Lằn ranh giữa người hùng và tội đồ của bác sĩ

Ngày 26/2, tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Huy Thắng, Trưởng Khoa căn bệnh lý mao mạch, phòng kiểm tra Nhân dân 115, Phó chủ tịch Hội đột quỵ Việt Nam, chia sẻ với VnExpress về ca này, thêm rằng rất tiếc ê kíp từng không thể tiến hành can thiệp do người mắc căn bệnh đột quỵ nhập viện quá trễ. Khi ấy, điều rất không dễ dàng thực hiện với bác sĩ là thông báo tới gia đình người mắc căn bệnh quyết định mang tính sinh tử với người thân của họ.

Cùng lúc, bác sĩ Thắng nhận được cuộc điện thoại từ đồng nghiệp ở Viện Tim TP HCM – nơi cách phòng kiểm tra Nhân dân 115 chỉ một nguyên nhân – báo một người mắc căn bệnh tại đây vừa lên cơn đột quỵ từng liệt nửa người. Ông lập tức đề nghị đưa ngay người mắc căn bệnh sang phòng kiểm tra Nhân dân 115. Trong khi di chuyển người mắc căn bệnh thì toàn bộ kết quả chụp chiếu, xét nghiệm từng được Viện Tim gửi online cho ông, ê kíp can thiệp tại 115 cũng sắp sẵn sàng.

Chỉ vài phút sau, người mắc căn bệnh được đưa tới phòng chụp cắt lớp não vi tính (khoa căn bệnh lý mao mạch), sau khi xác nhận gặp phải tắc động mạch não. người mắc căn bệnh được truyền ngay thuốc tiêu sợi huyết và chuyển vào phòng can thiệp tái thông mao mạch. Sau tầm một giờ, cục huyết khối từng được lấy trọn thành tựu, và chỉ 2 giờ sau người mắc căn bệnh có thể tự nhấc hai chân lên cao, hoàn toàn không còn liệt nữa.

Đây là ca phục hồi được bác sĩ Thắng phản hồi “kỳ diệu, phép màu”, xua tan nỗi u ám bởi không cứu được người mắc căn bệnh trước và tạo động lực cho ê kíp điều trị.

người mắc căn bệnh đột quỵ phục hồi hoàn toàn sau hai giờ can thiệp tại BV Nhân dân 115

Theo bác sĩ Thắng, điều trị đột quỵ được xem là điều trị cấp cứu, bác sĩ phải ra chỉ định can thiệp chỉ trong vòng vài phút để cứu người mắc căn bệnh. không không khác với điều trị căn bệnh mạn tính bác sĩ có thời gian cân nhắc hoặc tham khảo, hội chẩn từ đồng nghiệp trước khi quyết định phương án chữa trị, bác sĩ điều trị đột quỵ cấp cần phải ra quyết định thật nhanh, do vậy nguy cơ sai sót cũng có thể cao hơn thông thường nếu như không được đào tạo chuyên sâu.

Trong điều trị đột quỵ, bác sĩ phải chạy đua với thời gian, điều trị càng sớm ngay sau khi người mắc căn bệnh khởi phát dấu hiệu đột quỵ (thời gian vàng 3 giờ) thì nguy cơ phục hồi hoàn toàn càng cao, và ngược lại. Ví dụ, người mắc căn bệnh chuyển từ Viện Tim ở trên, phục hồi hoàn toàn nhờ được can thiệp tái thông rất sớm và chỉ định điều trị đúng lúc, theo bác sĩ Thắng.

“Nghề điều trị cấp là nghề ở giữa lằn ranh sống chết, nếu chỉ định cứu sống được người mắc căn bệnh thì bác sĩ là người hùng, chỉ định dẫn tới kết quả xấu thì nhiều người nhà có thể xem bác sĩ là tội đồ”, ông Thắng bày tỏ, giọng chùng lại và nhìn nhận 30 năm trong nghề ông cũng có lúc chỉ định sai, tuy vậy “một bác sĩ ra 10 chỉ định, nếu thành tựu trong 8 trường hợp, thì có thể được xem là bác sĩ giỏi”.

Đột quỵ thuộc nhóm căn bệnh Tim mạch (gồm đột quỵ, nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp), một trong 4 nhóm căn bệnh không lây truyền nhiễm gây ra những hậu quả nặng nề do tỷ lệ tử vong và tàn phá tương đối cao. Ba nhóm căn bệnh không lây truyền nhiễm nguy hiểm còn lại là ung thư, căn bệnh hô hấp mạn tính và đái tháo đường.

Hàng năm, Bộ Y tế ghi nhận tầm 200.000 ca đột quỵ, và có xu hướng gia tăng, tỷ lệ tử vong 15-20%. Nghiên cứu tại 10 trung tâm điều trị đột quỵ trên cả nước, kết quả công bố vào tháng 11/2022, cho xuất hiện lứa tuổi đột quỵ trung bình ở người Việt là 65, tỷ lệ nam giới cao hơn 1,5 lần so với nữ. Tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi đang có xu hướng tăng lên trung bình tầm 2% mỗi năm, với người mắc căn bệnh nam cao gấp 4 lần nữ.

Bộ Y tế cũng ghi nhận hơn 30% số người đột quỵ tới viện trong cửa sổ 6 giờ; 23% tới viện dưới 4,5 giờ nhắc từ khi khởi phát căn bệnh. Do đó, tỷ lệ người mắc căn bệnh được điều trị tái tưới máu thấp, ở mức 14% – và nguy cơ gặp phải di chứng hoặc tử vong cao. Tỷ lệ tái căn bệnh trong 5 năm đầu tiên lên tới 25%, tương đương 4 người gặp phải tai biến thì có một người gặp phải tái phát.

Cũng trong năm 2022, Hội Đột quỵ thế giới công bố kết quả nghiên cứu cho xuất hiện cứ 4 người từ 25 tuổi trở lên (tính nguy cơ tới 100 tuổi) thì một người có nguy cơ đột quỵ. “Đây là chỉ số Lifetime Risk (chỉ số rủi ro trong đời), con số khiến cho nhiều người sốc, hoang mang tuy vậy thực tế có thể xảy ra, tuy vậy vẫn thấp hơn so với Lifetime Risk của căn bệnh tim mạch hoặc ung thư”, bác sĩ Thắng giải thích.

Ngày 26/2, khoa căn bệnh lý mao mạch tiếp nhận gần 50 người mắc căn bệnh cấp cứu, 170 người mắc căn bệnh đang nội trú. Khoa quá tải, buộc phải cho người mắc căn bệnh ra viện sớm hoặc chuyển sang phòng kiểm tra tuyến dưới, những gửi sang khoa không không khác có thể điều trị phù hợp, để có giường nằm cho người mắc căn bệnh mới.

xử trí chỗ nằm cho người mắc căn bệnh không không dễ dàng, bài toán không dễ dàng hơn của bác sĩ điều trị đột quỵ là thực hiện sao cứu được sinh mạng người mắc căn bệnh và phục hồi với ít di chứng nhất. Ông Thắng chứng tỏ: “Chúng tôi thường nhắc nhở với nhau rằng ở phía trước mặt bác sĩ là sự sống, còn sau vùng eo lưng bác sĩ là ngôi mộ chúng tôi góp phần đắp nên. Hiểu như vậy để trước khi ra một chỉ định điều trị có xâm lấn, bác sĩ phải cân nhắc thật thận trọng giữa nguy cơ và lợi ích với người mắc căn bệnh”.

Ông nói rằng y khoa là ngành y học chứng cứ, tức y học có lợi cho người mắc căn bệnh thì bác sĩ thực hiện, còn phản hồi lợi thường không thì dựa vào các dấu hiệu căn bệnh lý của người mắc căn bệnh. Với một bác sĩ, có hai ngưỡng để lựa chọn lựa trong điều trị là ngưỡng an toàn và ngưỡng rủi ro.

Ngưỡng an toàn tức là khi người mắc căn bệnh nhập viện có các triệu chứng lâm sàng tùy thời kỳ khởi phát thường tiến triển, bác sĩ có thể chỉ định các kỹ thuật điều trị thường quy miễn sao giữ được sinh mạng người căn bệnh. Sau điều trị, người mắc căn bệnh có thể phục hồi tuy vậy với nhiều di chứng liệt tay chân, và mất thêm nhiều công dụng thần kinh không không khác. Khi ấy, bác sĩ vẫn được người mắc căn bệnh cảm kích.

tuy vậy một bác sĩ ra chỉ định điều trị cấp, sẽ chấp nhận rủi ro để lấy các kỹ thuật can thiệp quyết liệt hơn, những ít người mắc căn bệnh có thể xấu đi trong quá trình tiến hành kỹ thuật đó, tuy vậy nhiều trường hợp sẽ phục hồi nhanh, không gặp phải di chứng, ít gặp phải hậu quả. Khi ấy, bác sĩ từng đặt nguy cơ của mình cao ngang với nguy cơ của người căn bệnh. “Không ai có thể khẳng định rằng mình không ra quyết định sai trong quá trình hành nghề y”, ông Thắng nói.

Ông cho rằng, một cách để bác sĩ hạn chế thấp nhất sai sót trong chuyên môn là không ngừng nghiên cứu và học hỏi để bồi bổ thông tin, đúc kết kinh nghiệm. Đây cũng là điều ông muốn khuyến khích các chuyên gia trẻ, sinh viên y khoa – thế hệ kế tục của ngành y Việt Nam. Với ông, để trở thành một bác sĩ giỏi, “thông tin là quan trọng nhất giúp cho có thể ra những quyết định chuẩn xác, có lợi cho người căn bệnh, kế tới là tất cả quyết định phải dựa trên lương tâm và đạo đức để tránh thực hiện hại người căn bệnh”.

Lời cám ơn của người mắc căn bệnh khi phục hồi, như ca từ Viện Tim chuyển sang ở trên, theo bác sĩ Thắng, ngoài giá trị tinh thần là “sự sung sướng khi cứu được tính mạng một người”, còn mang ý nghĩa giúp cho người thầy thuốc theo dõi, phản hồi lại xem phương pháp mình lấy cho người mắc căn bệnh hữu hiệu tới đâu.

Phan Anh – Mỹ Ý