Người Việt tiêu thụ số lượng đồ uống có đường tăng gấp 10 lần trong 20 năm kéo theo nhiều căn bệnh tật mạn tính, Tổ chức Y tế Thế giới đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt với loại sản phẩm này.
TS Angela Pratt, Trưởng đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, cho thấy như trên tại hội thảo Tác hại của đồ uống có đường với sức khỏe và vai trò của hàng đầu sách thuế trong kiểm soát tiêu dùng, ngày 5/4.
Năm 2002, trung bình một người Việt tiêu thụ 6,04 lít đồ uống có đường. Năm 2021, con số này là 55,78 lít, tức tăng gấp 10 lần, theo nghiên cứu của WHO.
Đồ uống có đường, theo khái niệm của WHO, là tất cả loại đồ uống có chứa đường tự do (đường thêm vào), gồm nước ngọt không chứa cồn có ga hoặc không có ga; nước ép trái cây rau củ, đồ uống từ trái cây rau củ dưới loại đồ uống; hoạt chất cô đặc loại lỏng và bột, nước có pha chế hương liệu, nước tăng lực và đồ uống cho người chơi thể thao; trà pha sẵn; cà phê pha sẵn và đồ uống sữa có pha chế hương liệu.
“Lạm dụng đồ uống có đường dẫn tới các vấn đề sức khỏe như béo phì, đái tháo đường type 2, sâu răng, tăng nguy cơ mắc căn bệnh tim mạch, đột quỵ, ung thư”, bà Angela Pratt nói, thêm rằng tăng hoặc suy giảm tiêu thụ đường tự do (bất nhắc số lượng đường là bao nhiêu) sự liên quan thuận chiều với thay thế đổi cân nặng. Ở các thành phố, cứ 4 thanh thiếu niên trong lứa tuổi 15-19 thì có hơn một người gặp phải thừa cân hoặc béo phì.
Thực tế, tỷ lệ thừa cân, béo phì đang tăng nhanh, nhất là ở người trẻ tuổi, và sự liên quan tới hành vi ăn uống. PGS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Dinh dưỡng quốc gia, dẫn nghiên cứu uống một lon nước ngọt/ngày trong vòng 1,5 năm sẽ tăng 60% nguy cơ thừa cân, béo phì. Còn uống nước ngọt thường xuyên 1-2 lon/ngày (hoặc nhiều hơn) thì nguy cơ mắc đái tháo đường type 2 cao hơn 26% so với người hiếm khi uống.
Trong khi đó WHO khuyến cáo trẻ từ 2 tới 18 tuổi nên hạn chế số lượng đường tiêu thụ xuống dưới 25 g/ngày, giới hạn đồ uống có đường không quá 235 ml/tuần. trẻ nhỏ dưới 2 tuổi không nên dùng bất kỳ loại thực phẩm hoặc đồ uống nào có thêm đường.
“cần phải có hành động sớm và quyết đoán để đảo ngược những xu hướng này”, bà Angela Pratt nói. Trên thế giới, kỹ thuật thường gặp để suy giảm tác hại từ đồ uống có đường là tăng giá của chúng bằng cách áp thuế. Giá tác động tới mức phí, giúp cho suy giảm số lượng tiêu thụ.
Theo tính toán của WHO, nếu thuế thực hiện tăng giá đồ uống lên 10%, tất cả người sẽ uống ít hơn tầm khoảng 11%. Họ chuyển sang đồ uống lành mạnh hơn như nước suối.
Hiện hơn 100 quốc gia từng uống thuế tiêu thụ đặc biệt với các sản phẩm này.
Ngoài thuế, WHO cũng khuyến nghị uống các kỹ thuật kiểm soát như ghi nhãn dinh dưỡng ở mặt trước đồ uống, hạn chế quảng cáo, hạn chế đồ uống có đường trong trường học, giáo dục về dinh dưỡng lành mạnh cho trẻ nhỏ và thanh thiếu niên.
Ông Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện của WHO tại Việt Nam, đề xuất hàng đầu phủ xem xét uống thuế đồ uống có đường ở mức 20% giá bán lẻ. Mặt không tương tự, cân nhắc đánh thuế theo hàm số lượng hoặc ngưỡng đường để khuyến khích sản phẩm suy giảm đường.
“Các kỹ thuật như thế này có thể giúp cho thực hiện muộn sự gia tăng tỷ lệ thừa cân và béo phì, đặc biệt ở trẻ nhỏ và suy giảm nguy cơ mắc các căn bệnh không lây lan nhiễm trong các thế hệ tương lai”, ông Lâm nói.
Bộ Tài hàng đầu cũng đang xây dựng dự thảo về thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường. Tham gia ý kiến, Bộ Y tế đề xuất tất cả đồ uống có đường theo khái niệm của WHO đều cần phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, mức thuế căn cứ hàm số lượng đường trong 100 ml và nên quy định ngưỡng. Hàm số lượng đường trên ngưỡng này thì đánh thuế, theo quy chuẩn càng nhiều đường mức thuế càng cao. Ngược lại, dưới ngưỡng thì không phải chịu thuế. Tuy nhiên, Bộ Y tế chưa nêu rõ “ngưỡng”, tức hàm số lượng đường trong 100 ml đồ uống, là bao nhiêu.
Với những sản phẩm dinh dưỡng (sữa, các sản phẩm từ sữa…) có hàm số lượng đường thấp, Bộ Y tế đề xuất chưa áp thuế tiêu thụ đặc biệt.
Lê Nga
