Hà NộiQuả thận ghép sống trong ổ bụng ông Lê Thanh Nghiêm gần 30 năm qua, được các chuyên gia xem là một kỳ tích của nền y học Việt Nam.
Trưa 14/11, trong căn nhà trọ chưa tới 40 m2 ở Yên Xá (huyện Thanh Trì), ông Nghiêm, 65 tuổi, trễ rãi gấp chăn, dọn giường và phụ giúp cho vợ một chút việc nhà. Ông mới phục hồi sau ca ghép thận lần thứ hai vào ngày 30/8, hiện có thể đi lại một quãng ngắn, tiến hành vài việc đơn giản.
Ông Nghiêm là một trong 10 người đầu tiên được ghép thận tại Việt Nam, những năm 1992-1993, cũng là người mắc căn bệnh được ghép thận đầu tiên do kíp bác sĩ Việt Nam hoàn toàn thực hiện mà không có sự hỗ trợ của chuyên gia nước ngoài. Quả thận ghép sống được 29 năm, bất ngờ với chủ yếu người căn bệnh và bác sĩ điều trị.
Người phái mạnh nói lại, thời điểm đó – đất nước mới mở cửa nên còn rất nghèo, khó khăn khăn tất cả mặt, thiếu thốn máy lọc máu dành cho người mắc căn bệnh thận. Khi ấy, ông đột ngột mắc phải thận yếu thời kỳ cuối với các triệu chứng vùng eo lưng nhói đau đớn, tim đập nhanh, phù toàn cơ thể. Ông uống nước màu gì thì nước tiểu có màu đó, sau đó hoàn toàn không tiểu được, gọi là tình trạng vô niệu. Ông không thể nằm ngủ vì mắc phải tràn dịch màng tim, màng phổi, chủ yếu ngồi, thường xuyên mệt mỏi, nặng nề. trung tâm y tế tuyến tỉnh chẩn đoán căn bệnh không còn nguy cơ cứu điều trị.
“Lúc đó, con gái đầu lòng mới ba tuổi, hoàn cảnh gia đình khó khăn khăn lắm, còn kỹ thuật mổ ghép thận mới quá, chưa ai biết tới. nhưng mà ông xã tôi không ghép thận cũng sẽ chết, nếu ghép mà may mắn thì còn sống, vì vậy chúng tôi quyết định liều”, vợ ông Nghiêm cho thấy.
Bác sĩ tại trung tâm y tế Quân y 103, Học viện Quân y, xét nghiệm cho ông Nghiêm sau mổ. Ảnh: Lê Miền
Gia đình ông sống ở Phú Yên, trước tiên xin muốn ghép thận tại trung tâm y tế Chợ Rẫy (TP HCM). Lúc đó, trung tâm y tế này đã từng thực hiện thí điểm hai ca ghép thận, sau đó dừng triển khai. Vì vậy, ông Nghiêm được chuyển ra Hà Nội, điều trị tại trung tâm y tế Hữu nghị Việt Xô Tiếp đó sang trung tâm y tế Quân y 103 (Học viện Quân y).
Ông Nghiêm rất yếu trong khi đường từ TP HCM ra Hà Nội hơn 1.000 km. Dù đi bằng tàu hỏa, bác sĩ lo ông không thể vượt qua. Họ sắp một vài túi khí oxy (hỗ trợ thở) và thiết mắc phải lọc máu để dự phòng. Người phái mạnh thầm nhủ phải cố gắng chịu đựng, không để xảy ra hệ lụy trên đường. May mắn khi nhập viện xong, ông mới mắc phải tràn dịch màng phổi.
“Hồi đó, tôi chủ yếu sống dựa vào máy lọc máu. Máy này thời đó hiếm lắm, chỉ có Việt Xô, Bạch Mai có, trung tâm y tế Quân y 103 cũng có song chỉ dùng để cấp cứu. điều trị trị rất vất vả, phải đi lại giữa các viện để dùng máy lọc trong khi hồng cầu trong cơ thể suy giảm sâu, di chuyển khó khăn khăn”, ông Nghiêm nói.
Tháng 5/1993, ông được nhận vào chương trình nghiên cứu ghép tạng. mức phí ăn uống, thủ thuật, điều trị đều do Nhà nước tài trợ; người căn bệnh mua thuốc chống thải ghép sau mổ. Quả thận ghép được chị ruột của ông hiến tặng. Khi ghép xong, ông có cảm giác rõ cơ thể nhẹ nhõm, không còn nặng nề, đau đớn đớn như trước.
Sau ca ghép, ông Nghiêm tuân thủ chặt lời dặn của bác sĩ về thời gian, chế độ sinh hoạt đúng giờ, không ăn quá no, theo dõi các dấu hiệu của cơ thể. Thực tế, ông có thể sống, lao động như một người thông thường, sự nghiệp thăng tiến từ cán bộ cấp phòng, Tiếp đó trải qua các cương dương vị: Chủ tịch UBND huyện Đông Hòa, Bí thư Huyện ủy Đông Hòa, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy Phú Yên…
tới tháng 6 năm nay, ông mắc phải thận yếu, chưa phải lọc máu, chỉ định ghép thận lần thứ hai. Ca thủ thuật này khó khăn khăn hơn so với những người mắc căn bệnh không tương tự.
PGS.TS. Đại tá Lê Việt Thắng, Chủ nhiệm Bộ môn Thận và Lọc máu, trung tâm y tế Quân y 103, cho thấy ông Nghiêm đã từng dùng rất nhiều thuốc chống thải ghép, thuốc chống đông máu, từng đặt stent mạch vành, thuốc kiểm soát huyết áp. Trước khi ghép, ông mắc phải ra máu tiêu hóa. Vì vậy, người mắc căn bệnh cần phải được chăm sóc kỹ, điều trị ổn định các căn bệnh nền trước, sau đó mới ghép thận.
Quá trình mổ ghép thận lần này khiến cho bác sĩ nhiều lần toát mồ hôi. PGS.TS Lê Anh Tuấn, thủ thuật viên tiết niệu – ghép thận, cho thấy tĩnh mạch và động mạch của người căn bệnh mắc phải dính với nhau, phẫu tích vô cùng khó khăn khăn. Nếu không tách được mao mạch, họ không thể khâu nối, ghép quả thận mới. Một thách thức không tương tự là người mắc căn bệnh đã từng cao tuổi, thể trạng yếu.
“Khi đó tôi stress thót tim, mồ hôi tuôn ròng ròng dù trong phòng mổ chỉ 16 độ C, tập trung cao độ để phẫu tích mao mạch tốt nhất. Nếu người thông thường, chúng tôi chỉ mổ 2 tiếng rưỡi, 3 tiếng, người mắc căn bệnh Nghiêm có thời gian dài hơn một chút, tổng thời gian thủ thuật tầm khoảng 3 tiếng rưỡi”, PGS Tuấn nói.
Một ca ghép thận tại trung tâm y tế Quân y 103. Ảnh: trung tâm y tế mang đến
Từ ca căn bệnh này, PGS Tuấn nhìn lại hành trình 30 năm ghép tạng, nhận xuất hiện kỹ thuật ghép thận đã từng có nhiều thay thế đổi. Phương tiện thiết mắc phải được cải tiến, đầy đủ hơn. Y bác sĩ đã từng có kinh nghiệm thủ thuật, sử dụng trên nhiều người căn bệnh. Kỹ thuật ghép tạng khó khăn được triển khai an toàn, nhanh, ít xảy ra hệ lụy. Từ đó, PGS Tuấn có vì sao để kỳ vọng quả thận mới của ông Nghiêm sẽ ổn định, nhiều ngày sự sống thêm vài chục năm.
Còn PGS Thắng cho thấy việc giữ được thận ghép gần 30 năm cho người căn bệnh giúp cho Việt Nam bắt kịp thế giới trong ghép tạng; điều trị và chăm sóc sau ghép đã từng ở tầm khu vực. Đây cũng là trường hợp hiếm hoi trên thế giới có quả thận ghép sống dài tới vài chục năm.
“Chúng ta đã từng nhận được thành quả, đó là trái rất ngọt. Tôi kỳ vọng tương lai cũng có thể tiến hành được những ca khó khăn hơn, có thể ghép lần 3, 4 trên những người có nhiều yếu tố nguy cơ hơn, giúp cho họ sống”, PGS Thắng nói.
Ông Nghiêm đã từng được ra viện, tái xét nghiệm và lĩnh thuốc một tháng một lần, chỉ số sức khỏe tốt gần như người thông thường. Ông tăng 3 kg so với trước khi mổ, không còn ra máu tiêu hóa, stent vận động thông thường. Vợ ông xã ông vẫn thuê trọ gần viện để tiện thăm xét nghiệm, dự tính cuối tháng sẽ trở về Phú Yên sau khi giữ gìn không còn nguy cơ căn bệnh tật. Họ cũng sắp xếp một chuyến du lịch ngắn ở Hà Nội để tận hưởng không khí mùa thu se lạnh.
Theo tổng kết của y văn thế giới, thời gian bình quân sống của người sau ghép tạng là 13-15 năm. Với ông Nghiêm, “sống được vậy tới nay là ngon lắm Tiếp đó”, vì rất ít người sống sót được với căn bệnh thận yếu. Nay ông đã từng cao tuổi, thiếu sức khỏe để cống hiến thêm, chỉ xin quây quần bên gia đình.
“Có người nói tôi liều, mang mình ra thí nghiệm y khoa. nhưng mà ta đã từng chứng minh rằng nền y học nước nhà rất tiến bộ, có thành tựu. Vì vậy tôi phải ráng sống, thể hiện lòng biết ơn tới các thầy thuốc đã từng điều trị, chăm sóc thời gian dài như thế”, ông Nghiêm tâm sự.
Chi Lê
