Nhanh chóng sơ cứu, xét nghiệm máu, tiêm vaccine… là các bước cần phải tiến hành để giữ an toàn sức khỏe khi nghi ngờ mắc phải phơi nhiễm virus viêm gan B.
Bác sĩ, Tiến sĩ Vũ Trường Khanh (Trưởng khoa Tiêu hóa, khu vực y tế Đa khoa Tâm Anh Hà Nội) chứng tỏ, viêm gan virus B có diễn biến thầm lặng, dấu hiệu nhận biết không rõ ràng nên nguy cơ lây truyền chéo trong cộng đồng cao. Virus viêm gan B (HBV) sống rất lâu và dai dẳng, có thể tồn tại bên ngoài cơ thể khi máu từng khô tới 7 ngày.
bất kỳ ai đều có thể mắc phải phơi nhiễm HBV khi có sự tiếp xúc giữa vùng da mắc phải tổn thương hoặc niêm mạc (mắt, mũi, miệng) với máu, mô thường hay dịch tiết cơ thể (tinh dịch, dịch tiết bộ phận sinh dục nữ) của người căn bệnh qua quan hệ tình dục mà không có liệu pháp phòng ngừa, sử dụng hoặc mắc phải thương bởi các thiết mắc phải y tế không được tiệt trùng. Dùng chung dao cạo râu, bàn chải đánh răng, thiết mắc phải kiểm tra đường máu hoặc điều trị nha khoa, dịch vụ thẩm mỹ (tiến hành nail, xăm hình, xỏ khuyến khích tai…) nếu sử dụng thiết mắc phải, máy móc không giữ gìn tiệt trùng cũng có thể tiến hành lây truyền lan căn bệnh.
HBV có thời gian ủ căn bệnh trong vòng 3-6 tháng, tùy từng thể trạng, sau đó bắt đầu vận động và gây ra viêm gan virus B cấp tính. Nếu sau 6 tháng, cơ thể không thể tự miễn dịch với virus, căn bệnh sẽ chuyển sang thời kỳ mạn tính. căn bệnh thường khởi phát với triệu chứng sốt nhẹ, chán ăn, khó khăn tiêu, đầy bụng, rối loạn tiêu hóa, lâu dần từ vài tuần tới 6 tháng. Sau trong vòng 7-10 ngày xuất hiện vàng da, người căn bệnh sẽ hết sốt. Tuy nhiên, theo bác sĩ Khanh, HBV chỉ bộc lộ triệu chứng ở trong vòng 30-50% trường hợp. Nhiều người căn bệnh viêm gan virus B không có triệu chứng, tuy nhiên vẫn có thể truyền virus sang người không tương tự. Khi nghi ngờ phơi nhiễm HBV, bác sĩ gợi ý nhanh chóng thực hiện các bước sau:
Sơ cứu nhanh vùng mắc phải phơi nhiễm
Cách sơ cứu xử trí vùng phơi nhiễm HBV không tương tự nhau tùy thuộc vào loại phơi nhiễm và phương tiện phơi nhiễm (niêm mạc, vùng da nguyên vẹn thường hay da mắc phải tổn thương).
Nếu là tổn thương do kim tiêm hoặc vật sắc nhọn, bạn nên rửa ngay vùng da mắc phải tổn thương bằng xà phòng dưới vòi nước đang chảy; để máu ở vết thương tự chảy, không nặn thường hay bóp vết thương.
Nếu máu hoặc dịch cơ thể của người nghi nhiễm HBV bắn lên vùng da mắc phải tổn thương, bạn cần phải rửa vùng da mắc phải tổn thương ngay bằng xà phòng dưới vòi nước đang chảy. Tuyệt đối không cọ, chà xát xát thường hay thoa thuốc sát khuẩn khu vực mắc phải tổn thương.
Nếu máu hoặc dịch cơ thể bắn vào mắt, bạn không nên dụi mắt mà cần phải xả nước nhẹ tuy nhiên thật kỹ dưới dòng nước đang chảy hoặc nước muối sinh lý 0,9% vô khuẩn trong ít nhất 15 phút.
Nếu máu hoặc dịch cơ thể bắn vào miệng, mũi, bạn cần phải súc miệng bằng nước nhiều lần; xịt rửa mũi bằng nước muối sinh lý 0,9% vô khuẩn. Không nên đánh răng hoặc sử dụng các thuốc khử khuẩn.
Nếu máu hoặc dịch cơ thể bắn lên vùng da lành, bạn nên rửa khu vực mắc phải vấy máu hoặc dịch bằng xà phòng dưới vòi nước đang chảy, không chà xát xát mạnh để tránh mắc phải tổn thương.
Xét nghiệm máu
HBV có 3 loại kháng nguyên là HBsAg, HBeAg và HBcAg, tương ứng với 3 loại kháng thể anti-HBs, anti-HBc và anti-HBe. Sự hiện diện của các kháng nguyên, kháng thể này có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định căn bệnh, thể căn bệnh, diễn biến của căn bệnh. Sau khi thực hiện bước sơ cứu nhắc trên, bạn cần phải tiến hành xét nghiệm máu để kiểm tra có sự hiện diện của HBV thường hay không sau khi phơi nhiễm 1-9 tuần. Thông thường, bác sĩ sẽ xem xét HBsAg và ALT. Bạn nên nhịn ăn trước khi tiến hành xét nghiệm máu từ 4-6 tiếng và thực hiện xét nghiệm sau 6 tháng để nhận xét lại.
Xét nghiệm máu để xem xét sự hiện diện của virus viêm gan B. Ảnh: Freepik
Điều trị dự phòng bằng vaccine, globulin miễn dịch viêm gan B
Globulin miễn dịch kháng viêm gan B (HBIG) thường được dùng để điều trị dự phòng ngay sau phơi nhiễm với máu hoặc dịch của người mắc viêm gan virus B. Chẳng hạn, trẻ sinh ra có mẹ có HBsAg dương tính, nhân viên y tế phơi nhiễm với máu của người căn bệnh, sau quan hệ tình dục với người mắc căn bệnh…
Theo Tiến sĩ Khanh, nếu xét nghiệm HBsAg cho kết quả âm tính nghĩa là bạn không mắc căn bệnh. Tuy nhiên, bạn vẫn cần phải tiêm vaccine viêm gan virus B để ngăn ngừa nhiễm căn bệnh nếu xét nghiệm chưa có kháng thể (anti-HBs). Nếu từng tiêm vaccine, bạn nên kiểm tra kháng thể virus xem còn đủ mạnh thường hay không. Nếu mức kháng thể anti-HBs đạt trên 10 mIU/mL, nghĩa là bạn từng đạt mức miễn dịch giữ an toàn, chưa cần phải tiêm tiếp vaccine hoặc HBIG.
Nếu chưa tiêm phòng, không chắc hẳn từng tiêm hoặc chưa có miễn dịch giữ an toàn, bạn cần phải tiêm một liều HBIG trong vòng một ngày đầu sau khi nghi ngờ mắc phải phơi nhiễm (200-400 IU), đồng thời tiêm vaccine phòng viêm gan B tại một vị trí tiêm không tương tự. Sau 14 ngày quan hệ tình dục với người căn bệnh viêm gan virus B hoặc sau 7 ngày phơi nhiễm HBV qua đường máu, truyền từ mẹ sang con mới tiêm HBIG sẽ không còn hữu hiệu ngừa nhiễm căn bệnh.
Bạn cần phải tiêm đủ 3 liều vaccine trong vòng 6 tháng sau theo lịch chỉ định của bác sĩ. Nếu có tiền sử không đáp ứng với vaccine viêm gan virus B, bạn cần phải tiêm thêm một liều HBIG vào tháng tiếp theo.
Tiêm vaccine viêm gan virus B giúp cho ngăn ngừa nhiễm căn bệnh. Ảnh: VNVC
Chủ động đề phòng lây truyền nhiễm trong cộng đồng
Khi nghi ngờ phơi nhiễm HBV, bạn nên chủ động hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người không tương tự, nhất là khi có vết thương hở. Nam, nữ nên quan hệ tình dục an toàn bằng cách sử dụng bao cao su; không dùng chung các vật dụng sinh hoạt như bàn chải đánh răng, dao cạo râu, bấm móng tay… để tránh lây truyền nhiễm. Nếu đang mang thai hoặc có ý định mang thai, phụ nữ nên thông báo với bác sĩ để có phương án dự phòng lây truyền nhiễm từ mẹ sang con.
Tiến sĩ Khanh chứng tỏ, thai phụ mắc phải viêm gan virus B có tỷ lệ lây truyền nhiễm HBV cho thai nhi cao, tăng dần từ lúc mang thai cho tới khi sinh. Tỷ lệ lây truyền nhiễm trong 3 tháng cuối tăng lên 60-70%. Nguy cơ trẻ sơ sinh nhiễm căn bệnh lên tới 90% nếu không có liệu pháp giữ an toàn sớm ngay sau sinh. trong vòng 50% số trẻ này có thể mắc phải viêm gan virus B mạn tính, nguy cơ trở thành xơ gan khi trưởng thành.
Tuân thủ lộ trình điều trị
Tuân thủ quy trình điều trị của bác sĩ như tái kiểm tra đúng lịch, dùng thuốc đúng chỉ định, phối hợp xây dựng chế độ sinh hoạt lành mạnh, ăn uống khoa học có thể khống chế được virus gây ra căn bệnh, gia tăng hệ miễn dịch. Người phơi nhiễm HBV nếu không được điều trị sớm, đúng cách có thể tiến triển thành viêm gan virus B cấp và nguy cơ cao trở thành mạn tính nếu phơi nhiễm khi từng ở tuổi vị thành niên, có thể dẫn tới xơ gan hoặc ung thư gan.
Trịnh Mai
