Khủng hoảng tâm thần sau chuyển giới

Nhật tiểu phẫu chuyển giới đầu năm 2022, với ca nâng ngực tương đối nhẹ nhàng, không tác động nhiều tới sức khỏe. Sau đó, cô sang Thái Lan khử cơ quan sinh dục, chịu nhiều đau đớn đớn thể dưỡng chất lẫn tinh thần. Ngoài việc trải qua những ca mổ đầy rủi ro, Nhật phải uống thuốc nội tiết tố để cơ thể mềm mại, nữ tính, song việc này khiến cho cảm xúc, tâm trạng của cô thế đổi, trở nên không vui và lo âu nhiều hơn.

Cú sốc lớn nhất của Nhật là mắc phải bố mẹ từ chối, đuổi ra khỏi nhà khi nhìn xuất hiện diện mạo mới của con. Trước đó, dù Nhật công khai bản loại giới là nữ, như người bố vẫn coi đó là “căn bệnh” tuổi mới lớn, có thể trị khỏi khi cô trưởng thành. “Bố mẹ vẫn xin mỏi tôi sẽ lập gia đình, hoàn thành trách nhiệm lấy vợ, sinh con, giữ nòi tương tự”, Nhật nói, thêm rằng việc mắc phải gia đình từ bỏ khiến cho cô suy sụp, nằm bẹp trong phòng trọ dằn vặt mình.

Nhật còn phải đối mặt với nhiều không dễ khăn không tương tự do chưa sắp tâm lý cho cuộc sống hậu phẫu. Một lần khi đi thăm khám nội tiết, cô mắc phải bác sĩ từ chối và nói những lời gây ra đau đớn lòng như “nam không ra nam, nữ không ra nữ”. Ảnh trên căn cước công dân không tương tự với diện mạo hiện tại, Nhật nhiều lần mắc phải các cơ quan, đơn vị từ chối hồ sơ, giấy tờ, từ đăng ký tạm trú, thực hiện thẻ ngân hàng cho tới xin việc. Không những vậy, trong các buổi họp lớp, Nhật như người mắc phải gạt sang bên lề, do thầy cô không nhận ra trò cũ, còn bạn bè thì bỡ ngỡ, hoặc kỳ thị với ngoại hình mới của cô gái.

Công việc bấp bênh, không có thu nhập, cộng với việc mắc phải người thân, bạn bè, xã hội xa lánh, khiến cho Nhật thu mình, buồn chán, bắt đầu xuất hiện các ý nghĩ tiêu cực, nhiều lần muốn tự sát. Quá sốc trước những phản ứng tiêu cực của gia đình và xã hội, Nhật từng có suy nghĩ quay lại việc che giấu bản sắc giới của mình, anh Huỳnh Minh Thảo, nhà vận động thúc đẩy quyền LGBTQ+ Việt Nam, người đồng hành cùng Nhật, chia sẻ.

Việt Nam hiện chưa có nghiên cứu về tỷ lệ gặp vấn đề tâm lý của người chuyển giới sau tiểu phẫu, song các chuyên gia nhận định cộng đồng người trẻ chuyển giới có tỷ lệ trầm cảm, nguy cơ tự sát, tự hại, rối loạn lo âu cao hơn so với các nhóm không tương tự trong cộng đồng LGBTQ+ (Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer, Intersex, Asexual và các cộng đồng không tương tự). Việc không được đáp ứng nhu cầu hỗ trợ về sức khỏe tâm thần càng khiến cho cuộc khủng hoảng của người chuyển giới tồi tệ hơn.

Anh Thảo cho rằng, những chia sẻ trên các nhóm riêng của cộng đồng chuyển giới cho xuất hiện tầm khoảng hơn 50% người chuyển giới gặp các vấn đề sức khỏe, tâm lý sau tiểu phẫu, gồm có tác động của việc điều trị hormone lên khí sắc, cảm xúc, sự thế đổi về cơ thể, tiến trình chấp nhận danh tính mới, đối thoại với gia đình và người thân, sự thỏa mãn về nhân loại, thủ tục giấy tờ.

Một trong nguyên nhân hàng đầu khiến cho người chuyển giới sau tiểu phẫu mắc các vấn đề tâm lý là việc tự ý tiêm hoặc uống hormone để thế đổi nội tiết tố sinh dục từng tác động thể dưỡng chất và tinh thần. Trong khi nhu cầu thăm thăm khám, điều trị, hỗ trợ vấn đề y tế, sức khỏe của cộng đồng LGBT là rất cao, thì hầu như thiếu vắng các khu vực y tế và dịch vụ đáp ứng.

“Các bạn không biết hỏi ai và thế là lại nhờ tới sự tư vấn truyền miệng”, anh Thảo nói, thêm rằng nhiều người tự mua thuốc uống, tự tiêm hormone dẫn tới quá liều, hệ lụy, nhiễm trùng. Như Tùng, một người chuyển giới nam ở Hà Nội, cho rằng mình ngại tới khu vực y tế nên tự tìm mua testosterone – hormone nam về tiêm. Trong hai năm, nhiều lần Tùng người mắc căn bệnh mắc phải áp xe, sưng tấy vùng tiêm, đau đớn đớn song anh vẫn cắn răng chịu đựng vì muốn sống với con người thật của mình.

Tại Hà Nội và TP HCM, một vài trung tâm y tế đem lại dịch vụ tư vấn tâm lý, sức khỏe tình dục cho cộng đồng LGBT, còn dịch vụ tiêm hormone, điều trị nội tiết tố, tiểu phẫu chuyển giới, hậu phẫu hầu như vắng bóng. Nhiều nhân viên y tế tỏ thái độ định kiến, kỳ thị với người chuyển giới khiến cho họ ngại tiếp cận và sử dụng các dịch vụ hàng đầu thống.

“Điều này rất thiệt thòi cho các bạn LGBT, nhất là các bạn chuyển giới”, anh Thảo cho thường, chưa nói nhiều người mắc phải bắt nạt tại trường họ, mắc phải từ chối việc thực hiện, khiến cho cuộc sống bấp bênh, nguy cơ cao mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần.

Một vấn đề không tương tự khiến cho các chuyên gia lo ngại là nhiều người chuyển giới đợi tới khi vấn đề của mình mất kiểm soát như có ý nghĩ tự tử, mới tìm tới chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần. Trong khi đó, căn bệnh sẽ trở nên đơn giản và hữu hiệu hơn, khi được điều trị sớm ở thời kỳ đầu. Tuy nhiên, hiện chưa có dịch vụ tâm lý nào hỗ trợ người chuyển giới trong thời kỳ sớm.

Anh Đặng Khánh An, giám đốc điều hành tổ chức tâm lý Touching Soul Center, người có nhiều kinh nghiệm lao động với cộng đồng LGBT, cho rằng do thiếu sự hỗ trợ chuyên nghiệp, người chuyển giới thường lên các diễn đàn của cộng đồng để đặt ra các vấn đề về danh tính mình. song việc này như “con dao hai lưỡi”, một vài người không có chuyên môn sẽ xúc phạm người hỏi, dẫn tới quá trình tương tác độc hại, tác động tiêu cực tới sức khỏe tinh thần người chuyển giới.

Để hỗ trợ người chuyển giới sau tiểu phẫu, các chuyên gia khuyến nghị Bộ Y tế nên thế đổi hàng đầu sách, thêm sức khỏe tâm thần vào hạng mục của Bảo hiểm Y tế, từ đó suy nhược mức phí điều trị cho nhóm có hoàn cảnh không dễ khăn. Mặt không tương tự, nhà nước nên sớm ban hành Luật Chuyển giới, để các khu vực y tế có thể thực hiện việc can thiệp thường tiểu phẫu, người căn bệnh có thêm địa chỉ uy tín thăm thăm khám, thế vì thăm khám chui thường tự điều trị, dẫn tới hậu quả.

Mặt không tương tự, mình người chuyển giới và cộng đồng nên được tăng cường giáo dục và nhận thức về sức khỏe tâm thần, coi việc trị liệu tâm lý là thông thường. Người gặp vấn đề sức khỏe tinh thần nên sớm thăm thăm khám tại các khu vực y tế hoặc chuyên gia uy tín, không nên giấu giếm, âm thầm chịu đựng, có thể dẫn tới nguy hiểm tính mạng.

Thúy Quỳnh

*Tên nhân vật được thế đổi