tác hại của thiếu máu có thể rất nghiêm trọng như gây nên suy nhược cơ thể, các vấn đề về tim mạch, trầm cảm, muộn tiến triển, hệ miễn dịch suy yếu… chứng bệnh không được can thiệp điều trị sớm có thể dẫn tới tử vong.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi TS.BS Nguyễn Quốc Thành – Khoa Nội Tổng hợp, địa điểm y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM.
tổng quát về chứng bệnh thiếu máu
Thiếu máu là tình trạng sụt giảm sút số số lượng tế bào hồng cầu hoặc nồng độ huyết sắc tố trong máu, dẫn tới quá trình vận chuyển oxy đi khắp cơ thể gặp phải hạn chế. Triệu chứng thường gặp của thiếu máu gồm mệt mỏi, tim đập nhanh, da nhợt nhạt, không dễ thở, đau đớn ngực, chóng mặt, lạnh tay chân, đau đớn đầu… Những dấu hiệu này có xu hướng tăng lên khi tình trạng thiếu máu trở nên trầm trọng.
Thiếu máu có nguy hiểm không?
Thiếu máu là một tình trạng nguy hiểm, tác động nghiêm trọng tới sức khỏe và vận động của toàn bộ các hệ thống cơ quan trong cơ thể, thậm chí đe dọa tới tính mạng nếu không điều trị sớm. Người chứng bệnh thiếu máu cần thiết phải chú trọng chăm sóc sức khỏe, nâng cao menu uống, thuốc men, tập thể thao và điều trị theo đúng quy trình của bác sĩ để ngăn ngừa các tác hại của thiếu máu xảy ra.
Đọc thêm: Thiếu máu có nguy hiểm không? Các yếu tố tăng nguy cơ mắc chứng bệnh
Tổng hợp các tác hại của thiếu máu thiếu sắt
Tình trạng thiếu máu và thiếu máu thiếu sắt nói riêng nếu không được điều trị sớm có thể dẫn tới nhiều tác hại nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Các tác hại của thiếu máu thiếu sắt gồm:
1. Hệ thống miễn dịch suy yếu và nhiễm trùng thường xuyên
Sắt có vai trò tăng sức mạnh hệ thống miễn dịch để phòng ngừa chứng bệnh tật, nhất là cúm, cảm lạnh… trong số đó, lympho T (một loại tế bào miễn dịch) cần thiết phải những lượng lớn sắt để giữ an toàn cơ thể khỏi nhiễm trùng. Khi gặp phải thiếu máu thiếu sắt, công dụng miễn dịch sẽ suy giảm sút và tăng nguy cơ nhiễm trùng. Ngoài ra, hàm số lượng sắt quá thấp cũng khiến cho cơ thể không thể tạo ra phản ứng miễn dịch với vắc-xin khi tiêm (thực hiện giảm sút tốt nhất vắc-xin) (1).
2. Các vấn đề về tim
Thiếu máu không được điều trị có thể dẫn tới rối loạn nhịp tim, tăng áp lực lên vận động tim. Khi thiếu số số lượng hồng cầu, tần số tim tăng lên, cố gắng bơm nhiều máu hơn thường thì để giữ gìn đem đến đủ oxy tới tất cả các cơ quan. Điều này về lâu dài sẽ thực hiện tăng nguy cơ tổn thương tim nghiêm trọng, dẫn tới chứng bệnh cơ tim u xơ hoặc suy tim.
3. muộn tiến triển ở trẻ nhỏ
Trẻ sinh non và trẻ sinh nhẹ cân có nguy cơ cao muộn tiến triển do số lượng sắt dự trữ trong cơ thể rất thấp. Tình trạng này cũng xảy ra tương tự ở những trẻ không không khác khi có các yếu tố nguy cơ gây nên tác hại thiếu máu thiếu sắt như dinh dưỡng kém, uống quá nhiều sữa bò, uống sữa công thức ít sắt, bú sữa mẹ song không ăn thực phẩm giàu sắt sau 4 – 6 tháng tuổi.
Thiếu máu cũng có thể gây nên muộn nói, muộn vận động cũng như các vấn đề về hành vi, tương tác, tập trung. Tình trạng này đồng thời cũng thực hiện tăng nguy cơ mắc thiểu năng trí tuệ ở tình trạng nhẹ hoặc trung bình.
4. tác hại khi mang thai
Thiếu máu thiếu sắt khi mang thai là tình trạng rất thường thấy, chiếm gần 50% các sản phụ. Trong suốt quá trình mang thai, nhu cầu cơ thể cần thiết phải nhiều sắt hơn thường thì để đem đến oxy cho cả mẹ và bé. Triệu chứng dễ xuất hiện là mệt mỏi, không dễ thở, tim đập nhanh, chóng mặt, không dễ tập trung, trầm cảm sau sinh, số lượng sữa mẹ giảm sút sau sinh… Thiếu máu do thiếu sắt cũng gây nên nguy hiểm cho em bé, thực hiện tăng nguy cơ xảy ra các tình trạng sau:
- Sinh non
- Cân nặng khi sinh thấp
- Tăng nguy cơ tử vong ngay trước hoặc sau khi sinh
Thiếu máu thiếu sắt không được điều trị có thể gây nên ra các tác hại của thiếu máu thiếu sắt nghiêm trọng cho cả mẹ và bé nên việc kiểm tra định kỳ trong thai kỳ là vô cùng quan trọng, nhắc cả khi cơ thể không có triệu chứng.
5. Suy nhược cơ thể
Thiếu máu thiếu sắt xảy ra khi số lượng sắt trong cơ thể quá thấp. Trong khi đó, sắt giúp cho tạo ra huyết sắc tố (một dưỡng chất trong tế bào hồng cầu), giúp cho gắn kết và vận chuyển oxy đi khắp cơ thể. Khi không có đủ sắt, cơ chế này sẽ gặp phải tác động, dẫn tới suy nhược, luôn cảm xuất hiện không dễ thở, mệt mỏi.
Ngoài ra, người chứng bệnh cũng gặp phải nhức đầu do thiếu oxy tới não (2). tác hại của thiếu sắt cũng có thể gây nên đau đớn nửa đầu, đặc biệt ở phụ nữ. Nguyên nhân có thể là do sắt cũng tham gia vào vận động ổn định các dưỡng chất hóa học trong não, gồm serotonin, dopamine, norepinephrine… số lượng sắt thấp sẽ gây nên mất cân bằng hormone, gây nên đau đớn đầu.
6. Trầm cảm
Thiếu máu nhiều ngày có thể gây nên tác động lên hệ thần kinh trung ương. Người chứng bệnh sẽ không dễ tập trung, ăn không ngon, giảm sút năng suất lao động, suy giảm sút ham muốn tình dục, mất ngủ,… từ đó có thể dẫn tới trầm cảm. Phụ nữ gặp phải thiếu máu do thiếu sắt khi mang thai cũng có nguy cơ cao mắc chứng trầm cảm sau sinh, nhất là trong vòng một năm đầu tiên.
7. Nguy cơ tử vong
Một tỷ lệ tác hại của thiếu máu trầm trọng có thể đe dọa tới tính mạng, dẫn tới tử vong do suy tim hoặc nhồi máu não, nhồi máu cơ tim.
Xem thêm: Thiếu máu mạn tính: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
Những người dễ gặp phải thiếu máu
Những người dễ gặp phải thiếu máu gồm:
- Người có menu uống thiếu vitamin và khoáng dưỡng chất cần thiết phải thiết như sắt, vitamin B-12 và folate.
- Người mắc các chứng bệnh lý về ruột non, gây nên tác động tới tốt nhất hấp thụ dưỡng chất dinh dưỡng, nhất là chứng bệnh Crohn (viêm ruột mạn tính) và chứng bệnh Celiac (không dung nạp gluten).
- Phụ nữ gặp phải rong kinh, cường kinh khiến cho cơ thể mất những lượng lớn máu do chu kỳ kinh nguyệt nguyệt
- Phụ nữ đang trong thai kỳ, không dùng vitamin tổng hợp có chứa axit folic và sắt.
- Người mắc các chứng bệnh lý mạn tính như ung thư, thận yếu, tiểu đường…có thể gia tăng nguy cơ gây nên ra tác hại của thiếu máu.
- thiếu máu rỉ rả, mạn tính do vết loét hoặc các vết thương hở không không khác trên cơ thể có thể dẫn tới thiếu máu thiếu sắt
- Người có tiền sử gia đình mắc chứng bệnh thiếu máu, nhất là chứng bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm
- Các yếu tố không không khác: Tiền sử mắc những chứng bệnh nhiễm trùng, chứng bệnh về máu, chứng bệnh tự miễn, nghiện rượu, tiếp xúc với hóa dưỡng chất độc hại và sử dụng những loại thuốc tác động tới quá trình sản xuất hồng cầu.
- Những người trên 65 tuổi.
Chẩn đoán chứng bệnh thiếu máu
Để chẩn đoán chứng bệnh thiếu máu, bác sĩ sẽ hỏi người chứng bệnh về tiền sử chứng bệnh của gia đình, xét nghiệm sức khỏe và yêu cầu thực hiện các xét nghiệm máu cần thiết phải thiết, gồm:
- Xét nghiệm công thức máu toàn bộ: Xét nghiệm này được thực hiện để xác định số số lượng tế bào hồng cầu và nồng độ huyết sắc tố trong máu.
- Xét nghiệm kích thước và hình kiểu của các tế bào hồng cầu: Xét nghiệm này giúp cho xác định kích thước, hình kiểu và màu sắc của các tế bào hồng cầu giúp cho gợi ý kiểu thiếu máu, từ đó hỗ trợ cho việc xác định nguyên nhân.
Điều trị chứng bệnh thiếu máu
Phương pháp điều trị chứng bệnh thiếu máu, tránh tác hại của thiếu máu nặng sẽ được chỉ định tùy thuộc kiểu thiếu máu, cụ thể như sau:
- Thiếu máu thiếu sắt: Điều trị chủ yếu là bổ sung sắt và thay thế đổi menu uống, nếu thiếu sắt do thiếu máu, bác sĩ cần thiết phải chẩn đoán nguyên nhân, sau đó can thiệp thủ thuật/thủ thuật cầm máu.
- Thiếu máu do thiếu vitamin: Bổ sung, tăng cường axit folic, vitamin B-12 vào menu uống, có thể cần thiết phải tiêm vitamin B-12 đường tĩnh mạch với những người có cơ địa không dễ hấp thụ, tần suất 1 mũi/ tháng và giữ suốt đời.
- Thiếu máu của chứng bệnh mạn tính: Điều trị tập trung vào nguyên nhân gây nên thiếu máu, có thể cần thiết phải truyền máu (nếu có chỉ định) hoặc bổ sung erythropoietin cho người mắc chứng bệnh thận yếu mạn.
- Thiếu máu trong chứng bệnh lý máu ác tính: Dùng thuốc, hóa trị liệu hoặc ghép tế bào gốc từ người hiến tặng.
- Suy tuỷ xương: Truyền máu để tăng số số lượng hồng cầu, có thể cần thiết phải phải ghép tế bào gốc nếu tủy xương không thể tạo ra các tế bào máu khỏe mạnh.
- Thiếu máu tán huyết: Kiểm soát chứng bệnh thiếu máu tán huyết bằng cách ngưng dùng các loại thuốc có thể gây nên ra tình trạng tán huyết và điều trị thuốc kháng sinh nếu nhiễm trùng là nguyên nhân gây nên tán huyết. Nếu hệ thống miễn dịch đang thâm nhập các tế bào hồng cầu, phương pháp tối ưu là dùng thuốc để ức chế vận động của hệ thống miễn dịch.
- chứng bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm: Điều trị có thể gồm truyền hồng cầu lắng, dùng thuốc giảm sút đau đớn và bù nước qua đường tĩnh mạch để giảm sút đau đớn đồng thời ngăn ngừa tác hại của thiếu máu.
- chứng bệnh thiếu máu huyết tán bẩm sinh (Thalassemia): kiểu này thường nhẹ và không cần thiết phải điều trị, nếu nặng sẽ phải truyền máu, bổ sung axit folic, dùng thuốc, ghép tế bào gốc máu và tủy xương, hoặc xóa bỏ lá lách (hiếm).
Cách phòng tránh chứng bệnh thiếu máu
Dưới đây là những biện số phòng tránh chứng bệnh thiếu máu tốt nhất, nên tham khảo để lấy:
- Phòng ngừa và điều trị chứng bệnh sốt rét
- Chủ động phòng ngừa và điều trị các chứng bệnh nhiễm trùng do giun ký sinh
- Tiêm phòng và giữ gìn vệ sinh tốt để ngăn ngừa nhiễm trùng
- Điều trị sớm các chứng bệnh mạn tính như béo phì, chứng bệnh đường tiêu hóa…
- tầm cách tối thiểu giữa các lần mang thai là ít nhất 24 tháng
- Luôn sử dụng liệu pháp tránh thai để tránh mang thai ngoài ý muốn
- Ngăn ngừa và điều trị ra máu kinh nguyệt nghiêm trọng cũng như tình trạng xuất huyết trước hoặc sau khi sinh
- Không kẹp rốn sau sinh sớm hơn 1 phút
- Điều trị và phòng ngừa các chứng bệnh rối loạn hồng cầu di truyền như: chứng bệnh hồng cầu hình liềm, chứng bệnh thiếu máu huyết tán bẩm sinh (Thalassemia)…
Khi nào cần thiết phải gặp bác sĩ?
Nếu người chứng bệnh được chẩn đoán mắc chứng bệnh thiếu máu và các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn như đau đớn ngực, không dễ thở, nhịp tim nhanh, không đều… hãy đi xét nghiệm bác sĩ ngay lập tức. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo chứng bệnh tim, gồm cả suy tim. Điều quan trọng là phải có người chở đi để tránh xảy ra tai nạn không xin muốn. Ngoài ra, người chứng bệnh cũng nên đi xét nghiệm nếu thuộc các trường hợp sau đây:
- Được chẩn đoán mắc chứng bệnh lý tiềm ẩn có thể dẫn tới thiếu máu và có triệu chứng thiếu máu đi kèm như chứng bệnh thận, HIV/AIDS, ung thư, chứng bệnh Crohn…
- Có tiền sử gia đình mắc chứng bệnh thiếu máu di truyền
- Cơ thể xuất hiện những triệu chứng thiếu máu nghi ngờ đang mắc các chứng bệnh mạn tính nghiêm trọng như: ung thư, xuất huyết nội mạn tính…
Để đặt lịch thăm xét nghiệm, điều trị chứng bệnh tại Hệ thống địa điểm y tế Đa khoa Hưng Thịnh, Khoa Nội tổng hợp, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG địa điểm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Vừa rồi là bài viết tổng hợp thông tin về tác hại của thiếu máu. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, người chứng bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích mối quan hệ tới vấn đề điều trị và chăm sóc sức khỏe.
