Hà NộiSinh ra với giới tính nam, Đào Anh 36 tuổi, luôn nhận ra mình là nữ, rơi vào trầm cảm, thường xuyên hành hạ mình.
Đào Anh, tên khai sinh Đào Tuấn Anh, từ nhỏ đã từng nhận ra được sự không tương tự thường, mắc phải thu hút bởi đồ chơi búp bê, múa hát, thực hiện điệu, nuôi tóc dài. Mẹ Anh đưa con đi thăm khám nội tiết, tiêm hormone nam. Anh dậy thì, trải qua những cảm xúc chán ghét và bực bội mỗi khi nhìn cơ thể. Ria mép mọc nhú, Anh lấy dao cạo đi, thậm chí muốn thâm nhập tất cả cơ quan nam giới trên cơ thể.
Trong bữa cơm, bố mẹ đem vấn đề giới tính ra tranh luận, Anh chống đối bằng cách bỏ bữa hoặc ăn ít, nhanh Tiếp đó trốn vào phòng. Lâu dần, Anh sống thu mình, luôn cảm xuất hiện bức bối, lạc lõng, tự hành hạ mình bằng việc bứt tóc, nhịn ăn, và nhốt mình trong căn phòng tối.
Đào Anh là một trong những người chuyển giới trải qua thời điểm bức bối, với những cảm xúc stress, đau đớn khổ và không dễ chịu khi bản loại giới (nhận ra của một người về giới mình thuộc về) không tương thích với giới tính sinh học (được xác định dựa vào cơ quan sinh dục). Báo cáo nghiên cứu về Hiện trạng trải nghiệm y tế và nhu cầu chuyển đổi giới tính của người chuyển giới Việt Nam (iSEE, năm 2018) chỉ ra tình trạng thường xuyên trải nghiệm phiền muộn giới (cách gọi không tương tự của bức bối giới) ở nhóm chuyển giới nam (FTM) là gần 94% và nhóm chuyển giới nữ (MTF) là 68%.
Bức bối giới phối hợp với thiếu sự hỗ trợ từ xã hội có thể gây nên đau đớn khổ tinh thần và những vấn đề không tương tự. Người mắc có thể mắc phải trầm cảm, lo lắng, lạm dụng dinh dưỡng gây nên nghiện, tự hại mình, thậm chí tự sát. Trong một nghiên cứu, hơn 48% người tham gia mắc phải bức bối giới đã từng từng có ý định tự tử và gần 24% từng cố gắng tự tử ít nhất một lần.
Người chuyển giới dùng hormone có sự quản lý của bác sĩ thì ít nguy cơ, dùng không đúng liều số lượng sẽ gây nên ra các căn bệnh lý sự liên quan tới hệ nội tiết, tăng nguy cơ khởi phát các vấn đề tâm thần.
Đào Anh, một người chuyển giới từ nam sang nữ. Ảnh: Nhân vật mang tới
Chuyên gia Đặng Khánh An, giám đốc phòng tâm lý Touching Soul Center, người có nhiều kinh nghiệm lao động với cộng đồng LGBT, nhận định toàn bộ người chuyển giới đều trải qua bức bối giới. Đó là cảm giác sai trái khi nhìn cơ thể mình, một vài người stress hơn tới mức ghê sợ, có hành vi thâm nhập cơ thể.
Sự không hòa hợp giữa nhận ra bên trong não bộ và cơ thể tạo nên bức bối giới. Những đứa trẻ chuyển giới khi sinh ra không có ý thức quá nhiều về giới tính. Qua thời gian, chúng trở thành ý niệm về giới và có xu hướng chọn lựa lọc giới nào gần hơn để học tập về mặt hành vi.
Ví dụ, đứa trẻ nam tuy nhiên thích thực hiện điệu, phụ huynh, giáo viên sẽ coi là hành vi lệch chuẩn trên khuôn mẫu giới này nên uốn nắn thông qua hình phạt. “Điều này thực hiện đứa trẻ sợ và chúng có xu hướng thu hành vi đó lại, tuy nhiên bản loại giới bên trong không thế đổi, từ đó chúng bước vào thời kỳ bức bối giới”, chuyên gia nói, thêm rằng thời kỳ dậy thì là thời điểm bức bối giới bùng nổ.
không những bức bối về mặt cơ thể, người chuyển giới còn bức bối xã hội, khi không được công nhận và mắc phải phân biệt đối xử. Hiện Việt Nam ước tính có trên 400.000 người chuyển giới. Do các rào cản về xã hội, văn hóa và pháp lý, những người này dễ mắc phải phân biệt đối xử và mắc phải tổn thương.
Nghiên cứu về cộng đồng người chuyển giới nữ do Tổ chức CARMAH và Đại học Pittsburg (Mỹ) thực hiện ở TP HCM cho xuất hiện 45% mắc phải từ chối việc thực hiện do phân biệt đối xử. Trong 4% người được hỏi có việc thực hiện, 13% kiếm sống bằng nghề mại dâm, 83% người được hỏi chia sẻ là mắc phải cộng đồng chế giễu. Vấn đề mắc phải phân biệt đối xử càng thực hiện stress thêm những bức bối tinh thần của người chuyển giới, khiến cho họ có hành vi tự hại, tự sát, trầm cảm, rối loạn lo âu, mâu thuẫn gia đình.
Luật chuyển giới chưa được ban hành khiến cho người chuyển giới nói riêng và LGBT vẫn còn nhiều thiệt thòi về mặt chăm sóc sức khỏe. Ảnh: Freepik
Ông An cho rằng, trước kia, khi Internet chưa tiến triển, nhiều người chuyển giới trải qua thời kỳ dậy thì mới hiểu được mình là ai. Hiện, nhóm này ngày càng được tiếp cận thông tin nhiều hơn, bức bối giới về mặt cơ thể sinh học suy yếu vì họ được can thiệp từ sớm bằng cách sử dụng hormone. Dù vậy, đa số vẫn trải qua stress về mặt cơ thể và cả stress từ phía gia đình.
“Giải pháp tốt nhất là bố mẹ cần phải có sự cảm thông và đồng hành cùng con. Việc chối bỏ sẽ thực hiện xa cách mối quan hệ giữa phụ huynh và con cái, từ đó, con cái có nguy cơ dễ sa đà vào các tệ nạn xã hội, nhất là các mối nguy hại về căn bệnh truyền nhiễm truyền nhiễm qua đường tình dục”, ông An nói, thêm rằng cộng đồng LGBT cần phải mạnh mẽ đấu tranh để thế đổi các định kiến, tự nâng cao năng lực của mình.
Theo ông An, Việt Nam đã từng xem xét thông qua dự luật cho phép thế đổi giới tính bằng cách sử dụng hormone cùng các liệu pháp bổ trợ, học cách cảm lý quản xúc có lộ trình. Tuy nhiên, việc thực thi chưa đi vào thực tế, đa số người chuyển giới gặp không dễ khăn trong việc tiếp cận những dịch vụ hỗ trợ bức bối giới.
Hiện, chỉ có các đơn vị nhỏ lẻ là môi trường tư nhân, tiếp nhận thân chủ xin muốn xử trí các vấn đề bức bối giới nói riêng và vấn đề tâm lý người chuyển giới nói chung. Tại TP HCM cũng có một vài cộng đồng để người LGBT chia sẻ.
Thúy Quỳnh – Nguyễn Huyền
