Nhiều gói tầm soát đột quỵ giá từ vài triệu tới hàng chục triệu đồng, song bác sĩ khuyến cáo người dân không nên lạm dụng, từng trường hợp cụ thể sẽ có các chỉ định không tương tự nhau.
Đầu năm 2023, ông Tiến, 55 tuổi, ở Cầu Giấy (Hà Nội), mắc phải đột quỵ sau khi thức dậy, tổng mức phí điều trị và thuốc là hơn 100 triệu đồng. Sau đó, con gái người căn bệnh là chị Hường, từng đưa mẹ và em trai 19 tuổi cùng đi xét nghiệm tầm soát, đề phòng đột quỵ. Tuy nhiên, bác sĩ cho rằng không nên thiết, tốn kém.
Không yên tâm, chị lên mạng tìm gói dịch vụ tại trung tâm y tế không tương tự, mức phí 15-25 triệu đồng, gồm chụp cộng hưởng từ (MRI) não, chụp mạch cảnh, CT-scan, siêu âm tĩnh mạch, đo điện tim, đo chỉ số ABI/TBI (huyết áp cổ chân – cánh tay), tìm đột biến gene, chụp soi đáy mắt, xét nghiệm máu…
Người tư vấn chứng tỏ có ba gói tầm soát, gồm: cơ bản, nâng cao và chuyên sâu. trong số đó, gói cơ bản dành cho người chưa có triệu chứng hoặc gặp một vài vấn đề có thể tăng nguy cơ đột quỵ. Gói nâng cao giúp cho phát hiện những không thường thì chuyên sâu hơn để phòng ngừa. Gói tầm soát chuyên sâu giúp cho phát hiện những nguy cơ ít gặp.
“Thà bỏ trước vài chục triệu đổi lấy yên tâm, tới khi căn bệnh tới thì trở tay không kịp, hối hận cả đời”, chị Hường nói.
Đột quỵ não là một căn bệnh lý xảy ra đột ngột, diễn tiến nhanh, tác hại nặng nề. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng tầm 15 triệu người mắc đột quỵ. trong số đó, khoảng tầm 5 triệu người tử vong và 5 triệu người thương tật vĩnh viễn do đột quỵ, tiến hành gia tăng gánh nặng kinh tế cho gia đình và cộng đồng. Đặc biệt, nghiên cứu trên tạp chí The New England Journal of Medicine (NEJM) năm 2018, được Hội Đột quỵ thế giới dẫn lại cho xuất hiện, cứ 4 người trên 25 tuổi thì có một người sẽ mắc phải đột quỵ trong đời.
Tại Việt Nam, Bộ Y tế chứng tỏ mỗi năm ghi nhận thêm 200.000 ca đột quỵ, khoảng tầm 50% trường hợp tử vong, nhiều người sống sót sau tai biến phải sống chung với các di chứng về thần kinh, vận động…
căn bệnh có thể xảy ra ở tất cả lứa tuổi, chủ yếu là người từ 55 tuổi trở lên. Tuy nhiên, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi đang có xu hướng tăng lên, trung bình khoảng tầm 2% mỗi năm, số số lượng nam giới cao gấp bốn lần nữ giới. trong số đó, nhiều người căn bệnh không biết mình mang yếu tố nguy cơ, tới khi mắc phải đột quỵ, đo huyết áp, thử đường huyết mới phát hiện.
Gần đây, nhiều trường hợp đột ngột tử vong vì đột quỵ, khiến cho người dân lo lắng, sợ hãi. Do đó, dịch vụ tầm soát đột quỵ càng được quan tâm. Chỉ nên gõ “tầm soát đột quỵ”, tất cả người tìm ra hàng nghìn kết quả, với mức giá từ vài triệu tới vài chục triệu đồng, đi kèm với khuyến cáo “đột quỵ không loại trừ ai”, thường “tầm soát sớm, phòng ngừa sớm”…
Tại các trung tâm y tế công và tư, các gói tầm soát có giá trung bình từ 5 tới 12 triệu đồng, tùy thuộc vào chỉ định của bác sĩ với từng loại xét nghiệm và kỹ thuật.
Liên hệ trung tâm y tế Đại học Y Hà Nội, nhân viên tư vấn chứng tỏ không có gói xét nghiệm tầm soát cụ thể để tìm căn bệnh, tùy lứa tuổi và tình trạng, nhu cầu sẽ có xét nghiệm riêng, giá từ hai triệu đồng trở lên cho một lần tầm soát. Còn trung tâm y tế đa khoa Đống Đa thông tin giá các kỹ thuật như MRI sọ não khoảng tầm ba triệu động, điện não đồ từ ba trăm nghìn đồng…, chưa gồm mức phí xét nghiệm. Tuy nhiên, người căn bệnh vẫn được bảo hiểm hỗ trợ, suy giảm giá xét nghiệm.
Trong khi tại một vài trung tâm y tế tư, gói tầm soát đột quỵ đắt gấp 2-3 lần, song được cam kết xét nghiệm với các chuyên gia và máy móc thiết mắc phải tiên tiến bậc nhất.
Đột quỵ não là một căn bệnh lý xảy ra đột ngột, diễn tiến nhanh, tác hại nặng nề. Ảnh: Health
PGS.TS Nguyễn Huy Thắng, Chủ tịch Hội Đột quỵ TP HCM, nhận định tầm soát đột quỵ là nhu cầu chăm sóc và quan tâm sức khỏe tích cực song nhóm nên thực hiện là người trên 50 tuổi hoặc trẻ hơn nếu đang có yếu tố nguy cơ kèm theo. Việc tầm soát nhằm tìm các yếu tố nguy cơ mà người căn bệnh không phát hiện trước đó như tăng huyết áp, tiểu đường, tăng cholesterol máu, hút thuốc lá hoặc sử dụng hoạt chất gây ra nghiện, béo phì…
“Việc tiến hành quá nhiều các gói tầm soát gây ra tốn kém, không mang lại tốt nhất, đặc biệt uống trên phổ rộng những người khỏe mạnh hoàn toàn”, chuyên gia này khẳng định, thêm rằng chụp MRI sọ não chỉ nhằm vào nhóm nguy cơ cao, nếu uống sàng lọc rộng rãi sẽ không nên thiết. Xét nghiệm gene sàng lọc đột quỵ có mức phí lớn song tốt nhất chưa được chứng minh và không nằm trong các khuyến cáo của chuyên ngành đột quỵ.
Chưa nói, nhiều trường hợp chưa phân biệt giữa đột quỵ (do tắc tĩnh mạch não) và đột tử (do tắc tĩnh mạch tim), “nghĩ đột ngột tử vong đều là do đột quỵ”. Song, đột tử thường gặp hơn và có thể gây ra tử vong rất nhanh nếu không được cấp cứu sớm. Do đó, người dân nên phân biệt rõ đột quỵ và đột tử, không nên tin theo các chiến dịch quảng cáo tầm soát đột quỵ toàn diện, bác sĩ Thắng nói.
Ngoài ra, toàn bộ trường hợp đột quỵ (>90%) đều có nguyên nhân do có căn bệnh nền trước đó, như tăng huyết áp, tiểu đường, tăng cholesterol máu, béo phì, hút thuốc lá…
“Rất hiếm khi đột quỵ xảy ra trên một người không có căn bệnh lý nền trước đó”, bác sĩ nói. Các người căn bệnh đột quỵ nhập viện tại trung tâm y tế Nhân dân 115 (TP.HCM) chủ yếu là người không tuân thủ điều trị, hoặc có uống thuốc song lại tự ý bỏ bớt, hoặc trường hợp uống thuốc song không kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ để đạt mục tiêu nên thiết.
Bác sĩ thăm xét nghiệm người căn bệnh nữ sau khi tiêm tiêu huyết khối tại trung tâm y tế Lão khoa Trung ương, Hà Nội. Ảnh:Thùy An
Cùng quan niệm, bác sĩ Trần Quang Thắng, Trưởng khoa Cấp cứu và Đột quỵ, trung tâm y tế Lão khoa Trung ương, cho rằng tầm soát có lợi cho sức khỏe song có thể gây ra tâm lý hoang mang và không phải người nào cũng nên đi tầm soát. Chưa nói, nhiều trường hợp xuất huyết não dị loại không thể phát hiện thông qua siêu âm như dị loại mạch nhỏ…
“Đổ xô đi xét nghiệm tầm soát khiến cho người căn bệnh hoang mang, thậm chí yên tâm giả tạo, vừa tốn kém tiền bạc, tâm lý vừa không dễ dự phòng hết 100% căn bệnh”, bác sĩ nói.
Theo bác sĩ, tầm soát đột quỵ chủ yếu là tầm soát các nguyên nhân, các yếu tố dễ dẫn tới đột quỵ như tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch, căn bệnh tim mạch… Với từng trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định các nghiên cứu phù hợp, thông thường gồm theo dõi huyết áp, đường huyết, mỡ máu, tim mạch, xơ vữa động mạch. Trong một vài trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định chụp MRI não và tĩnh mạch não.
Tầm soát đột quỵ cơ bản dành cho người dưới 40 tuổi, không có căn bệnh nền. Những trường hợp có căn bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu sẽ xét nghiệm lipid máu, đường huyết, tầm soát tác dụng đông máu, gan, thận, siêu âm tim, siêu âm tĩnh mạch.
Tầm soát đột quỵ nâng cao có thêm chụp MRI, CT não giúp cho tìm kiếm các yếu tố nguy cơ ít gặp hơn, nghi ngờ nhu mô não có tổn thương, hẹp tắc dị loại tĩnh mạch não hoặc dành cho người căn bệnh từng mắc phải đột quỵ.
Người dân trên 50 tuổi chỉ nên xét nghiệm sức khỏe định kỳ với các kiểm tra cơ bản như xét nghiệm máu, đo huyết áp, siêu âm tĩnh mạch. Người trẻ có tiền sử đau đớn đầu nhiều hoặc nghi ngờ mắc căn bệnh để phòng ngừa dị loại mạch não không thường thì.
Các dấu hiệu nhận biết đột quỵ. Video: CDC Mỹ
các chuyên gia khuyến khích đột quỵ là căn bệnh có thể dự phòng bằng các liệu pháp chống yếu tố nguy cơ như điều trị rối loạn lipid máu, kiểm soát đường huyết, kiểm soát trị số huyết áp… với nhóm dự phòng cấp một, tức chưa từng đột quỵ, nên xét nghiệm định kỳ cứ 6 tháng một lần để phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ và kiểm soát sớm ngay từ đầu. Người đái tháo đường, huyết áp, mỡ máu nên đi xét nghiệm một tháng một lần.
với nhóm dự phòng cấp hai, tức từng từng mắc phải đột quỵ, bác sĩ nhận định nguy cơ cao tái phát. người căn bệnh nên tuân thủ chỉ định thăm xét nghiệm, điều trị, không ngưng thuốc thường bỏ thuốc giữa chừng. Không sử dụng thực phẩm tác dụng thay thế thế thuốc điều trị. Người căn bệnh nên có chế độ dinh dưỡng giàu vitamin, khoáng hoạt chất, hạn chế ăn quá nhiều hoạt chất béo, kiểm soát cân nặng, ngăn tình trạng béo phì.
Người tuổi trung niên và cao tuổi nên tập luyện, vận động nhẹ nhàng, uống thuốc theo chỉ định, không tự ý bỏ thuốc. tất cả người nên xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh, hạn chế hoạt chất kích thích để cơ thể khỏe mạnh. “Đặc biệt, tránh nghe theo các lời quảng cáo đánh vào nỗi sợ, khiến cho tiền mất tật mang”, bác sĩ khuyến cáo.
