Ước tính, ngạt khói chiếm 50% – 80% nguyên nhân gây ra tử vong trong các vụ hỏa hoạn. Vậy khi xuất hiện nạn nhân ngạt khói, bạn có biết cách sơ cứu? Hãy tìm hiểu cách sơ cứu người mắc phải ngạt khói đám cháy hữu hiệu qua bài viết dưới đây.
Tổn thương do hít khói là như thế nào?
Tổn thương do hít khói là thuật ngữ đề cập tới tổn thương đường hô hấp hoặc mô phổi do nhiệt, khói hoặc các dưỡng chất kích thích hóa học được đưa vào đường thở khi hít vào. triệu chứng là tổn thương nhiệt, hóa dưỡng chất và nhiễm độc toàn thân hoặc bất kỳ sự phối hợp nào của những tổn thương này. Tổn thương do nhiệt chủ yếu ở đường hô hấp trên, tổn thương do hóa dưỡng chất với đường hô hấp trên và dưới và tác động toàn thân của khí độc như Carbon monoxide (CO) và Cyanide (CN). Tử vong sớm trong đám cháy chủ yếu do thiếu oxy, kết quả của nồng độ oxy thấp (do tiêu thụ nhanh chóng số lượng oxy có sẵn trong quá trình đốt cháy) và hít phải khí CO và CN nồng độ cao (dẫn tới không thể sử dụng oxy ở cấp độ mô).
Vị trí và tình trạng nặng của tổn thương phụ thuộc vào những yếu tố như nguồn lửa, kích thước của các hạt trong khói, thời gian tiếp xúc, độ hòa tan của khí và cách sơ cứu trước tiên.
Dấu hiệu người mắc phải ngạt khói cần phải sơ cứu ngay
Các dấu hiệu người mắc phải ngạt khói cần phải sơ cứu ngay gồm có:
Ho
Các màng nhầy trong đường hô hấp tiết ra nhiều hơn khi mắc phải kích thích. Tăng sản xuất dưỡng chất nhầy và co thắt phế quản dẫn tới phản xạ ho. dưỡng chất nhầy có thể trong, xám hoặc đen tùy thuộc vào tình trạng các hạt mắc phải đốt cháy tích tụ ở khí quản và phổi nạn nhân. (1)
Thở hụt hơi
Do tổn thương trực tiếp tới đường hô hấp thực hiện suy giảm đem tới oxy cho máu.
Mặt không không khác, chủ yếu mình máu cũng suy giảm nguy cơ vận chuyển oxy do hóa dưỡng chất trong khói hoặc tế bào cơ thể không thể sử dụng oxy. Dẫn tới nạn nhân cố gắng thở nhanh để bù trừ cho tình trạng thiếu oxy này.
Khàn tiếng
Tổn thương do nhiệt và các hóa dưỡng chất có trong khói gây ra co thắt dây thanh quản, viêm và phù nề đường hô hấp trên dẫn tới nói khàn, nói khó khăn.
thay thế đổi màu da
Da có thể tái nhợt, hơi xanh hoặc đỏ do thiếu oxy, ngộ độc CO và mắc phải bỏng khi tiếp xúc với lửa trong đám cháy.
Tổn thương mắt
Mắt có thể mắc phải đỏ, không dễ chịu do khói và nguy cơ bỏng giác mạc.
Bồ hóng (mảng bụi đen)
Bồ hóng trong lỗ mũi hoặc vùng họng chứng tỏ tình trạng hít phải khói.
đau đớn đầu, rối loạn ý thức
Trong tất cả các vụ hỏa hoạn, tất cả người đều phơi nhiễm với số lượng khí CO, CN không không khác nhau.
Nồng độ oxy thấp và hít khí độc có thể gây ra các triệu chứng không không khác nhau từ tim đập nhanh, thở nhanh, khó khăn thở, buồn ngủ, buồn nôn và đau đớn đầu ở nồng độ thấp tới rối loạn nhịp tim, hạ huyết áp, co giật và hôn mê ở nồng độ cao.
Hướng dẫn sơ cứu người mắc phải ngạt khói
Nếu gặp người mắc phải ngạt khói cần phải sơ cứu theo các bước dưới đây:
- Nhanh chóng đưa nạn nhân ra khỏi đám cháy tới nơi an toàn, rộng rãi và thoáng mát.
- Gọi xe cấp cứu để được hỗ trợ y tế khẩn cấp.
- Để nạn nhân ngồi xuống hoặc nằm nghiêng nếu tỉnh táo, sau đó nới lỏng quần áo và hỏi các triệu chứng họ đang gặp phải.
- Nếu nạn nhân thở yếu, ngừng thở hãy thực hiện hô hấp nhân tạo và nới lỏng quần áo, trong khi chờ cấp cứu tới.
Lưu ý khi sơ cứu mắc phải ngạt khói
Khi sơ cứu nạn nhân mắc phải ngạt khói cần phải lưu ý:
- Nếu nạn nhân có dị vật, đàm nhớt trong mũi miệng cần phải lấy ra để thông thoáng đường thở.
- Trường hợp nạn nhân mắc phải bỏng, cần phải dội nước sạch nhẹ nhàng lên vùng bỏng để xoa dịu cơn đau đớn, giúp cho thân nhiệt thoát ra ngoài nhanh chóng. Tùy tình trạng bỏng, thời gian dội có thể từ 10 – 20 phút hoặc lâu hơn, cho tới khi nạn nhân cảm xuất hiện bớt bỏng rát.
- Tuyệt đối không được dùng đá lạnh hoặc nước quá lạnh để xối, chườm lên người nạn nhân. Do cơ thể nạn nhân đang mắc phải bỏng nóng, da chưa điều tiết về lại nhiệt độ thường thì mà dội ngay đá lạnh sẽ gây ra bỏng lần 2 dẫn tới bỏng lạnh.
Chẩn đoán ngạt khói
Để chẩn đoán ngạt khói, bác sĩ sẽ thực hiện các cách sau đây:
nhận xét lâm sàng
Khi đưa tới phòng xét nghiệm bác sĩ sẽ hỏi nạn nhân (nếu còn tỉnh) hoặc người đi cùng về các thông tin như: nguồn khói hít vào, tiếp xúc trong bao lâu, cách sơ cứu nạn nhân,… (2)
Bảng 1. Triệu chứng tổn thương do ngạt khói
| Triệu chứng tổn thương do ngạt khói |
| Bỏng mặt
Cháy môi và lông mũi thay thế đổi hô hấp (khàn giọng, thở rít, ho) khó khăn thở Tím Suy suy giảm thần kinh (bất tỉnh hiện tại hoặc tiền sử, chóng mặt, buồn nôn, nôn ói) |
| đặc tính ngộ độc CO |
| Có bất kỳ dấu hiệu thần kinh cấp tính mới nào, ví dụ tăng tín hiệu cơ, Babinski (+)
Hôn mê ECG có dấu hiệu thiếu máu Lâm sàng nhiễm toan đáng nhắc Nồng độ COHb trước tiên > 30% |
| Triệu chứng ngộ độc hydrogen cyanide |
| Lactate máu > 7 mmol/L
Nhiễm toan tăng anion gap suy giảm sự chênh lệch oxy động tĩnh mạch |
| Ngộ độc hydrogen cyanide nặng |
| đau đớn đầu, lú lẫn, co giật, mất ý thức, đồng tử mất phản xạ
Loạn nhịp tim, thiếu máu cục bộ và trụy tim mạch |
Xét nghiệm cận lâm sàng
Bác sĩ sẽ thực hiện những xét nghiệm mối quan hệ để chẩn đoán tình trạng ngạt khói:
- X-quang ngực:
- Chụp X-quang ngực để xác định các tổn thương hoặc dấu hiệu nhiễm trùng do ngạt khói gây ra ra cho phổi.
- X-quang ngực ngay sau nhập viện thường là thường thì, tuy nhiên sau đó có thể xuất hiện xẹp phổi lan tỏa, phù phổi hoặc viêm phế quản phổi.
- Xét nghiệm máu:
- Tổng phân tích tế bào máu, dưỡng chất điện giải, tác dụng gan thận.
- Khí máu động mạch (ABG): Thực hiện xét nghiệm ABG giúp cho đo số lượng oxy, nồng độ carboxyhemoglobin (COHb), methemoglobin (MetHb) và nồng độ xyanua (CN) trong máu và mẫu căn bệnh phẩm được lấy từ máu động mạch.
Phương pháp này giúp cho bác sĩ xác định người căn bệnh có nhiễm các khí độc khi hít khói thường không – CO là một loại khí không màu không mùi, khi một người hít phải khí CO, nó có ái lực cao với hemoglobin (gấp 250 lần so với O2) sẽ phối hợp với các tế bào hồng cầu, thay thế thế oxy trong máu dẫn tới suy giảm số lượng oxy được vận chuyển tới não và các cơ quan không không khác, từ đó gây ra ngộ độc và có thể tử vong nhanh chóng.
- Nội soi phế quản:
- Nội soi phế quản ống mềm vừa là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán vừa là một phương pháp điều trị.
- Thông thường, soi phế quản được thực hiện qua ống nội khí quản sau khi người căn bệnh được dùng thuốc ngủ và suy giảm đau đớn; soi có thể xuất hiện các mảnh vụn than, niêm mạc loét, xanh nhợt và tăng tiết.
Cách điều trị ngạt khói
tình trạng tổn thương do ngạt khói rất đa loại; từ tổn thương nhẹ ở nhân viên cứu hỏa sức khỏe tốt không mắc phải bỏng da tuy nhiên ho ra bồ hóng, tới đe dọa tính mạng ở trẻ nhỏ mắc phải bỏng sâu, rộng, bất tỉnh do thiếu oxy và phơi nhiễm CO. Tuy nhiên, mỗi trường hợp tổn thương do hít khói có thể gồm có: tổn thương nhiệt đường thở trên, tổn thương hóa dưỡng chất đường thở dưới, ngộ độc toàn thân, các mảnh vụn nội phế quản, phản ứng viêm và nhiễm trùng thứ phát. Từ đó, có 2 cách điều trị ngạt khói: tiêu chuẩn điều trị hiện hành và các tùy chọn lựa không không khác.
Bảng 2. Tóm tắt lựa chọn lựa điều trị tổn thương ngạt khói do đám cháy
| Mục | Tiêu chuẩn điều trị hiện hành (được sử dụng thường gặp) | Các tùy chọn lựa không không khác (được sử dụng bởi những bác sĩ, chưa đủ bằng chứng và chưa được chấp nhận rộng rãi) |
| Chẩn đoán | căn bệnh sử và xét nghiệm lâm sàng | Nội soi phế quản, chụp xạ hình và CT scan |
| Kèm theo phơi nhiễm CO | Oxygen đẳng áp 100% trong 6 giờ | Oxy cao áp |
| Kèm theo phơi nhiễm cyanide | Hồi sức dịch hydroxycobalamin nếu nhiễm toan không giải thích được | Hydroxycobalamin theo kinh nghiệm, điều trị bổ sung sodium nitrite và sodium thiosulfate |
| Chỉ định đặt nội khí quản | Có dấu hiệu tắc nghẽn đường thở trên, không thể trao đổi khí, suy suy giảm tình trạng thần kinh | Tắc nghẽn đường thở trên, trao đổi khí kém và suy suy giảm tình trạng thần kinh |
| Chiến lược thở máy | Thông khí kiểm soát áp lực giữ an toàn phổi | Thông khí dao động tần số cao (Percussive ventilation); Thông khí Vt cao |
| Kỹ thuật thực hiện sạch phổi | Tự ho, hút mù nội phế quản nếu đặt NKQ (nội khí quản) | Nội soi phế quản lặp lại khi cần phải |
| Bổ sung thuốc | Không | Khí dung heparin cùng với N-acetylcysteine |
| Thuốc theo kinh nghiệm | Không | Steroid có hoặc không có thuốc kháng sinh |
những phương pháp để điều trị ngạt khói như:
Oxy
Hỗ trợ oxy cho người căn bệnh ngạt khói là phương pháp điều trị chủ yếu. Oxy được đem tới bằng ống thông mũi, mặt nạ,…
Nếu người căn bệnh có dấu hiệu và triệu chứng phù nề đường hô hấp trên (bỏng sâu ở mặt hoặc cổ, khò khè, khàn giọng), suy hô hấp hoặc trạng thái tinh thần thay thế đổi, sẽ được đặt nội khí quản để giữ cho đường thở được thông thoáng, để hỗ trợ thở, hút dưỡng chất nhầy và giữ cho người căn bệnh không mắc phải sặc do dịch tiết.
Nội soi phế quản
Phương pháp này, thường soi phế quản ống mềm để vệ sinh đường thở, loại bỏ các hạt dị vật, dưỡng chất nhờn gây ra tắc nghẽn phế quản và các dưỡng chất tiết viêm trở thành do hoại tử tế bào.
Oxy hóa cao áp (HBO)
Nếu người căn bệnh mắc phải ngộ độc khí carbon monoxide (CO), có thể xem xét đem tới oxy cao áp. Phương pháp điều trị này, người căn bệnh được đem tới oxy trong buồng nén cao áp, tốt nhất là trong vòng 6 giờ đầu.
Sau khi xuất viện, người căn bệnh cần phải lưu ý các điều sau:
- Nghỉ ngơi cho tới khi tình trạng ổn định mới bắt đầu lại công việc.
- Ngủ ở tư thế nằm nghiêng hoặc kê cao đầu giúp cho thở đơn giản hơn.
- Không hút thuốc lá.
- Không ở môi trường quá lạnh, nóng, ẩm hoặc khô.
- Thực hiện các bài tập thở theo bác sĩ hướng dẫn.
- Uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ và tái xét nghiệm đúng hẹn.
Phòng ngừa hít phải khí độc
Để phòng ngừa hít phải khí độc khi xảy ra cháy, cần phải thực hiện các điều sau đây:
- Khi có cháy không được hoảng loạn mà cần phải gọi ngay cho lực số lượng phòng cháy chữa trị cháy 114. Sau đó, nạn nhân chạy ra ngoài ban công hoặc sân thượng tìm người giúp cho đỡ.
- Khói nhẹ hơn không khí nên sẽ bay lên trên. Do đó, hãy hạ người xuống sàn, khuỵu hai tay và đầu gối để di chuyển. Vì phía dưới sàn sẽ có đủ số lượng oxy để thở và tránh ngạt khói.
- Lấy một mảnh vải, thực hiện ẩm và để gần mũi, miệng. Nước sẽ lọc khí độc, ngăn hít khí độc.
- Trong trường hợp mắc phải kẹt trong phòng, hãy đóng các cửa lại để ngăn khói bay vào. Bịt các kẽ hở xung quanh khung cửa và quạt thông gió bằng vải ướt hoặc băng dính.
- Nếu quần áo mắc phải bắt lửa, hãy nằm và lăn người cho tới khi lửa được dập.
- Ngoài ra, cần phải xác định nguồn khói và hướng gió để chọn lựa nơi lánh nạn phù hợp, suy giảm nguy cơ ngạt khói.
Phòng ngừa hỏa hoạn
Để làm suy giảm, tối đa nguy cơ ngạt khói cần phải ngăn nguy cơ hỏa hoạn theo cách sau:
- Lắp đặt thiết mắc phải phát hiện khói trong mỗi phòng ngủ, bên ngoài mỗi khu vực ngủ và ở tất cả tầng trong nhà.
- Không nổ xe máy, ô tô, chạy máy phát điện, động cơ diesel ở không gian kín như tầng hầm, gara, phòng đóng kín cửa.
- Không đặt máy phát điện trong nhà ở.
- Nhà ở, tòa chung cư phải thiết kế hệ thống thông gió, giữ gìn không khí tuần hoàn tốt.
- Lắp đặt máy dò khí carbon monoxide (CO) bên ngoài khu vực ngủ ở mỗi tầng trong nhà. Kiểm tra máy dò khói và khí carbon monoxide mỗi tháng và thay thế pin định kỳ.
- Lập kế hoạch thoát hiểm trong trường hợp hỏa hoạn và thực hành kế hoạch đó với gia đình bạn và những người không không khác sống trong nhà bạn.
- Không vứt thuốc lá đang cháy, hoặc bật nến, máy sưởi không có người trông coi.
- Khi nấu ăn cần phải giám sát, trảnh bỏ ra ngoài để phòng ngừa cháy nổ.
Khoa Cấp cứu, Hệ thống BVĐK Hưng Thịnh luôn túc trực 24/7 để sớm cấp cứu người căn bệnh trong nhiều trường hợp như: ngạt khói, đuối nước, ngất xỉu, té ngã, suy hô hấp, suy đa cơ quan, hôn mê, nhiễm trùng huyết nặng,… các chuyên gia khoa Cấp cứu, BVĐK Hưng Thịnh với sự nhiệt huyết, tận tâm, chuyên nghiệp và được đầu tư trang thiết mắc phải tiên tiến sẽ giúp cho người căn bệnh sớm phục hồi và hạn chế di chứng.
HỆ THỐNG phòng xét nghiệm ĐA KHOA Hưng Thịnh
Hy vọng qua bài viết trên tất cả người sẽ nắm rõ được quy trình sơ cấp cứu cho nạn nhân ngạt khói và cách phòng ngừa hỏa hoạn. Ngạt khói không những tác động tới hô hấp, mắt mũi, miệng mà trường hợp hít phải khí độc trong đám cháy có thể gây ra tử vong. Do đó, mỗi người cần phải nắm rõ cách sơ cứu khi ngạt khói và giữ gìn nhà ở có lối thoát hiểm, giữ bình tĩnh trong đám cháy, tránh nguồn khói, biết giữ an toàn chủ yếu mình,… để suy giảm nguy cơ ngạt khói và bỏng khi hỏa hoạn xảy ra.
