Các vaccine ngừa sốt xuất huyết, tay chân miệng, RSV… chưa lưu hành tại Việt Nam, trong số đó những loại đang được theo dõi và chờ cấp phép.
Theo bác sĩ Bùi Thanh Phong, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, hơn 40 loại vaccine phòng gần 50 căn bệnh truyền nhiễm ở cả trẻ nhỏ và người lớn từng được Việt Nam cấp phép lưu hành. Tuy nhiên, những căn bệnh dịch có tính dinh dưỡng nặng nề như sốt xuất huyết, tay chân miệng hoặc có tính thường thấy như zona thần kinh, căn bệnh do virus hợp bào hô hấp (RSV) chưa được cơ quan quản lý phê duyệt.
Bác sĩ Phong cho rằng các loại này đều quan trọng, kỳ vọng sớm được đưa về Việt Nam để tăng môi trường phòng căn bệnh cho người dân.
Sốt xuất huyết
Tại Việt Nam, cao điểm của căn bệnh sốt xuất huyết thường từ tháng 6 tới tháng 10 hàng năm. Bộ Y tế thống kê trong năm 2023, toàn quốc có hơn 172.000 ca mắc và 43 ca tử vong. Trước đó, năm 2022, các địa phương thiếu thuốc điều trị các trường hợp nặng, gây ra áp lực lớn tới hệ thống y tế.
Muỗi là vật trung gian truyền căn bệnh sốt xuất huyết. Ảnh: CDC Mỹ
Hiện thế giới có hai vaccine ngừa sốt xuất huyết, gồm Dengvaxia (Mỹ) và Qdenga (Nhật Bản). trong số đó, loại của Nhật Bản từng được cấp phép tại nhiều quốc gia như Liên minh Châu Âu và các nước có tình hình dịch tễ sốt xuất huyết tương tự Việt Nam như Indonesia, Brazil, Thái Lan. Mũi tiêm ngừa 4 chủng virus sốt xuất huyết, hữu hiệu khả quan, không cần phải xét nghiệm trước khi tiêm.
Qdenga chưa được Bộ Y tế phê duyệt. Hệ thống tiêm chủng VNVC dự kiến phân phối vaccine khi được cấp phép.
Tay chân miệng
Vaccine tay chân miệng đầu tiên trên thế giới được cấp phép vào năm 2015 tại Trung Quốc, do Viện Khoa học Y tế tại Côn Minh tiến triển. Mũi tiêm này có thể phòng chủng enterovirus 71 (EV71), là tác nhân hàng đầu gây ra ra căn bệnh tay chân miệng.
Tại Việt Nam, vaccine tay chân miệng chưa được cấp phép. Tuy nhiên, Bộ Y tế từng cho phép thử nghiệm một loại ngừa chủng EV71 do Đài Loan sản xuất, từ năm 2019 tới năm 2021. Kết quả nghiên cứu cho xuất hiện mũi tiêm có nguy cơ cao phòng căn bệnh và suy yếu tỷ lệ trở nặng. Đơn vị nghiên cứu từng tiến hành thủ tục gửi Bộ Y tế để xem xét phê duyệt, kỳ vọng sớm có vaccine trong thời gian tới.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), căn bệnh tay chân miệng tại Việt Nam lưu hành quanh năm với hai đỉnh dịch vào tháng 3-5 và tháng 9-12. Tay chân miệng nằm trong nhóm 10 căn bệnh truyền nhiễm dẫn đầu về tỷ lệ mắc và tử vong. Năm 2023, Bộ Y tế thống kê miền Nam có hơn 141.000 ca mắc tay chân miệng, tăng gấp 1,75 lần so với cùng kỳ năm 2022 (hơn 89.000 ca). trong số đó, nhiều căn bệnh nhi hậu quả viêm phổi, trở nặng.
RSV
Theo bác sĩ Phong, virus hợp bào hô hấp (Respiratory Syncytial Virus – RSV) là nguyên nhân thường thấy gây ra ra nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở tất cả lứa tuổi. Tại Mỹ, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch căn bệnh ước tính có tầm khoảng 58.000 tới 80.000 trẻ dưới 5 tuổi nhập viện do virus này gây ra ra.
Việt Nam chưa có thống kê hàng đầu thức về số số lượng ca nhiễm RSV hàng năm, tuy nhiên các khu vực y tế từng ghi nhận nhiều căn bệnh nhi tới thăm khám viêm đường hô hấp khi chuyển mùa từ lạnh sang nóng và ngược lại.
Còn vaccine RSV được phê duyệt tại Mỹ từ tháng 5/2023, gồm Arexvy (GSK) và Abrysvo (Pfizer). Các vaccine có thể chủng ngừa cho trẻ nhỏ từ 9 tháng tuổi, người già và phụ nữ mang thai.
Vaccine RSV có quá trình nghiên cứu nếu để lâu 60 năm. Nguồn: Pexels
Zona thần kinh
Zona thần kinh và thủy đậu có cùng tác nhân gây ra căn bệnh là virus Varicella Zoster. Virus gây ra căn bệnh thường trú ngụ trong tủy sống nhiều năm và tiến triển thành zona thần kinh khi hệ miễn dịch suy yếu. triệu chứng của căn bệnh gồm có các mụn nước mọc theo dây thần kinh gây ra đau đớn tức, trở ngại vận động và suy yếu uy tín cuộc sống.
Thế giới có hai loại vaccine ngừa zona thần kinh là Zostavax và Shingrix. Zostavax được giới thiệu lần đầu ở Mỹ năm 2006 và sau đó ngừng sử dụng vào năm 2020 do hữu hiệu giữ an toàn thấp. Shingrix (của GSK) hiện là loại duy nhất còn được sử dụng tại Mỹ.
Mũi tiêm ngừa zona thần kinh chỉ định cho người trên 50 tuổi, người từ 19 tuổi song có hệ miễn dịch suy yếu như mắc HIV/AIDS, ung thư, ghép tạng. Người từng mắc thủy đậu vẫn được tiêm ngừa zona nhằm ngăn ngừa tái phát và chặn căn bệnh hậu quả trên da, thị lực, viêm phổi, viêm não…
Hiện, các vaccine ngừa zona thần kinh chưa có mặt tại Việt Nam. Năm 2023, GSK và VNVC từng ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác chiến lược toàn diện, kỳ vọng sớm đưa các mũi tiêm này tới với người dân.
Nhật Linh
