Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán

Dị ứng thuốc thuốc kháng sinh là vấn đề sức khỏe mối quan hệ tới hệ thống miễn dịch đáng lo ngại vì có thể để lại hậu quả nghiêm trọng. Tất cả tất cả người đều có nguy cơ gặp phải dị ứng, tùy theo tình trạng nặng nhẹ mà sẽ có hướng điều trị và thời gian phục hồi không tương tự nhau.

Dị ứng thuốc thuốc kháng sinh là sao?

Dị ứng thuốc thuốc kháng sinh (Penicillin allergy) là tình trạng phản ứng thất thường, tiêu cực và gây nên tác động xấu của người chứng bệnh khi tiếp xúc với thuốc. Có 2 nhóm phản ứng thuốc thuốc kháng sinh chủ yếu là dị ứng cấp tốc (phản ứng xảy ra sau từ vài phút tới vài giờ) – dị ứng muộn (phản ứng xảy ra từ vài giờ tới vài ngày sau khi dùng thuốc).

thuốc kháng sinh là thuốc phòng tránh các chứng bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn như viêm họng liên cầu khuẩn, nhiễm trùng đường tiết niệu và E. coli thông qua việc tiêu diệt hoặc ngăn cản sự sinh sôi tiến triển của vi khuẩn. Có thể sử dụng thuốc thuốc kháng sinh qua đường uống hoặc đường tiêm tĩnh mạch.

Nguyên nhân gặp phải dị ứng thuốc thuốc kháng sinh

Dị ứng thuốc thuốc kháng sinh chủ yếu mối quan hệ tới sự nhầm lẫn của hệ miễn dịch, coi thuốc kháng sinh là một tác nhân gây nên hại và kích hoạt phản ứng quá mẫn.

Hai cơ chế hàng đầu gây nên dị ứng với thuốc thuốc kháng sinh gồm:

• Phản ứng qua trung gian IgE: Khi cơ thể từng từng tiếp xúc với thuốc kháng sinh trước đó, hệ miễn dịch có thể sản sinh IgE đặc hiệu với thuốc [1]. Khi tiếp xúc lại, IgE kích thích tế bào mast và basophil giải phóng histamin, gây nên các phản ứng dị ứng tức thì như nổi mề đay, phù mạch, khó khăn thở hoặc sốc phản vệ.
• Phản ứng qua trung gian tế bào T: Không mối quan hệ tới IgE mà chủ yếu do tế bào T kích hoạt phản ứng viêm, gây nên phát ban muộn, viêm da dị ứng hoặc các phản ứng nặng như hội chứng DRESS (Drug Reaction with Eosinophilia and Systemic Symptoms).

Triệu chứng dị ứng thuốc thuốc kháng sinh

Dấu hiệu dị ứng thuốc thuốc kháng sinh có thể dao động từ nhẹ tới nặng, gồm:

• Phản ứng nhẹ: ngứa ngáy, phát ban, mày đay, phù mạch.
• Phản ứng nặng: khó khăn thở, tụt huyết áp, co thắt phế quản, sốc phản vệ.
• dấu hiệu muộn: Hội chứng DRESS (sốt, phát ban, tăng bạch cầu ái toan, tổn thương gan/thận), hội chứng Steven-Johnson (loét niêm mạc, tổn thương da lan rộng).

Nhiều người dễ nhầm lẫn giữa tác dụng phụ và dị ứng thuốc:

• Tác dụng phụ: Do đặc tính dược lý của thuốc, thường gồm buồn nôn, tiêu chảy, đau đớn bụng, chóng mặt.
• Dị ứng thuốc: Do phản ứng miễn dịch thất thường, có thể gây nên phát ban, sưng phù, sốc phản vệ.

Nếu nghi ngờ dị ứng thuốc thuốc kháng sinh, cần thiết phải tới khu vực y tế để xét nghiệm xác định (test da, hoặc thử thách thuốc có giám sát y khoa).

Ai dễ gặp phải dị ứng thuốc thuốc kháng sinh?

Các nhóm thành phần có nguy cơ cao uống thuốc thuốc kháng sinh gặp phải dị ứng gồm:

• Người có tiền sử dị ứng: Những người gặp phải dị ứng thuốc thuốc kháng sinh trước đó, nhất là nhóm beta-lactam (penicillin, cephalosporin), có nguy cơ tái dị ứng cao hơn.
• Người mắc chứng bệnh dị ứng không tương tự: Người có tiền sử hen suyễn, viêm mũi dị ứng, viêm da cơ địa hoặc dị ứng thức ăn dễ có phản ứng chéo với thuốc thuốc kháng sinh.
• Tiền sử gia đình có dị ứng thuốc: Mặc dù dị ứng thuốc không di truyền trực tiếp, nhưng mà nguy cơ có thể cao hơn ở những người có người thân gặp phải dị ứng thuốc.
• Người sử dụng thuốc kháng sinh nhiều ngày hoặc nhiều lần: Tiếp xúc lặp lại với cùng một loại thuốc có thể tiến hành tăng nguy cơ phản ứng dị ứng.
• Người có rối loạn miễn dịch: người chứng bệnh mắc các chứng bệnh tự miễn, suy giảm sút miễn dịch hoặc nhiễm HIV có tỷ lệ cao gặp phải phản ứng quá mẫn với thuốc.
• Người có cơ địa dễ nhạy cảm với thuốc: những nhóm người chứng bệnh có đột biến gen mối quan hệ tới enzym chuyển hóa thuốc có nguy cơ cao gặp phải phản ứng thuốc nghiêm trọng, như hội chứng Steven-Johnson hoặc DRESS [2].

Khi nào người chứng bệnh cần thiết phải tới gặp bác sĩ?

Dị ứng thuốc thuốc kháng sinh có thể dẫn tới phản vệ – một phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử lý sớm. Vì vậy, nếu bạn hoặc người thân gặp bất kỳ dấu hiệu nào dưới đây sau khi dùng thuốc kháng sinh, hãy gọi cấp cứu ngay hoặc nhanh chóng tới khu vực y tế gần nhất:

• Sưng phù mặt, môi, lưỡi hoặc tay chân
• khó khăn thở, thở khò khè
• đau đớn tức ngực, hồi hộp, tim đập nhanh hoặc loạn nhịp
• Buồn nôn, tiêu chảy dữ dội
• Huyết áp tụt, chóng mặt hoặc mất ý thức
• Phát ban lan rộng, loét niêm mạc hoặc tổn thương da nghiêm trọng

Chẩn đoán dị ứng thuốc thuốc kháng sinh

Để xác định có gặp phải dị ứng thuốc thuốc kháng sinh thường không, bác sĩ sẽ thực hiện các bước sau:

• kiểm tra lâm sàng và khai thác chứng bệnh sử:
  • nhận xét tổng quát tình trạng sức khỏe hiện tại.
  • Hỏi chi tiết về loại thuốc kháng sinh từng sử dụng, thời gian xuất hiện triệu chứng và tình trạng phản ứng.
  • Tìm hiểu tiền sử dị ứng của mình và gia đình, cũng như các chứng bệnh lý nền mối quan hệ.
• Xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán: Tùy vào tình trạng cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định những xét nghiệm để xác định phản ứng dị ứng gồm xét nghiệm máu, test lẩy da, test áp bì, test kích thích thuốc (dùng liều tăng dần dưới sự theo dõi chặt chẽ để nhận xét tình trạng dung nạp)

Điều trị dị ứng thuốc thuốc kháng sinh

quy trình điều trị dị ứng thuốc thuốc kháng sinh sẽ được cá nhân hóa tùy vào tình trạng phản ứng và tình trạng sức khỏe của từng người chứng bệnh. Các phương pháp phổ quát gồm

• Ngừng sử dụng thuốc gây nên dị ứng: Nếu nghi ngờ dị ứng với thuốc kháng sinh, cần thiết phải dừng thuốc ngay và thông báo cho bác sĩ để có hướng xử trí phù hợp
• Điều trị triệu chứng:
  • Thuốc kháng histamin: giúp cho giảm sút ngứa ngáy, nổi mề đay và các triệu chứng dị ứng nhẹ.
  • Corticosteroid: Được kê đơn trong trường hợp dị ứng nặng hơn, giúp cho kiểm soát phản ứng viêm và sưng.
  • Adrenaline (epinephrine): Sử dụng trong trường hợp sốc phản vệ để cấp cứu sớm
• giảm sút nhạy cảm với thuốc: lấy trong trường hợp không có thuốc thay thế thế và người chứng bệnh cần thiết phải tiếp tục sử dụng loại thuốc kháng sinh đó. Quá trình này được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa

Phòng ngừa dị ứng thuốc thuốc kháng sinh

Nếu bạn có tiền sử dị ứng với thuốc thuốc kháng sinh, hãy thực hiện nghiêm túc các công nghệ sau để giảm sút nguy cơ dị ứng và giữ an toàn sức khỏe:

• Tránh xa các thuốc từng từng gây nên dị ứng: Luôn thông báo với bác sĩ về tiền sử dị ứng để được kê đơn an toàn.
• Kiểm tra thành phần thuốc trước khi sử dụng: Đọc kỹ nhãn thuốc, thành phần và nguồn gốc để tránh tái dị ứng.
• Dùng thuốc đúng chỉ định: Không tự ý dùng thuốc hoặc lạm dụng thuốc kháng sinh, chỉ uống theo đơn của bác sĩ.
• sắp sẵn phương án dự phòng: Luôn mang theo thuốc cấp cứu (ví dụ: epinephrine, thuốc kháng histamin) nếu có nguy cơ dị ứng nặng.
• tới khu vực y tế ngay khi có dấu hiệu thất thường: Nếu gặp phải triệu chứng như khó khăn thở, sưng phù, nổi mề đay hoặc sốc phản vệ, hãy tới phòng kiểm tra ngay lập tức.

thắc mắc thường gặp

1. gặp phải dị ứng thuốc kháng sinh bao lâu thì khỏi?

Thời gian phục hồi sau dị ứng thuốc kháng sinh tùy thuộc vào tình trạng phản ứng và loại dị ứng. Các phản ứng nhẹ thường nâng cao trong vài ngày sau khi ngưng thuốc, trong khi các phản ứng nặng có thể nhiều ngày nhiều tuần hoặc để lại di chứng.

• Phản ứng dị ứng cấp tính (mề đay, phù mạch nhẹ): Các triệu chứng có thể thuyên giảm sút trong vòng vài giờ tới vài ngày sau khi ngừng thuốc và điều trị bằng thuốc kháng histamin hoặc corticosteroid.
• Phát ban do dị ứng muộn (như hồng ban nhiễm sắc cố định do thuốc): Có thể nhiều ngày từ 1-2 tuần hoặc lâu hơn, và cần thiết phải theo dõi sát để tránh hậu quả.
• Hội chứng Stevens-Johnson (SJS) hoặc hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN): Đây là phản ứng dị ứng nặng, có thể cần thiết phải điều trị tại phòng kiểm tra trong vài tuần tới vài tháng và có nguy cơ để lại di chứng lâu dài.
• Dị ứng thuốc kháng sinh loại viêm da tiếp xúc hoặc viêm da do thuốc: Tình trạng viêm có thể nhiều ngày nhiều tuần tới vài tháng, tùy thuộc vào tình trạng tổn thương da

2. gặp phải ngứa ngáy do dị ứng thuốc thuốc kháng sinh có sao không?

Ở tình trạng nhẹ, ngứa ngáy có thể gây nên không dễ chịu và tác động tới sinh hoạt. Tuy nhiên, nếu tình trạng ngứa ngáy nhiều ngày hoặc nặng hơn, có thể dẫn tới:

• Tổn thương da thứ phát: Gãi nhiều gây nên trầy xước, nhiễm trùng, lichen hóa.
• tác động tới tin cậy cuộc sống: Mất ngủ, stress do ngứa ngáy nhiều ngày.
• dấu hiệu của phản ứng dị ứng nghiêm trọng hơn: ngứa ngáy kèm theo phát ban lan rộng, sưng môi, mắt, khó khăn thở có thể là dấu hiệu của phản vệ.

Dị ứng thuốc thuốc kháng sinh gây nên nhiều bất lợi trong việc phòng ngừa và điều trị nhiều chứng bệnh lý không tương tự. Người gặp phải dị ứng thuốc kháng sinh nói riêng và các vấn đề dị ứng không tương tự nói chung nên ít nhất một lần tới thăm kiểm tra các chuyên khoa mối quan hệ về miễn dịch lâm sàng để có thể được kiểm tra, nhận xét các yếu tố nguyên nhân tiềm ẩn bên trong cơ thể để có được hướng điều trị chuyên sâu, tốt nhất hơn.