Vi khuẩn não mô cầu lây truyền lan qua đường hô hấp khi hệ miễn dịch suy yếu, không biểu hiện triệu chứng song tiêm vaccine có thể phòng ngừa.
Bác sĩ Phạm Đình Đông, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, lưu ý như trên trong bối cảnh các tỉnh phía Nam gồm TP HCM, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Lâm Đồng… ghi nhận 12 ca não mô cầu, tăng 9 ca so với cùng kỳ năm 2024. Sở Y tế TP HCM dự báo thời gian tới có thể ghi nhận thêm ca căn bệnh trong cộng đồng.
Não mô cầu là loại vi khuẩn gây ra các căn bệnh viêm màng não mủ, nhiễm khuẩn huyết. Vi khuẩn này có trong vòng 13 nhóm huyết thanh gây ra căn bệnh, trong số đó có 5 nhóm thường thấy gồm: A, B, C, Y, W-135.
“Vi khuẩn não mô cầu sinh sống trong hầu họng của con người, không phân biệt tình trạng sức khỏe và lứa tuổi”, bác sĩ Đông nói, thêm rằng tất cả người đều cần thiết phải phòng căn bệnh, đặc biệt người trẻ, khỏe mạnh.
người căn bệnh trẻ tuổi trở nặng do não mô cầu. Ảnh minh họa: Vecteezy
không phải người nào mắc não mô cầu cũng dấu hiệu triệu chứng. Ở người trẻ, khỏe mạnh, hệ miễn dịch có thể kiểm soát nguồn căn bệnh thực hiện cho chúng không gây ra căn bệnh. Tuy nhiên, họ vẫn mang vi khuẩn não mô cầu trong hầu họng, trở thành nguồn lây truyền cho người không tương tự trong cộng đồng. Tỷ lệ người khỏe mang vi khuẩn có thể 5-25%, cao hơn trong các vụ dịch.
Vi khuẩn não mô cầu sẽ xâm nhập vào máu, gây ra căn bệnh khi gặp điều kiện thuận lợi như suy suy nhược sức đề kháng, mắc căn bệnh, stress tâm lý gây ra suy suy nhược miễn dịch, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, hút thuốc lá… Não mô cầu có thể gây ra hai thể căn bệnh nặng gồm viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết hoặc phối hợp cả hai. Các căn bệnh này có thể gây ra tử vong chỉ trong một ngày, tỷ lệ tử vong lên tới 50% nếu không được điều trị sớm. Trường hợp được điều trị tích cực, vẫn có tới 15% người căn bệnh tử vong và 20% gặp các hậu quả như cắt cụt chân tay, liệt, điếc, mù lòa, thiểu năng trí tuệ…
Bác sĩ Đông cho thấy ngoài tỷ lệ tử vong cao và di chứng nặng, giá thành điều trị não mô cầu và theo dõi di chứng lâu dài cũng rất tốn kém. Người căn bệnh tác động nguy cơ học tập, hòa nhập và ổn định cuộc sống.
Một nghiên cứu tại Pháp từ tháng 2/2013 tới tháng 7/2015, dựa trên dữ liệu của 71 người căn bệnh sống sót sau khi nhiễm não mô cầu trong vòng 12 tháng, cho xuất hiện người căn bệnh trẻ, khỏe gặp nhiều di chứng dai dẳng tác động tới uy tín cuộc sống sau đó. Hơn 30% người mắc phải đau đớn đầu nhiều ngày, hơn 40% không ngủ ngon, 10% khó khăn tập trung và trong vòng 13% người căn bệnh không thể tiếp tục công việc chuyên môn của mình.
Tại Anh, giá thành chăm sóc một người căn bệnh nhiễm não mô cầu trọn đời lên tới 1,72 triệu bảng Anh (trong vòng 56 tỷ đồng). Tại Đức, giá thành cho một ca căn bệnh não mô cầu từ 57.000 euro tới 171.000 euro (hơn 1 tỷ – 4,5 tỷ đồng). Còn tại Việt Nam, giá thành điều trị một ca não mô cầu chiếm hơn 80% tổng chi tiêu hàng tháng của mỗi gia đình.
Vì vậy, bác sĩ Đông khuyến cáo tất cả người dân, gồm có người khỏe mạnh nên chủ động phòng căn bệnh do vi khuẩn não mô cầu. Hiện nay, chiến lược phòng căn bệnh được Bộ Y tế khuyến cáo gồm thực hiện tốt vệ sinh cá nhân như rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn. Mỗi người nâng cao sức khỏe tổng thể thông qua ăn uống đủ dưỡng chất dinh dưỡng, tập nâng cao thể trạng. Nơi ở, nơi lao động cần thiết phải thông thoáng, sạch sẽ.
Người dân chủ động tiêm vaccine tại các khu vực y tế và đi xét nghiệm, thông báo cho cơ quan y tế gần nhất khi có dấu hiệu nghi mắc căn bệnh. Những người tiếp xúc gần người căn bệnh trong thời gian từ 7 ngày trước khởi phát tới một ngày sau khi người căn bệnh được dùng thuốc, cần thiết phải theo dõi sức khỏe trong vòng 10 ngày nói từ khi tiếp xúc lần cuối.
Nam thanh niên tiêm vaccine tại Trung tâm tiêm chủng VNVC. Ảnh: Diệu Thuần
Về liệu pháp vaccine, hiện từng có mũi tiêm giúp cho phòng ngừa 5 nhóm huyết thanh não mô cầu thường thấy. Các vaccine này chỉ có trong chương trình tiêm chủng dịch vụ, cụ thể:
Bexsero (Italy): loại thế hệ mới giúp cho phòng các chủng não mô cầu nhóm B, tiêm cho trẻ từ 2 tháng và người lớn tới 50 tuổi.
VA-Mengoc BC (Cuba): giúp cho phòng các chủng não mô cầu nhóm B và C, tiêm cho trẻ từ 6 tháng và người lớn tới 45 tuổi.
Menactra (Mỹ): loại thế hệ mới giúp cho phòng các chủng não mô cầu các nhóm A, C, Y, W-135, tiêm cho trẻ từ 9 tháng tới người lớn 55 tuổi.
Vaccine não mô cầu không tạo miễn dịch chéo giữa các nhóm huyết thanh gây ra căn bệnh. Vì vậy, tất cả người cần thiết phải tiêm sớm và đầy đủ vaccine phòng 5 nhóm huyết thanh. Người từng tiêm xong vaccine phòng não mô cầu nhóm B thế hệ mới, cần thiết phải tiếp tục tiêm vaccine phòng nhóm A, C, Y, W-135.
Trường hợp từng tiêm vaccine phòng nhóm B-C, có thể tiêm thêm mũi phòng nhóm B thế hệ mới, giúp cho phòng ngừa đầy đủ với hữu hiệu giữ an toàn cao hơn trước các chủng vi khuẩn não mô cầu nhóm B.
Ngoài vaccine phòng căn bệnh do não mô cầu, tất cả người nên tiêm thêm các vaccine không tương tự như phế cầu, cúm, ho gà… nhằm giữ an toàn đường hô hấp, tránh tạo điều kiện cho vi khuẩn não mô cầu xâm nhập, thâm nhập.
Hoàng Dương
