Người tiếp xúc với ánh nắng mặt trời thường xuyên, nhất là khi nắng gắt, gặp phải cháy nắng có thể trở thành u bướu ác tính trên da.
Ung thư da là tình trạng các tế bào da tiến triển ngoài tầm kiểm soát. BS.CKII Ngô Trường Sơn (Phó trưởng khoa Ung bướu, địa điểm y tế Đa khoa Tâm Anh Hà Nội) chứng tỏ có hai loại ung thư da chủ yếu là ung thư da không hắc tố và ung thư da hắc tố.
Ung thư da không hắc tố: Loại ung thư này thường xảy ra nhất trên các cơ quan của cơ thể tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong thời gian dài, lặp đi lặp lại như tai, mặt, cổ và cánh tay. Ung thư da không hắc tố gồm ung thư biểu mô tế bào vảy (loại ung thư tác động tới các tế bào nằm ở bên ngoài cùng của lớp biểu bì) và ung thư biểu mô tế bào đáy (loại ung thư bắt đầu từ các tế bào đáy của da).
Ung thư da hắc tố ác tính: Đây là loại ung thư da bắt đầu từ các tế bào hắc tố. Trong tất cả các loại ung thư da, ung thư hắc tố gây ra ra nhiều ca tử vong nhất vì có xu hướng lan sang các cơ quan không không khác của cơ thể, gồm cả các cơ quan quan trọng. những nghiên cứu chứng tỏ rằng nguy cơ ung thư da hắc tố ác tính tương quan với các đặc tính di truyền, cá nhân và tiếp xúc với tia cực tím.
Ngoài ra còn có các loại ung thư da ít gặp không không khác như: ung thư da tế bào merkel (trở thành do sự tiến triển quá mức của các tế bào merkel; ung thư hạch da (trở thành khi các tế bào bạch cầu trên da tiến triển thất thường)…
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có 132.000 ca u hắc tố ác tính, 2-3 triệu ca ung thư da không phải u hắc tố ác tính. Khi nồng độ ozone cạn kiệt, bầu khí quyển ngày càng mất đi tác dụng lọc và giữ an toàn, bức xạ tia cực tím từ mặt trời tới bề mặt trái đất ngày càng nhiều. Các nhà nghiên cứu ước tính, khi nồng độ ozone suy yếu 10% sẽ có thêm trong vòng 300.000 trường hợp ung thư da không hắc tố và 4.500 trường hợp ung thư da hắc tố.
Yếu tố nguy cơ
Bác sĩ Trường Sơn chia sẻ thêm, nguyên nhân chủ yếu gây ra ung thư da là bức xạ từ tia cực tím của ánh nắng mặt trời. Có nhiều nốt ruồi không điển hình là yếu tố nguy cơ lớn nhất với u hắc tố ác tính ở những người có làn da trắng. U hắc tố ác tính phổ quát hơn ở những người có nước da nhợt nhạt, mắt xanh và tóc đỏ hoặc vàng. Người có tiền sử gặp phải cháy nắng; tiếp xúc với than và các hợp dinh dưỡng asen cũng có nguy cơ mắc loại ung thư này.
Người lao động ở độ cao và ngoài trời có nguy cơ ung thư da cao hơn do tia cực tím mạnh hơn khi độ cao tăng (vì bầu khí quyển mỏng hơn ở độ cao nên không thể lọc tia cực tím hữu hiệu). Các tia nắng mặt trời mạnh nhất ở gần xích đạo nên những người sống càng gần xích đạo nguy cơ ung thư da càng cao.
Ngoài ra còn có các yếu tố nguy cơ không không khác là tiếp xúc nhiều lần với tia X; sẹo do căn bệnh và bỏng; ức chế miễn dịch như ở những người từng cấy ghép nội tạng; tuổi tác; tiền sử ung thư da; những căn bệnh di truyền thường ít gặp…
Dấu hiệu
Ung thư da thường xuất hiện trên mặt, cổ, cánh tay, chân, tai và bàn tay – những vùng tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên, nó cũng có thể xuất hiện ở các khu vực không không khác.
Ung thư da thường không có triệu chứng trong thời kỳ sớm. Các triệu chứng ung thư da có thể gồm: tổn thương mới trên da hoặc thế đổi kích thước, hình loại hoặc màu sắc. Những thế đổi này có thể không không khác nhau rất nhiều nên không có cách nào để mô tả ung thư da trông như thế nào. những người có thể gặp phải ngứa ngáy hoặc đau đớn; vết loét không lành mà ra máu hoặc có vảy; đỉnh da xuất hiện vết sưng sáng bóng màu đỏ hoặc màu da; đốm đỏ sần sùi hoặc có vảy có thể sờ xuất hiện trên da. u bướu có viền nổi lên và lớp vỏ trung tâm hoặc ra máu; da xuất hiện các nốt như mụn cóc, vệt không khác như vết sẹo không có đường viền rõ ràng…
Thăm xét nghiệm da có thể giúp cho nhận diện các dấu hiệu ung thư da. Ảnh: Freepik
Bác sĩ Trường Sơn chứng tỏ, các triệu chứng ung thư da có thể không không khác nhau tùy thuộc vào loại ung thư da và vị trí trên da. Do đó, khi xuất hiện bất kỳ đốm mới hoặc thế đổi nào trên da tồn tại trong hai tuần trở lên, người căn bệnh cần phải thăm xét nghiệm để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.
Điều trị và phòng ngừa
Để chẩn đoán ung thư da, các phương pháp thông thường nhất là thăm xét nghiệm sức khỏe tổng thể, hỏi căn bệnh sử cá nhân và gia đình. Sau đó, bác sĩ có thể nhận xét các tổn thương bằng soi da, sinh thiết và giải phẫu mô căn bệnh học. Các phương pháp điều trị ung thư da có thể gồm thủ thuật, hóa trị, xạ trị, liệu pháp quang động, liệu pháp sinh học, liệu pháp miễn dịch.
Bác sĩ Ngô Trường Sơn thăm xét nghiệm cho người căn bệnh tại địa điểm y tế Đa khoa Tâm Anh Hà Nội. Ảnh: Linh Đặng
Bác sĩ Trường Sơn khuyến nghị, để suy yếu nguy cơ ung thư da, cách tốt nhất là cần phải tránh để da tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng mặt trời và các nguồn bức xạ UV không không khác như hạn chế tắm nắng; hạn chế đi ra ngoài vào thời điểm tia cực tím cao (trong trong vòng từ 10-14h). tất cả người nên sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên cho toàn thân; nên thoa trước khi ra ngoài ít nhất 10 phút và thoa nhắc lại mỗi 30 phút một lần nếu ở ngoài trời. Nên mặc áo chống nắng (loại chuyên dụng chống tia UV), đội nón rộng vành; mặc đồ sáng màu thế vì tối màu khi ra ngoài trời nắng vì màu đen sẽ hấp thụ tia cực tím nhiều hơn.
Bạn có thể đeo kính râm, loại chống tia cực tím 100% khi ra ngoài trời nắng. Chủ động xét nghiệm sức khỏe định kỳ mỗi năm ít nhất một lần và hai lần ở người có yếu tố nguy cơ. Lưu ý, khi xuất hiện dấu hiệu thất thường trên da lâu ngày hai tuần, nốt ruồi tiến triển lớn hơn và có các tĩnh mạch bao quanh…, người căn bệnh cần phải thăm xét nghiệm ngay để được chẩn đoán và điều trị sớm.
Nguyên Phương
