Hướng dẫn xử trí, cấp cứu người mắc phải hôn mê đúng cách, bài bản

Hơn 50% trường hợp hôn mê do chấn thương đầu hoặc rối loạn hệ thống tuần hoàn não (1). Do đó, người mắc phải hôn mê nên được điều trị nhanh chóng để không nguy hiểm tính mạng. Bài viết dưới đây hướng dẫn xử trí, cấp cứu người mắc phải hôn mê đúng cách, bài bản. 

Dấu hiệu nhận biết người mắc phải hôn mê nên cấp cứu ngay

Tùy vào nguyên nhân khởi phát, hôn mê có thể xảy ra đột ngột hoặc sau một thời gian tổn thương. những dấu hiệu sau có thể giúp cho nhận biết người hôn mê nên cấp cứu ngay: (2)

• Cơ thể tương tự đang ngủ tuy nhiên không phản ứng với các kích thích bên ngoài. Tay chân không cử động. 
• Thở không đều, có thể đi kèm với tăng huyết áp, nhịp tim trễ (phản xạ Cushing).
• những không thông thường ở mắt: đồng tử (tròng đen) có thể giãn to, co nhỏ hoặc kích thước hai bên không đều.
• Những dấu hiệu không tương tự: co giật, buồn nôn, phản ứng màng não, đau đớn đầu vùng chẩm,…

Cách xử trí, cấp cứu người mắc phải hôn mê

Với người hôn mê, thời gian rất quan trọng, vì vậy cách xử trí, cấp cứu, xét nghiệm nên được thực hiện ngay trong lúc thăm không tương tự, ghi nhận căn bệnh sử.  

quy chuẩn xử trí hôn mê gồm: 

• giữ tác dụng sống: hô hấp, tuần hoàn.
• Chống phù não.
• Điều trị triệu chứng, hệ lụy.
• Dinh dưỡng đầy đủ và phục hồi tác dụng.
• giữ tác dụng hô hấp là việc thực hiện đầu tiên nhằm giữ gìn sự sống, tác dụng não bộ cho người mắc căn bệnh hôn mê. Có thể hồi sức hô hấp bằng những phương pháp sau: khai thông đường thở (lấy đờm, dị vật từ miệng và đường hô hấp của người mắc căn bệnh ra ngoài), mang đến oxy, đặt ống nội khí quản (trường hợp người mắc căn bệnh thở oxy không có kết quả, hôn mê sâu, ứ đọng đờm dãi nhiều),….
• Kiểm soát tác dụng tuần hoàn: điều chỉnh huyết áp người mắc căn bệnh, giữ nhịp tim ổn định, giữ nước điện giải và cân bằng kiềm toan, ổn định đường huyết, điều chỉnh tác dụng gan, thận,…
• người mắc căn bệnh có các dấu hiệu lâm sàng của phù não, tăng áp lực nội sọ, nên điều trị ngay. Các cách điều trị gồm có: tăng thông khí, tư thế nằm, đầu đặt cao 20°- 30°. Tùy từng trường hợp cụ thể mà sử dụng thuốc chống phù não cũng không tương tự nhau theo chỉ định của bác sĩ. Đơn cử như thuốc glycerin chống phù não thông qua cơ chế thẩm thấu, dùng trong đột quỵ. Thuốc manitol có tính hoạt chất ưu trương, chống phù não qua cơ chế thẩm thấu, tăng áp lực thẩm thấu tại hàng rào máu não, dùng trong đột quỵ, u não,…
• Điều trị triệu chứng: ngăn co giật, hạ sốt,…
• Dinh dưỡng đầy đủ và phục hồi tác dụng: bảo đảm chế độ dinh dưỡng cho người mắc căn bệnh (cho người căn bệnh ăn qua ống thông dạ dày hoặc đưa dinh dưỡng vào đường tĩnh mạch). Dự phòng những căn bệnh phát sinh và phục hồi tác dụng.

Xử trí cấp cứu hôn mê trong từng trường hợp

Người căn bệnh còn thở

• Người căn bệnh còn thở tuy nhiên có dấu hiệu choáng váng, hãy hỏi những câu như tên, ngày sinh, nơi ở để kiểm tra trạng thái tinh thần và ý thức của họ. Nếu người căn bệnh trả lời sai hoặc nói lắp, không rõ chữ, nên đưa tới ngay các khu vực y tế chuyên khoa. 
• Với người mắc căn bệnh chấn thương cột sống, hãy để như hiện trạng trước hết, đồng thời thực hiện các bước cố định cổ. Trường hợp không chấn thương, hãy lăn người căn bệnh nằm nghiêng, điều chỉnh chân sao cho hông và đầu gối tạo thành góc vuông. Đồng thời, nghiêng nhẹ đầu người mắc căn bệnh ra sau để đường thở thông thoáng. 

Người căn bệnh không còn thở

Người căn bệnh không còn thở nên đặt nằm ngửa, cố định cổ và nhanh chóng thực hiện hồi sức tim phổi (cardiopulmonary resuscitation – CPR). CPR là quy trình cấp cứu phối hợp giữa ép tim ngoài lồng ngực và hô hấp nhân tạo (thổi ngạt), được sử dụng để cứu sống một người đã từng ngưng tim ngưng thở.

Trước khi bắt đầu hô hấp nhân tạo, hãy thử đánh thức nạn nhân lần nữa bằng cách gọi to tên họ và hỏi xem có ổn không. Nếu người đó vẫn không phản hồi, bạn bắt đầu thực hiện các bước sau:

1. Đặt một tay lên trán nạn nhân
2. Đặt các ngón tay của bàn tay kia của bạn dưới đầu cằm nạn nhân.
3. Nhẹ nhàng ngửa đầu ra sau. Mục đích là để lưỡi của nạn nhân di chuyển để nó không chặn trúng đường thở.
4. Nếu nạn nhân có thể mắc phải chấn thương cột sống, bạn nên: 

• Quỳ gần đỉnh đầu người căn bệnh.
• Đặt tay của bạn ở hai bên mặt người mắc căn bệnh. 
• Nhẹ nhàng nâng hàm của người đó bằng đầu ngón tay của bạn mà không di chuyển cổ nạn nhân.
• Khi đường thở của người đó được mở, hãy thực hiện theo các bước sau để thực hiện CPR:
• Các bước hồi sức tim phổi (CPR) gồm: 

1. 1. Đặt nạn nhân nằm ngửa trên bất kỳ bề mặt phẳng, cứng. giữ an toàn cổ người căn khỏi hẳn bệnh những chuyển động lớn nếu nghi chấn thương cột sống. Đồng thời nhờ người gọi xe cấp cứu 115.
   2. Quỳ xuống cạnh vai người mắc căn bệnh sao cho phần thân của bạn ở trên ngực nạn nhân. 
   3. Đan các ngón tay của 2 bàn tay vào nhau và đặt giữa ngực người căn bệnh.
   4. Giữ khuỷu tay thẳng, đưa vai về phía trước để tạo thêm sức mạnh cho phần thân trên. 
   5. Dùng trọng số lượng và lực của phần thân trên ấn thẳng xuống ngực của người căn bệnh khoảng tầm một phần ba độ sâu của ngực (5-6cm). Cứ mỗi một lần nhấn xuống và thả ra là 1 lần ép tim. 
   6. Thực hiện liên tục 30 lần ép tim với tốc độ 2 lần mỗi giây (hoặc 100-120 lần/phút). 
   7. Sau đó, ngửa đầu người căn bệnh ra sau, đồng thời nâng cằm để giữ cho đường thở thông thoáng. 
   8. Bịt mũi nạn nhân, dùng miệng của bạn thực hiện 2 lần thổi ngạt vào miệng nạn nhân.  
   9.  Lặp lại 30 lần ép tim, 2 lần thổi ngạt cho tới khi xe cấp cứu tới.

• những lưu ý khi thực hiện CPR: tất cả trường hợp người mắc căn bệnh ngưng tim ngưng thở đều xảy ra bên ngoài trung tâm y tế, chủ yếu tại nhà. Do đó, nếu bạn biết cách hồi sức tim phổi sẽ giúp cho đỡ rất nhiều người. Phương pháp này thực hiện tăng môi trường sống sót tuy nhiên nên hành động nhanh, dứt khoát. Người lớn và trẻ nhỏ có sự can thiệp hồi sinh tim phổi không tương tự nhau, do đó tùy thuộc vào mỗi thành phần mà sẽ có phương pháp phù hợp.

Trong quá trình thực hiện CPR, nếu bạn nhìn xuất hiện hoặc nghi ngờ họng người căn bệnh vướng dị vật, lúc này hãy cho ngón tay vào miệng và di chuyển qua lại để lấy ra. Nếu không thể đưa dị vật ra ngoài, hãy tiếp tục CPR. Thao tác này nên được thực hiện liên tục tới khi người mắc căn bệnh có các dấu hiệu như: tim đập trở lại, ho, tay chân cử động,… hoặc có sự can thiệp từ nhân viên y tế. Lưu ý, không nên cố lấy những dị vật mà không nhìn hoặc sờ xuất hiện được.

Người căn bệnh thấy máu

Nếu người căn bệnh thấy máu, nên xác định vị trí, sau đó ấn mạnh để máu chảy trễ lại hoặc sử dụng garo để băng vết thương. Nhanh chóng thực hiện các thao tác cầm máu để ngăn người mắc căn bệnh thấy máu quá nhiều, gây nên không dễ dàng khăn cho việc điều trị sau này.   

Những việc nên tránh khi sơ cấp cứu người mắc phải hôn mê

Sơ cấp cứu là một phần trong chăm sóc cấp cứu. Phương pháp này thực hiện tăng nguy cơ sống sót, giảm sút các tác động do căn bệnh tật, chấn thương gây nên ra. Nếu người sơ cứu được đào tạo bài bản sẽ giúp cho giảm sút đáng nói tỷ lệ tử vong, hệ lụy, chấn thương cho người mắc phải hôn mê. Tuy nhiên, sơ cứu sai cách cũng thực hiện giảm sút đi môi trường chữa trị trị hoặc để lại di chứng tàn tật.

Khi tiến hành sơ cấp cứu, nên lưu ý:

• Giữ bình tĩnh, không mạo hiểm với sự an toàn của mình, nạn nhân và những người xung quanh.
• Kiểm soát trường hợp để giữ gìn hiện trường xảy ra vụ việc an toàn.
• Tiến hành sơ cấp cứu trước hết. Thao tác từng bước để tránh bỏ sót.

những việc nên tránh khi sơ cấp cứu người mắc phải hôn mê:

• Di chuyển người căn bệnh không đúng cách hoặc bắt nạn nhân ngồi dậy.  
• Tiêm hoặc cho nạn nhân uống thuốc khi chưa rõ căn bệnh và không có chỉ định của bác sĩ. 
• Tập trung đông quanh người căn bệnh thực hiện họ hoảng sợ, ngột ngạt.
• Đừng cố lấy dị vật mắc kẹt trong họng của người mắc căn bệnh (nếu không nhìn xuất hiện được).

Mục đích của sơ cấp cứu là nỗ lực hỗ trợ nạn nhân sớm, nhanh chóng bằng tất cả cách và phương tiện sẵn có, ngăn không cho tình trạng căn bệnh chuyển biến xấu. Việc xử trí, cấp cứu người mắc phải hôn mê nên được thực hiện đúng cách, bài bản và sớm để tránh tổn thương và giữ gìn an toàn sức khỏe cho người mắc căn bệnh. 

Khoa Cấp cứu, trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh là đơn vị cấp cứu, hồi sức và chăm sóc tích cực cho những người mắc căn bệnh nguy kịch như: sốc, suy hô hấp, suy đa cơ quan, hôn mê, nhiễm trùng huyết nặng, ngộ độc cấp,… Khoa Cấp cứu được trang mắc phải máy móc, thiết mắc phải tiên tiến cùng hệ thống chuyên gia, bác sĩ, y tá có chuyên môn cao, quy trình điều trị được xây dựng cá thể hóa cho từng người căn bệnh sẽ giúp cho người căn bệnh phục hồi sớm – mau về nhà. 

Bài viết trên đã từng hướng dẫn xử trí, cấp cứu người mắc phải hôn mê đúng cách, bài bản, hy vọng đây sẽ là thông tin hữu ích giúp cho tất cả người thêm hiểu và hỗ trợ người căn bệnh sớm.