phương pháp gồm ghép thượng bì tự thân hoặc cấy tế bào hắc tố nuôi cấy.
5. Các phương pháp hỗ trợ
- Mỹ phẩm che phủ: sử dụng kem nền hoặc thuốc nhuộm da để nâng cao thẩm mỹ, đặc biệt ở vùng như mặt và tay.
- Tư vấn tâm lý: bạch biến có thể tác động lớn tới tâm lý và tin cậy cuộc sống nên hỗ trợ tâm lý cũng là 1 phần quan trọng trong điều trị.
Ngoài ra, bác sĩ sẽ lựa lựa chọn phương pháp điều trị tùy thuộc vào tình trạng căn bệnh, tuổi tác, vị trí tổn thương… Đồng thời, bác sĩ có thể phối hợp nhiều phương pháp để mang lại tốt nhất điều trị tốt nhất.
Người gặp phải bạch biến cần thiết phải lưu ý gì khi chăm sóc da?
những điều người gặp phải bạch biến cần thiết phải lưu ý khi chăm sóc da:
1. giữ an toàn da khỏi ánh nắng mặt trời
- Sử dụng kem chống nắng: da bạch biến thiếu melanin, dễ cháy nắng và tổn thương bởi tia UV. Vì vậy, người căn bệnh hãy dùng kem chống nắng phổ rộng (SPF ≥ 30, lý tưởng là SPF 50+) mỗi ngày và thoa lại sau mỗi 2 giờ khi vận động ngoài trời.
- Mặc quần áo giữ an toàn: quần áo dài tay, mũ rộng vành và kính râm giúp cho che chắn da khỏi tác động của ánh nắng.
- Tránh ánh nắng trực tiếp: hạn chế ra ngoài vào thời điểm tia UV mạnh nhất (10h-16h).
2. Dưỡng ẩm và chăm sóc da
- Dưỡng ẩm thường xuyên: da bạch biến có thể khô và nhạy cảm. Người căn bệnh hãy sử dụng kem dưỡng ẩm không chứa hương liệu, ưu tiên sản phẩm chứa ceramide, glycerin hoặc hyaluronic acid để giữ độ ẩm.
- Tránh kích ứng da: không dùng xà phòng hoặc sản phẩm chăm sóc da có cồn, hương liệu mạnh dễ gây nên kích ứng.
3. Tránh tổn thương da
- Hạn chế cọ xát và chấn thương: cọ xát mạnh, gãi hoặc trầy xước có thể kích thích hiện tượng koebner, tiến hành bạch biến lan rộng. Người căn bệnh cần thiết phải nhẹ nhàng khi rửa mặt, tắm và thấm khô da.
- Cẩn trọng với hóa dinh dưỡng: người căn bệnh tránh tiếp xúc với hóa dinh dưỡng mạnh như: thuốc nhuộm tóc, dinh dưỡng tẩy rửa hoặc mỹ phẩm chứa thành phần gây nên kích ứng.
Cách phòng ngừa căn bệnh bạch biến
Hiện chưa có giải pháp đặc hiệu để ngừa hoàn toàn căn bệnh bạch biến do nguyên nhân chuẩn xác của căn bệnh vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, những cách phòng ngừa căn bệnh bạch biến sau có thể giúp cho giảm sút nguy cơ khởi phát hoặc hạn chế sự tiến triển của căn bệnh ở người có nguy cơ cao, gồm:
1. giữ an toàn da khỏi tác nhân gây nên hại
- Tránh tổn thương da: da trầy xước, bỏng, cọ xát mạnh có thể kích hoạt hiện tượng Koebner, tiến hành tăng nguy cơ xuất hiện bạch biến.
- giữ an toàn da khỏi ánh nắng mặt trời: tia UV có thể tiến hành tổn thương tế bào sắc tố nên cần thiết phải sử dụng kem chống nắng có SPF ≥30, đội mũ rộng vành, mặc quần áo dài tay khi ra ngoài.
2. giữ thói quen sinh hoạt lành mạnh
- Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng: chế độ ăn giàu dinh dưỡng chống oxy hóa (vitamin C, E), kẽm, đồng có thể giúp cho giữ an toàn tế bào sắc tố. Tránh thực phẩm nấu sẵn, thực phẩm gây nên viêm để giảm sút nguy cơ tác động tiêu cực lên hệ miễn dịch.
- Kiểm soát hoang mang: hoang mang có thể tiến hành suy giảm sút hệ miễn dịch, kích hoạt hoặc tiến hành nặng thêm căn bệnh bạch biến. Người căn bệnh có thể giảm sút hoang mang bằng các bài tập thư giãn như: yoga, thiền hoặc tập thể dục thể thao thường xuyên.
- Ngủ đủ giấc: giấc ngủ tin cậy giúp cho hệ miễn dịch vận động ổn định và giảm sút nguy cơ rối loạn miễn dịch.
3. Tránh tiếp xúc với hóa dinh dưỡng độc hại
- Hạn chế tiếp xúc với hóa dinh dưỡng độc hại: những hóa dinh dưỡng có trong thuốc nhuộm tóc, mỹ phẩm, xà phòng hoặc dinh dưỡng tẩy rửa có thể tiến hành tổn thương tế bào sắc tố.
- Cẩn trọng khi lao động trong môi trường ô nhiễm: người lao động trong môi trường tiếp xúc với hóa dinh dưỡng, thuốc trừ sâu nên sử dụng găng tay bảo hộ và thực hiện các giải pháp giữ an toàn da.
4. Kiểm tra sức khỏe định kỳ
- Kiểm tra da: khi nhận xuất hiện da xuất hiện đốm nhạt màu thất thường hãy đi xét nghiệm sớm để được tư vấn và theo dõi sớm.
- Tầm soát căn bệnh tự miễn: bạch biến có sự liên quan tới các căn bệnh tự miễn như căn bệnh tuyến giáp. Vì vậy, người có tiền sử gia đình mắc căn bệnh tự miễn nên kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các rối loạn miễn dịch.(3)
những vấn đề sự liên quan tới căn bệnh bạch biến
1. căn bệnh bạch biến có nguy hiểm không?
Có, căn bệnh bạch biến không nguy hiểm tới tính mạng song có thể tác động lớn tới thẩm mỹ, tâm lý và sức khỏe da. căn bệnh tiến hành mất sắc tố da, dễ gây nên cháy nắng, lão hóa sớm và tăng nguy cơ ung thư da. Ngoài ra, bạch biến có sự liên quan tới những căn bệnh tự miễn như rối loạn tuyến giáp, đái tháo đường type 1. Một tỷ lệ ít gặp có thể tác động tới thị giác và thính giác.
2. Mắc căn bệnh bạch biến có tự khỏi không?
Không, căn bệnh bạch biến không tự khỏi. Các mảng bạch biến có thể tồn tại vĩnh viễn.(4)
3. căn bệnh bạch biến có điều trị được không?
Có, căn bệnh bạch biến điều trị được. Các phương pháp điều trị dựa trên việc thay thế đổi diện mạo của da bằng cách phục hồi màu sắc.
4. Xăm lên vùng da bạch biến được không?
Có thể xăm lên vùng da căn bệnh bạch biến, song cần thiết phải cân nhắc kỹ vì có thể gây nên ra những rủi ro, gồm:
- Hiệu ứng koebner: tổn thương da do kim xăm có thể kích thích bạch biến lan rộng.
- khó khăn khớp màu da: mực xăm có thể không khớp hoàn toàn với màu da tự nhiên và da xung quanh có thể thay thế đổi theo thời gian, khiến cho hình xăm trở nên không đồng đều.
- Phản ứng da: người căn bệnh bạch biến có làn da nhạy cảm, dễ gặp phải kích ứng hoặc dị ứng với mực xăm.
- Không thể đảo ngược: nếu bạch biến được điều trị thành tựu sau khi xăm, vùng xăm sẽ không thay thế đổi theo sắc tố tự nhiên của da.
Nếu muốn xăm để che bạch biến, người căn bệnh hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa da liễu trước và tìm thợ xăm có kinh nghiệm trong kỹ thuật xăm y học.
5. căn bệnh bạch biến có lây truyền không?
căn bệnh bạch biến có lây truyền không? Không, căn bệnh bạch biến không lây truyền từ người này sang người không tương tự thông qua tiếp xúc vật lý.
6. căn bệnh bạch biến có ngứa ngáy không?
căn bệnh bạch biến có ngứa ngáy không? Có, căn bệnh bạch biến thỉnh thoảng có thể gây nên ngứa ngáy. những người căn bệnh bạch biến có thể cảm xuất hiện ngứa ngáy da trước khi triệu chứng mất sắc tố bắt đầu xuất hiện.
7. Mắc căn bệnh bạch biến kiêng ăn gì?
Người mắc căn bệnh bạch biến nên hạn chế thực phẩm có thể tác động tới sắc tố da và hệ miễn dịch, gồm:
- Gluten (nếu dị ứng).
- món ăn nhanh, thực phẩm nấu sẵn.
- Rượu, cà phê, thực phẩm chiên rán.
- Trái cây có múi, cà chua (có thể kích thích tổn thương ở những người).
- Hải sản và thịt đỏ (có thể gây nên viêm).
Người căn bệnh hãy bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng chống oxy hóa, vitamin B12, folic acid, kẽm, đồng và omega-3 để hỗ trợ sức khỏe da.
8. Mắc căn bệnh bạch biến nên điều trị ở đâu?
Người căn bệnh bạch biến nếu cần thiết phải điều trị hãy tới Đơn vị Da liễu – Thẩm mỹ Da, Trung tâm xét nghiệm trị căn bệnh Hưng Thịnh Quận 7 và Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, khu vực y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM để được các chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm giúp cho cho việc tư vấn và đưa ra phương án điều trị phù hợp với từng người căn bệnh.
HỆ THỐNG khu vực y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Thông qua bài này, người căn bệnh hiểu hơn về căn bệnh bạch biến và biết cách chăm sóc da đúng cách, ngừa căn bệnh tiến triển nghiêm trọng. Đồng thời, nếu nhận xuất hiện có đốm hoặc mảng trắng thất thường trên da, người căn bệnh hãy tới Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da để được xét nghiệm và tư vấn cách điều trị, kiểm soát phù hợp.
