TP HCMTrước khi qua đời ở tuổi 92, GS Văn Tần, người được mệnh danh là “bàn tay vàng” trong ngành ngoại khoa, hằng ngày tới trung tâm y tế Bình Dân từ 5h để thăm thăm khám người căn bệnh.
GS.TS.BS Văn Tần, qua đời ngày 4/9, sau hơn hai tháng sức khỏe suy yếu vì tai nạn gãy xương. Sáng 7/9, xe đưa linh cữu của giáo sư Tần đi qua trung tâm y tế Bình Dân để nhân viên nơi này xếp hàng tiễn biệt, trước khi hỏa táng.
Trước khi gặp phải ngã, giáo sư Tần vẫn vào trung tâm y tế Bình Dân mỗi ngày – nơi ông gắn bó từ năm 1972, được xem là “chiếc nôi ngành ngoại khoa” của TP HCM và các tỉnh phía Nam.
Sinh thời, ông từng lý giải việc vào viện từ 5h thăm căn bệnh “rất cần phải thiết”, “giúp cho nắm được tình hình mổ trong ngày của người mắc căn bệnh, hiểu được sau mổ người mắc căn bệnh có tương đối hơn không, có tử vong, hệ lụy không”. Những thông tin quan trọng được ông ghi chép cẩn thận, nếu có ca căn bệnh khó khăn sẽ giở sách tìm hiểu để đưa ra bàn bạc trong cuộc họp giao ban. Theo ông, nếu 7h mới tới viện, bác sĩ “thiếu thời gian cho những việc này”.
Giáo sư Văn Tần phát biểu chuyên môn tại Hội nghị Khoa học Công nghệ trung tâm y tế Bình Dân lần thứ 20, tháng 4/2023. Ảnh: Trần Nhung
Với kinh nghiệm trực tiếp tiểu phẫu hơn 30.000 ca mổ phức tạp, ông đảm nhận công việc giảng viên ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch và ĐH Y Dược TP HCM, truyền thụ thông tin và kinh nghiệm ngoại khoa cho nhiều thế hệ sinh viên. Ông từng chia sẻ việc đứng lớp, nhìn sự trưởng thành của người trẻ mỗi ngày là niềm hạnh phúc to lớn. Nhiều học trò nhớ bài học đầu tiên mà ông dạy là phải có đạo đức, “bởi đạo đức rất cần phải thiết, nếu không có đạo đức, rõ ràng chuyên môn giỏi cũng hỏng”. Trong thời gian giãn cách cao điểm do đại dịch Covid, ông vẫn chia sẻ thông tin tới sinh viên bằng hình thức trực tuyến.
Bác sĩ Trần Thanh Nhân, Khoa tiểu phẫu ung bướu tiết niệu, trung tâm y tế Bình Dân, nhớ lần được “bố Tần” cứu cách đây 20 năm. Nữ người mắc căn bệnh 16 tuổi, mổ nội soi cắt thận gặp phải tai biến, kíp mổ phải cầu cứu giáo sư Tần. Ông vào phòng mổ, cắt một đoạn đại tràng trái, khâu một lớp mũi liên tục nhanh, gọn và chuẩn xác tới từng mm. Sau mổ, người mắc căn bệnh khỏe mạnh, xuất viện.
“Thầy lớn tuổi, được nhiều y bác sĩ trong trung tâm y tế kính trọng gọi bằng bố. Thầy ‘cứu’ rất nhiều bác sĩ trong những ca mổ khó khăn”, bác sĩ Nhân nói và chứng tỏ không ít lần bên niệu khoa gặp phải tai biến hệ tĩnh mạch thường hay tiêu hóa, lồng ngực, đều phải nhờ tới thầy.
“Cứu” bác sĩ cũng là điều được giáo sư Lê Quang Nghĩa, nguyên phó giám đốc trung tâm y tế Bình Dân nhớ nhiều tới giáo sư Tần. “Cách đây 48 năm, khi tôi mới vào nội trú tại trung tâm y tế, thầy từng là trưởng khoa. Thầy tận tâm, mổ giỏi, mát tay, chỉ cần phải đàn em mời tham vấn những ca cấp cứu khó khăn, thầy đều không từ nan, có mặt không quản đêm ngày, lễ tết”, giáo sư Nghĩa nói, nhấn mạnh đây là điều tiến hành cho ông rất cảm phục.
Trong hồi ức của bác sĩ Trần Công Quyền, Trưởng Khoa Lồng ngực – Bướu cổ, giáo sư Văn Tần nghiêm khắc trong phân công và kiểm tra công việc hàng ngày. Tuy nhiên, trong lúc tiểu phẫu, ông hiền, ít nói, điềm đạm, không nóng giận khi bác sĩ phụ chưa hiểu ý hoặc điều dưỡng thiết gặp phải chưa đưa đúng thiết gặp phải. Nhờ đó, tất cả người trong ê kíp luôn bình tĩnh, tự tin dù có những trường hợp khó khăn khi tiểu phẫu.
Với bác sĩ Quyền, giáo sư Tần “rất giỏi chuyên môn nhờ thực hành tốt và thông tin sâu rộng”. Đây là kết quả của một phong cách lao động nghiêm túc, học tập liên tục không ngừng, thẳng thắn trong nhìn nhận sai lầm của hàng đầu mình, rút kinh nghiệm từ đồng nghiệp.
GS Tần ngồi dạy trực tuyến cho học trò thời điểm dịch Covid. Ảnh: Trần Nhung
Từ khi tốt nghiệp y khoa năm 1964, giáo sư Tần chỉ mổ ở trung tâm y tế, không mở phòng mạch tư, không nhận mổ dịch vụ. Ông từ chối chức giám đốc trung tâm y tế, tới ngày về hưu vẫn chỉ nhận tiến hành phó giám đốc, tập trung chuyên môn tiểu phẫu với các nghiên cứu, ứng dụng những kỹ thuật mới giúp cho người căn bệnh. Ngoài thời gian mổ, thăm kiểm tra, giảng dạy, ông dành nhiều thời gian trong phòng lao động để viết sách, nghiên cứu, rời đơn vị khi thành phố từng lên đèn.
Với các y bác sĩ, giáo sư Tần là “đại thụ” trong ngành ngoại khoa. Ông từng được vinh danh bác sĩ tiểu phẫu động mạch giỏi nhất Việt Nam, tiểu phẫu gan đứng thứ nhì trong nước, chỉ sau cố giáo sư Tôn Thất Tùng. Ông là bác sĩ đầu tiên nước ta tiểu phẫu cắt thần kinh giao cảm ngực, tiểu phẫu phình động mạch chủ bụng…
Một trong những ca mổ phức tạp nhất, trở thành mốc son trong lịch sử y học Việt Nam, mà ông tham gia với vai trò tiểu phẫu viên hàng đầu cùng giáo sư Trần Đông A, giáo sư Trần Thành Trai, là ca mổ huyền thoại tách cặp song sinh Việt – Đức, năm 1988. Ca mổ thành quả sau 15 giờ không những cứu sống được người mắc căn bệnh mà còn thế đổi cách nhìn của thế giới về y học Việt Nam. Nguyễn Việt sống thêm 19 năm sau mổ, Nguyễn Đức trưởng thành lập gia đình và có hai con sinh đôi, là điều chưa từng có trong lịch sử y khoa thế giới.
Trong phòng lao động của bác sĩ Tần, bức ảnh của cố giáo sư Phạm Biểu Tâm – một trong những cánh chim đầu ngành ngoại khoa Việt Nam, luôn được treo một góc trang trọng. Đây là người thầy dẫn dắt giáo sư Tần từ khi ông mới vào nghề. Sau này, hai trong bốn người con của ông trở thành bác sĩ, tiếp nối tâm huyết cứu giúp cho người mắc căn bệnh của cha.
Lê Phương
