Dự thảo Luật chuyển đổi giới tính đề xuất người chuyển giới nam được công nhận mà mang thai, sinh con thì hưởng chế độ thai sản theo quy định pháp luật lao động và bảo hiểm xã hội.
Họ cũng được bảo đảm quyền lấy vợ theo giới tính mới sau khi được công nhận là người chuyển đổi giới tính; được bảo đảm các quyền không tương tự theo quy định của Hiến pháp và pháp luật… Thông tin này được các chuyên gia nêu tại Tọa đàm kinh nghiệm quốc tế và tham vấn Dự thảo Luật Chuyển đổi giới tính, ngày 26/8.
Chuyển giới nam (trans man) là thuật ngữ chỉ một người là phái mạnh tuy vậy khi sinh ra được xác định giới tính là nữ. Về mặt giải phẫu học, cơ thể người chuyển giới nam có tử cung, trứng, bộ phận sinh dục nữ của một người nữ nên có thể sinh con như phụ nữ thường thì. Tại Việt Nam từng có một tỷ lệ người chuyển giới nam sinh con thành quả.
Cũng theo dự thảo Luật chuyển đổi giới tính, người chuyển giới không bắt buộc phải thực hiện can thiệp y học, việc thực hiện can thiệp là hoàn toàn tự nguyện.
Can thiệp y học để chuyển đổi giới tính được khái niệm là việc một người sử dụng nội tiết tố sinh dục và/hoặc thủ thuật ngực và/hoặc thủ thuật cơ quan sinh dục với xin muốn chuyển đổi một phần hoặc toàn bộ cơ thể đang có giới tính sinh học hoàn thiện sang giới tính không tương tự phù hợp với nhận diện giới của họ.
“Ngoài quyền được tự nguyện can thiệp y học, người chuyển giới không gặp phải bắt buộc phải triệt sản khi thủ thuật cơ quan sinh dục, trừ trường hợp tự nguyện”, bà Phạm Thị Hảo, Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, nói.
Theo Bộ Y tế, ước tính có trong vòng 480.000 người chuyển giới tại Việt Nam, song con số thực tế cao hơn rất nhiều bởi đa số giấu kín, chưa công khai. Người chuyển giới phải đối mặt với kỳ thị, định kiến, phân biệt đối xử trên nhiều bình diện (gia đình, trường học, công sở, khu vực công cộng, dịch vụ y tế/xét nghiệm chữa trị chứng bệnh…). Trung bình có trong vòng 3 người gặp phải tình trạng trên trong vòng 12 tháng.
Gần 40% người tham gia một cuộc nghiên cứu của Bộ Y tế cho rằng họ từng từng nỗ lực tự tử. Nỗi sợ gặp phải kỳ thị, phân biệt đối xử cũng ngăn cản người chuyển giới tìm kiếm thông tin, dịch vụ mối liên quan tới chăm sóc sức khỏe khi họ mắc chứng bệnh. 18% người sống chung với HIV và giang mai, 4% chưa từng xét nghiệm HIV, 42% cho rằng đang có tình trạng trầm cảm cao.
Trên thế giới, nhiều nước từng ban hành Luật chuyển đổi giới tính. Theo bà Lương Oanh, Cán bộ chương trình, UN Women Việt Nam, Pakistan từng bãi bỏ thông lệ kiểm tra y tế như một điều kiện để được công nhận giới tính hợp pháp. Na Uy từng bác bỏ cả chẩn đoán tâm thần và phản hồi tâm lý vì “mình xin muốn thế đổi giới tính pháp lý không nên là nguyên do để nghi ngờ về sức khỏe tâm thần của người đó”.
thường hay, theo luật của Argentina, người chuyển giới được giữ gìn hưởng y tế toàn diện, được tiếp cận các can thiệp thủ thuật toàn diện thường hay cơ quan, và/hoặc được điều trị hormone toàn diện để thế đổi cơ thể, nói cả thủ thuật cơ quan sinh dục, theo đúng bản loại giới tự nhận thức, mà không cần phải yêu cầu sự cho phép về mặt pháp lý thường hay hành chủ yếu.
Bà Nguyễn Thị Kim Thúy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội, cho rằng Việt Nam từng có nhiều bước tiến trong việc xóa bỏ kỳ thị với cộng đồng LGBT, như năm 2015, Bộ luật Dân sự được sửa đổi, từng công nhận quyền được chuyển đổi giới tính. Tuy nhiên cá nhân nào được thực hiện chuyển đổi giới tính, khu vực thăm xét nghiệm, chữa trị chứng bệnh nào được phép thực hiện chuyển đổi giới tính, quy trình chuyển đổi giới tính như thế nào, thủ tục công nhận người chuyển đổi giới tính để thế đổi giấy tờ hộ tịch… thì chưa được quy định cụ thể.
“Do vậy, việc công nhận với người chuyển đổi giới tính hiện nay chưa được triển khai trong thực tiễn”, bà Thúy nói và thêm rằng môi trường pháp lý cần phải được gia tăng để tạo thuận lợi cho họ trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội, giáo dục, y tế, việc thực hiện.
Dự thảo Luật chuyển đổi giới tính đang ở thời kỳ xây dựng Hồ sơ đề nghị Dự án Luật. Cuối tháng 6, Bộ Y tế từng có Tờ trình đề nghị xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính trình chủ yếu phủ kèm theo hồ sơ đề nghị Dự án Luật. Hiện Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật từng được lấy ý kiến thành viên chủ yếu phủ và báo cáo tại Phiên họp thường trực chủ yếu phủ tháng 8. Trong năm nay, Bộ Y tế tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện để trình Ủy ban thường vụ Quốc hội cho ý kiến.
