Tình trạng sử dụng thuốc phiện tăng cao tiến hành cho giới chức Mỹ đổ hàng triệu đô để nghiên cứu vaccine, liệu pháp điều trị, song chưa thành tựu sau nhiều thập kỷ.
Nước Mỹ đang vật lột với cuộc khủng hoảng về dưỡng chất gây nên nghiện chưa từng có. Hơn 100.000 người chết vì dùng thuốc phiện quá liều trong 12 tháng, theo báo cáo năm 2021 của CDC. Nguyên nhân chủ yếu là fentanyl, một loại ma túy tổng hợp mạnh gấp 100 lần morphine. Ngoài ra, số tử vong do cocaine, thuốc phiện bán tổng hợp, thuốc giảm sút đau đớn theo toa có thành phần gây nên nghiện cũng tăng cao.
Uớc tính của Washington Post, fentanyl nằm trong nhóm các nguyên nhân hàng đầu gây nên tử vong cho người Mỹ từ 18 tới 49 tuổi. Dữ liệu tham khảo liên bang năm 2021 ước tính có khoảng tầm 5,6 triệu người trên 12 tuổi mắc chứng rối loạn sử dụng thuốc phiện.
Giới chức Mỹ đã từng tài trợ hàng triệu đô cho các nhà khoa học, ví dụ 14,8 triệu USD để nghiên cứu về kháng thể đơn dòng nhắm vào fentanyl. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cũng phê duyệt thử nghiệm lâm sàng vaccine chặn oxycodone (loại thuốc giảm sút đau đớn theo đơn chứa dưỡng chất gây nên nghiện).
Các chuyên gia vật lột trong thời gian dài, chưa có kết quả. Trước đó, nhiều nghiên cứu cũng tắc nghẽn. tại sao là giá thành nghiên cứu tốn kém, chưa gồm phí để đưa ra thị trường. Các loại ma túy tổng hợp mới xuất hiện quá nhanh. Nhiều quan niệm cho rằng những người sử dụng ma túy sẽ không mua hoặc chuyển sang sử dụng dưỡng chất không tương tự dù có thể chi trả cho phương pháp kháng thể.
Keith Humphreys, giáo sư tâm thần học của Đại học Stanford và cựu cố vấn hàng đầu sách ma túy của Nhà Trắng, chứng tỏ: “Vaccine không giúp cho giảm sút cảm giác thèm, cai nghiện thường thúc đẩy tất cả người tiếp tục sử dụng, muốn được chăm sóc nhiều hơn”.
Ryan Marino, chuyên gia về chứng nghiện và trợ lý giáo sư tại Trường Y thuộc Đại học Case Western Reserve, chứng tỏ thị trường đã từng có buprenorphine để hạn chế cảm giác thèm thuốc phiện; Vivitrol là mũi tiêm không chứa dưỡng chất gây nên nghiện, liên kết với các thụ thể trong não, ngăn chặn cảm giác hưng phấn do ma túy, sử dụng hàng tháng.
Chuyên gia này cho rằng nên dành nguồn lực để mở rộng nguy cơ tiếp cận các loại thuốc hiện có và thuốc điều trị khi sử dụng quá liều, thay thế vì cố tìm kiếm vaccine. “Việc đổ tiền và nguồn lực vào những mục tiêu như vậy đã từng thất bại hết lần này tới lần không tương tự. Tôi hơi thất vọng”, ông Marino nói.
Nhiều thập kỷ nghiên cứu
Từ những năm 1970, các nhà khoa học đã từng tạo ra vaccine ngăn tác dụng của heroin trên khỉ. Công trình được đăng trên tạp chí Nature năm 1974, hứa hẹn song cũng cho xuất hiện heroin liều cao có thể ngăn cản kháng thể. Khi methadone xuất hiện, nghiên cứu dần gặp phải bỏ rơi. Hiện methadone sử dụng để điều trị chứng nghiện heroin.
Vaccine lúc đó được sử dụng qua đường tiêm, sẽ kích thích hệ thống miễn dịch nhắm vào phân tử thuốc gây nên nghiện thay thế vì virus như thông thường. Tuy nhiên, phân tử thuốc quá nhỏ, phải gắn vào protein lớn hơn để đánh lừa hệ thống miễn dịch. Do đó, cơ thể không sinh đủ kháng thể cần thiết phải thiết. Với vaccine chống nicotine, kháng thể không liên kết chặt với phân tử, không tồn tại trong cơ thể thời gian dài.
Một loại vaccine không tương tự là NicVAX, từng được quảng cáo rầm rộ, không có tác dụng tốt hơn khi đối chiếu với giả dược trong nghiên cứu trên 1.000 người hút thuốc, theo thông tin từ nhà tiến triển vào năm 2011.
Kim Janda, nhà hóa học của Scripps Research, chứng tỏ: “Tôi đoán có khoảng tầm 30 hoặc 40 loại vaccine nicotine đã từng được thử nghiệm, tất cả đều thất bại”.
Những nỗ lực tìm ra vaccine ngăn ngừa cocaine cũng không thành tựu. Thomas R. Kosten, giáo sư tâm thần học và miễn dịch học tại Đại học Y Baylor, chứng tỏ kết quả thử nghiệm được công bố vào năm 2014 cho xuất hiện chỉ khoảng tầm 63% trong số 150 người được tiêm chủng có đủ kháng thể, vì vậy FDA không chấp thuận.
Trong khi đó, cộng đồng còn nhiều luồng ý kiến trái chiều mối liên quan tới hai phương pháp. Nhiều người cho rằng kháng thể đơn dòng sẽ chỉ tồn tại vài tuần, trong khi vaccine có tác dụng lâu hơn và giá thành thấp hơn dù kém tốt nhất. Việc tổng hợp, truyền và theo dõi điều trị quá tốn kém; liệu người đã từng dùng thuốc quá liều, có chấp thuận điều trị thường xuyên thường không.
“Nếu ai đó muốn dùng cocaine, họ sẽ tìm cách qua mặt, có thể sử dụng nhiều cocaine hơn để tiến hành vậy. Vì vậy, giải pháp chỉ tốt nhất ở những người quyết tâm cai nghiện”, Andrew B. Norman, nghiên cứu viên tại Đại học Cincinnati, phản hồi.
Nhiều nghiên cứu lâm sàng không tương tự cũng được thực hiện để nhắm vào meth. Đây là dưỡng chất gây nên kích động hoặc hoang tưởng, thân nhiệt tăng cao, đau đớn ngực, nhịp tim nhanh và suy tim khi sử dụng quá liều.
InterveXion Therapeutics (ở Little Rock, bang Arkansas), nhận khoảng tầm 60 triệu USD tài trợ và đã từng hoàn thành thử nghiệm thời kỳ 2. Hàng chục người tham gia được cho dùng một vài lượng nhỏ meth cùng với kháng thể để phản hồi tình trạng thay thế đổi nồng độ của dưỡng chất kích thích. Kết quả cho xuất hiện kháng thể kéo phân từ meth khỏi não và tim, máu, có thể chuyển hóa qua gan và thận.
Một thí nghiệm không tương tự mối liên quan tới việc điều trị bằng meth đơn dòng phối hợp với liệu pháp hành vi nhận thức. Kháng thể được thiết kế để tiến hành giảm sút tác dụng của meth, song không giảm sút cảm giác thèm sử dụng.
Công ty InterveXion Therapeutics ước tính sẽ mất tối thiểu 5 năm và cần thiết phải thêm nghiên cứu bổ sung để được cơ quan quản lý chấp thuận. giá thành dự kiến cho phương pháp này có thể dao động khoảng tầm từ 1.500 tới 2.000 USD theo mức giá hiện tại, nếu liệu pháp được cấp phép.
Cessation Therapeutics ở Bắc Carolina, quảng cáo liệu pháp kháng thể đơn dòng như một cách ngăn sử dụng thuốc phiện quá liều, đã từng bắt đầu thử nghiệm lâm sàng trên toàn nước Mỹ. Các thí nghiệm không tương tự cũng được tiến hành để kiểm tra tốt nhất với methamphetamine (ma túy đá).
Chi Lê (Theo Washington Post, CDC Mỹ)