Ba nhóm căn bệnh truyền nhiễm ‘rình rập’ người hút thuốc lá

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới WHO, hút thuốc lá chiếm 9% tổng số ca tử vong toàn cầu thời kỳ 2000-2025. Khói thuốc chứa trên 7.000 hóa hoạt chất, trong số đó ít nhất 250 độc hoạt chất và 70 hoạt chất gây ra ung thư. Chúng tổn hại tất cả cơ quan trong cơ thể như hệ hô hấp, tim mạch, tiêu hóa, sinh dục… Các hoạt chất này là nguyên nhân gây ra nhiều căn bệnh mạn tính, mối liên quan mật thiết căn bệnh lý ung thư. Khói thuốc còn tạo điều kiện thuận lợi cho căn bệnh truyền nhiễm xâm nhập, dẫn tới hậu quả nặng.

Bác sĩ Nguyễn Minh Luân – Chuyên viên Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC – liệt kê ba nhóm căn bệnh truyền nhiễm người hút thuốc lá dễ mắc.

Cúm và phế cầu

Cúm và phế cầu là hai căn bệnh truyền nhiễm đường hô hấp phổ quát. căn bệnh dễ gây ra hậu quả nghiêm trọng, nhất là trường hợp có hệ miễn dịch suy yếu như trẻ nhỏ, người già, có căn bệnh nền, phụ nữ mang thai, người hút thuốc lá. Bác sĩ Luân nhấn mạnh, hút thuốc lá thực hiện tăng đáng nói nguy cơ mắc và diễn biến nặng hai căn bệnh này.

Khói thuốc lá chứa hàng nghìn hoạt chất độc hại, gây ra tổn thương trực tiếp niêm mạc đường hô hấp, tê liệt các lông mao có tác dụng quét sạch bụi bẩn, vi sinh vật. Hút thuốc còn thực hiện suy yếu hệ thống miễn dịch tại chỗ, giảm sút nguy cơ sản xuất kháng thể, giảm sút tế bào miễn dịch phòng ngừa tác nhân gây ra căn bệnh.

Những thế đổi trên tạo điều kiện thuận lợi cho virus cúm, vi khuẩn phế cầu xâm nhập. Virus tiến triển trong đường hô hấp trở thành viêm nhiễm cùng những hậu quả như viêm phổi, suy hô hấp.

Các nghiên cứu tại Mỹ hồi 2016, 2019 chỉ ra hút thuốc lá tăng năm lần nguy cơ mắc căn bệnh và gấp đôi nguy cơ nhập viện khi mắc cúm. Theo nghiên cứu tại Australia năm 2011 cho xuất hiện người hút thuốc dễ mắc viêm phổi do phế cầu cao gấp 3,7 lần so với người không hút.

Viêm gan

Viêm gan siêu vi B, C là những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể dẫn tới xơ gan, suy gan và ung thư gan nếu không điều trị sớm. Báo cáo WHO công bố vào tháng 4, tổng hợp dữ liệu từ 187 quốc gia ước tính số ca tử vong do viêm gan siêu vi tăng từ 1,1 triệu người (năm 2019) lên 1,3 triệu người (năm 2022). trong số đó, 83% do viêm gan B và 17% do viêm gan C.

Theo bác sĩ Luân, hút thuốc lá thực hiện tăng nguy cơ mắc căn bệnh lý gan, đẩy nhanh tiến trình tổn thương gan ở người đã từng nhiễm virus viêm gan B, C. Cụ thể, người hút thuốc gặp phải viêm gan B, C có tốc độ xơ hóa gan nhanh và nguy cơ tiến triển thành xơ gan, ung thư gan cao hơn so với người không hút. Ngoài ra, thuốc lá thực hiện giảm sút nguy cơ đáp ứng với thuốc kháng virus, thực hiện cho việc điều trị không dễ khăn, lâu dần hơn.

Một phân tích tổng hợp gồm 96 nghiên cứu cho xuất hiện hút thuốc lá tăng nguy cơ ung thư gan lên 51%. Thậm chí người hút và đã từng cai, nguy cơ gặp phải ung thư gan vẫn ở mức 12%, từ đó cho xuất hiện tác hại lâu dài của thói quen này.

HPV

HPV là virus gây ra u nhú, truyền nhiễm truyền chủ yếu qua đường tình dục, từ mẹ sang con và qua thiết gặp phải y khoa, vật dụng chứa hoạt chất tiết của người căn bệnh. Ước tính 80% nam giới và 90% nữ nhiễm HPV ít nhất một lần trong đời. HPV còn là tác nhân của mụn cóc sinh dục và các loại ung thư ở cổ tử cung, âm hộ, bộ phận sinh dục nữ, dương vật, hậu môn, ung thư vùng đầu, cổ.

những nghiên cứu tại Mỹ chỉ ra thói quen hút thuốc lá thực hiện giảm sút các phản ứng miễn dịch. Khi nhiễm căn bệnh, cơ thể sẽ đào thải virus kém hơn. Một nghiên cứu tại Trung Quốc chỉ ra hút thuốc tăng nguy cơ nhiễm các chủng HPV nguy cơ cao, trong số đó có HPV 16 là nguyên nhân chủ yếu gây ra ung thư cổ tử cung ở nữ.

10 năm gần đây, thuốc lá và HPV là hai nguyên nhân hàng đầu thực hiện cho số ca ung thư vùng đầu cổ tăng cao. Các căn bệnh này chủ yếu gồm ung thư vòm họng, ung thư tế bào vảy ở khoang miệng, họng miệng… Tải số lượng HPV nhiễm tại vùng đầu cổ ở người hút thuốc lá cũng cao hơn người không hút. WHO khuyến cáo bỏ thuốc lá và tiêm ngừa là kỹ thuật hàng đầu phòng ngừa HPV.

Bác sĩ Luân cho thấy các tác nhân truyền nhiễm như cúm, phế cầu, viêm gan B, HPV đã từng có vaccine tại Việt Nam. “Vaccine không có vai trò tăng lên tác hại của thuốc lá lên gan và phổi người hút nhưng mà giúp cho cơ thể có miễn dịch đặc hiệu với tác nhân trên, giảm sút nguy cơ mắc và diễn tiến nặng”, bác sĩ nói.

Hiện vaccine cúm tiêm cho trẻ từ sáu tháng tuổi, tiêm nhắc hàng năm sau quy trình cơ bản. Vaccine phế cầu tiêm cho trẻ từ hai tháng tuổi, sớm nhất là 6 tuần tuổi.

Vaccine viêm gan B được tiêm cho trẻ trong một ngày đầu sau sinh, phòng căn bệnh truyền nhiễm truyền từ mẹ sang con. Tiếp đó, trẻ nên tiêm các mũi tiếp theo lúc 2-3-4 tháng tuổi. Trẻ lớn và người lớn nếu chưa tiêm ngừa, chưa nhiễm căn bệnh và chưa có kháng thể cũng nên bổ sung các mũi viêm gan B. Vaccine HPV đã từng có loại cho trẻ và người lớn từ 9-45 tuổi, dùng cả nam và nữ.

“giảm sút dần và bỏ hẳn thuốc lá là cách giữ an toàn mình đồng thời tốt cho sức khỏe của gia đình, cộng đồng, phòng tránh các nguy cơ do hút thuốc lá thụ động”, bác sĩ Luân nói thêm.

Nhật Linh