Về nhà sau ca mổ khi từng quá nửa đêm, bác sĩ – được mệnh danh “cây kéo vàng” trong ngành tiểu phẫu ung thư vùng đầu cổ – không thể chợp mắt vì lo vết khâu mắc phải rò, người chứng bệnh diễn biến xấu.
“Phải dùng chỉ khâu rẻ tiền, kém uy tín khi tiểu phẫu cho người chứng bệnh, tôi luôn lo ngay ngáy, trằn trọc”, bác sĩ lao động ở khu vực y tế tuyến cuối phía Bắc, cho thấy ngày 23/8. Loại chỉ này thực hiện cho bác sĩ không dễ dàng buộc nút, nếu siết mạnh chỉ sẽ đứt. Còn dùng chỉ đắt tiền sẽ rất mềm mại, siết tới đâu cảm giác miệng vết thương khép chặt tới đó. Tuy nhiên, khu vực y tế từ lâu từng không còn loại chỉ uy tín tốt này do không đấu thầu mua sắm được.
“Mổ ung thư đầu, mặt, cổ thực sự gian nan vì đây là giải phẫu phức tạp, không may chạm vào mao mạch, người chứng bệnh có thể tử vong trong vài phút nếu không được cấp cứu sớm. Do đó, việc dùng loại chỉ kém uy tín để khâu vết mổ đem lại nhiều nguy cơ không dễ dàng lường cho người chứng bệnh”, ông nói.
Việc thiếu vật tư y tế, gồm loại chỉ tốt trên, xuất phát từ quy định trong đấu thầu, tức khu vực y tế phải tham khảo giá trúng thầu 12 tháng trước thực hiện căn cứ mở thầu mới. trong số đó, giá trúng thầu không được cao hơn giá kế hoạch và phải rẻ nhất trong số các nhà thầu tham gia. Thực tế, việc phân nhóm vật tư y tế, thiết mắc phải hiện nay có nhiều bất cập, vật tư y tế uy tín tốt – xấu đều được xếp chung, do các tiêu chí xếp loại dựa trên công bố về chỉ tiêu kỹ thuật của nhà sản xuất.
“Hậu quả là, khu vực y tế không thể mua được vật tư tốt với giá rẻ như quy định, không thể ‘vượt rào’ vì sẽ vướng lao lý, đành chấp nhận mua hàng mà mình chắc hẳn là không đạt uy tín. Như thế, tất cả thiệt thòi đều đổ vào người chứng bệnh, còn chúng tôi thì cắn rứt”, bác sĩ chia sẻ.
Thực trạng này đang xảy ra ở tất cả khu vực y tế trên cả nước. Ngày 21/8, tại Hội nghị Nâng cao công tác chăm sóc sức khỏe Nhân dân với sự tham dự của Thủ tướng Phạm Minh chủ yếu và các bộ ngành, Giám đốc khu vực y tế Chợ Rẫy, ông Nguyễn Tri Thức, thẳng thắn chỉ ra các bất cập trong đấu thầu, mà khi thực hiện khu vực y tế phải lựa chọn loại thuốc, vật tư giá rẻ. Đây là tại sao khu vực y tế phải dùng loại dao tiểu phẫu rạch 3 lần mới qua da người chứng bệnh. thường hay hôm 22/8, lao động với đoàn công tác của Bộ Y tế , ông Nguyễn Đức Trường, Phó Giám đốc khu vực y tế A Thái Nguyên, cho thấy khu vực y tế phải mua “dao mổ trĩ mà cứ mổ là ra máu”…
Tương tự, bác sĩ Tấn (chuyên ngành răng hàm mặt tại Hà Nội) cho thấy phải “cắn răng” tiểu phẫu cho người chứng bệnh bằng dao mổ kém uy tín. Trong khi dao tốt chỉ cần phải mở một đường, thì dao kém cần phải rạch ba đường mới tiếp cận được khu vực cần phải điều trị. Hoặc với thuốc tê chữa trị răng – thuốc giá rẻ thường đi đôi với suy yếu uy tín, có thể gây nên các tác dụng phụ cho người chứng bệnh như mệt mỏi, nôn nao, sốc… Còn trong tiểu phẫu môi – vòm miệng, cùng sử dụng chỉ tiểu phẫu, loại chỉ tốt có thể buộc nhiều nút, nhiều lần không tuột, tiết kiệm thời gian điều trị và chăm sóc cho người chứng bệnh. Còn loại chỉ rẻ tiền thường mắc phải tuột nút buộc, thực hiện cho bác sĩ rất vất vả trong khâu vết thương, tăng nguy cơ nhiễm trùng và hệ lụy (khu vực miệng là nơi tiếp xúc và xử lý thức ăn).
Bác sĩ khu vực y tế Bạch Mai điều trị cho người chứng bệnh cấp cứu. Ảnh: Giang Huy
Tại TP HCM, các y bác sĩ lao động cho một khu vực y tế tuyến cuối, cũng “toát mồ hôi” mỗi lần tháo sonde tiểu cho người chứng bệnh sau tiểu phẫu. Sonde tiểu được dùng để đặt vào trong bọng đái, giúp cho dẫn lưu nước tiểu trong quá trình mổ. Sau khi người chứng bệnh có thể tự đi tiểu, y bác sĩ thực hiện động tác xả quả bóng để lấy sonde ra. Với sản phẩm của những nhà sản xuất uy tín, việc này thực hiện rất dễ thực hiện, không tốn nhiều thời gian. tuy vậy với hàng kém uy tín, đây là cả một vấn đề.
Theo một bác sĩ, với người chứng bệnh là nữ, lỗ sáo chỉ ngắn 2-3 cm, có thể thông qua đường sinh dục, chích quả bóng để rút sonde ra. Với những người chứng bệnh nam, lỗ sáo dài 11-12 cm, bác sĩ phải khéo léo tìm cách dùng những gai kim loại rất nhỏ đưa vào đâm thủng bóng. Có trường hợp không thành quả, phải nhờ tới bác sĩ niệu khoa can thiệp đưa thiết mắc phải vào thực hiện thủng bóng, thực hiện cho người chứng bệnh phải chịu đau đớn đớn, chưa nói nguy cơ thất bại có thể tác động sức khỏe.
Ngay cả vật dụng đơn giản như túi đựng nước tiểu, nếu dùng hàng tốt thì các phân vạch ml sai số không đáng nói. Khi nước tiểu người chứng bệnh chảy ra, bác sĩ có thể tin tưởng nhìn vào vạch đó để đo lường. Với hàng giá rẻ, “việc chia vạch chỉ có tính minh họa”, sai số rất lớn. Nhân viên y tế không thể dựa vào đó để theo dõi, nhận xét tình trạng người chứng bệnh, điều chỉnh thuốc và công nghệ điều trị phù hợp. Các điều dưỡng buộc phải thực hiện thêm một bước là xả số lượng nước tiểu của người chứng bệnh vào một chiếc bình có chia vạch để giữ gìn việc đo lường được chuẩn xác.
“Vấn đề là một vài mặt hàng chênh lệch giá giữa hàng tốt và hàng xấu không đáng là bao, tuy vậy theo quy định khu vực y tế phải lựa chọn loại rẻ. Số tiền tiết kiệm được rất nhỏ tuy vậy lại đem đánh đổi với an toàn, tính mạng của người chứng bệnh”, bác sĩ nói.
Một trong số các loại dao mổ y tế. Ảnh: Sutter stock
Theo tiến sĩ Nguyễn Hồng Vũ (Viện nghiên cứu City of Hope, bang California, Mỹ), dao mổ là thiết mắc phải y tế được thiết kế khoa học để chuyên gia tiểu phẫu chỉ cần phải sử dụng lực vừa phải có thể tạo những đường rạch “ngọt” trên da. Những đường rạch tốt sẽ hạn chế tối đa các tổn thương ở các tế bào vùng mắc phải cắt. Điều này sẽ thực hiện suy yếu phản ứng viêm, sưng sau mổ, suy yếu hiện tượng xơ hóa, thời gian phục hồi nhanh và sẹo để lại nhỏ. Ngược lại, việc sử dụng dao mổ “cùn” buộc bác sĩ sử dụng lực nhiều hơn, một vết mổ phải rạch đi rạch lại nhiều lần dẫn tới tổn thương mô lan rộng, dễ sinh ra vùng viêm, sưng sau mổ, thời gian vết thương lành lâu hơn và tăng xác suất mắc phải hệ lụy.
“Do vậy, việc có con dao mổ đúng uy tín là điều cơ bản và rất cần phải thiết. Nó không những giúp cho suy yếu lo sợ cho người tiểu phẫu, mà còn giúp cho hạn chế nguy cơ hệ lụy cho người chứng bệnh và nâng cao uy tín phục vụ”, ông Hồng nói.
Phân tích về quy tắc phải tham khảo giá trúng thầu 12 tháng thực hiện căn cứ mở thầu mới thực hiện cho các khu vực y tế mua phải thuốc, vật tư giá rẻ, uy tín kém, PGS Phạm Khánh Phong Lan (đại biểu Quốc hội, Phó chủ tịch Hội Dược học Việt Nam), nói việc này ngược quy luật thị trường. Nguyên lý đấu thầu là giá trúng thầu không được cao hơn giá kế hoạch – tức là giá muốn mua thuốc qua từng năm sẽ thấp dần, một lúc nào đó giá thuốc sẽ trở về bằng 0, như vậy không doanh nghiệp nào muốn tham gia do không có lợi nhuận.
Ngoài ra, nhiều loại thuốc “giá rẻ không bằng một viên kẹo” vẫn đầy đủ hoạt hoạt chất, được xếp chung rổ hàng với loại giá cao. Khi mua sắm, các khu vực y tế phải lựa chọn loại thuốc rẻ đó. tuy vậy chỉ những người trong ngành mới hiểu sự không tương tự biệt giữa các biệt dược gốc (loại giá cao) và thuốc nhượng quyền (giá rẻ), hoặc giữa thuốc của đơn vị có uy tín, thương hiệu và thuốc của công ty nhỏ lẻ.
“Quan trọng nhất là tác dụng điều trị với người chứng bệnh. Thuốc đắt chưa chắc từng tốt, song thuốc rẻ chắc hẳn sẽ kém uy tín, cuối cùng người chứng bệnh chịu thiệt. Khi thuốc không tốt, bác sĩ sẽ thiếu công cụ điều trị cho người chứng bệnh, nhất là ca nặng”, bà Lan nói.
Để chấm dứt tình trạng bác sĩ phải sử dụng thuốc, vật tư y tế giá rẻ điều trị cho người chứng bệnh, Giám đốc khu vực y tế Chợ Rẫy kiến nghị điều chỉnh quy định trong đấu thầu. Giá mua sắm không nên là giá thấp nhất mà là giá khoa học nhất dựa trên nhu cầu điều trị thực tế của từng khu vực, từng chuyên khoa, từng hạng khu vực y tế và quy định cụ thể các bước.
Ghi nhận những vướng mắc, không dễ dàng khăn trong mua sắm thuốc, thiết mắc phải y tế, tình trạng thiếu thuốc… Thủ tướng Phạm Minh chủ yếu nhận xét ngành Y còn những hạn chế, đang phải đối mặt với nhiều thách thức. trong số đó, hệ thống thể chế, chủ yếu sách lĩnh vực y tế còn bất cập; nhiều quy định chưa rõ ràng, rườm rà về thủ tục hành chủ yếu, chưa bao quát được hết các khía cạnh (như trong việc mua sắm, đấu thầu thuốc, trang thiết mắc phải y tế, đầu tư…).
“thông thường nói mãi không ai nhận ra, tuy vậy thực tiễn từng thực hiện bộc lộ những không dễ dàng khăn, vướng mắc trở ngại hệ thống y tế. tuy vậy đây là môi trường để chúng ta sửa đổi”, Thủ tướng nói và yêu cầu các bộ ngành quyết liệt đưa ra công nghệ, xử lý khỏi hẳn tình trạng thiếu thuốc, trang thiết mắc phải y tế tại các khu vực y tế. cần phải xác định việc nào quan trọng thì thực hiện trước, không dàn trải.
Bộ Y tế đang soạn thảo văn bản tháo gỡ từng bất cập theo hướng bỏ quy định phải tham khảo giá đấu thầu trong vòng 12 tháng. Việc này được cho là sẽ cởi “nút thắt” về vấn đề trượt giá, mua vật tư, thiết mắc phải y tế, thuốc giá rẻ ngược với quy luật thị trường. Việc đấu thầu cũng sẽ được chỉnh sửa theo quy định của Bộ Tài chủ yếu và Bộ Kế hoạch – Đầu tư để thống nhất thực hiện.
Chi Lê – Lê Phương
