nguyên nhân, cách xử trí và phòng ngừa

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CK2 Huỳnh Tấn Vũ, phòng kiểm tra Đại học Y Dược TP HCM – khu vực 3.

Nguyên nhân thường gặp

– Vi khuẩn Salmonella (vi khuẩn gây ra chứng bệnh thương hàn) gây ra các triệu chứng buồn nôn, nhức đầu, choáng váng, sốt và tiêu chảy.

– Độc tố tụ cầu Staphylococcus có trong sữa, thịt gia cầm chưa nấu chín gây ra chóng mặt, buồn nôn, đau đớn đầu, mạch đập nhanh, tiêu chảy.

– Độc tố vi khuẩn Clostridium botulinum trong thịt cá mắc phải ươn, ôi thiu, phá hủy hệ thần kinh trung ương và hành tủy, gây ra tử vong.

– Độc tố vi nấm Aflatoxin trên các loại hạt như lạc, đậu nành, hướng dương, điều, ngô; các loại bột từ những hạt này khi mắc phải nấm mốc.

– Các loại virus viêm gan A (HAV) và Norwalk trong thực phẩm như rau sống, thức ăn nấu nguội; các loại nhuyễn thể như sò, ốc, hến sống ở vùng nước bẩn.

– Sán lá gan nhỏ trong các món ăn nấu từ gỏi cá sống, cá nướng, ốc chưa luộc chín.

– Các kim loại nặng như asen, chì, thủy ngân, selenium lẫn trong thực phẩm.

– Tồn dư của thuốc giữ an toàn thực vật.

– Các hoạt chất phụ gia, hoạt chất bảo quản thực phẩm không được phép sử dụng, hoặc dùng quá liều số lượng, quá thời hạn…

Triệu chứng

– Ngộ độc thức ăn (trúng thực) có thể xảy ra sau khoảng tầm vài phút hoặc vài giờ, cũng có thể 1-2 ngày sau khi hệ tiêu hóa tiêu thụ hết thực phẩm. Một tỷ lệ có thể nghĩ tới ngộ độc khi:

• Có những triệu chứng không không khác thường sau khi ăn uống một loại thực phẩm nào đó.
• Những người cùng ăn chung một loại thực phẩm có triệu chứng không khác nhau, trong khi những người không ăn loại thực phẩm đó không có triệu chứng gì.
• Gặp những triệu chứng ngộ độc thực phẩm rõ ràng như đau đớn bụng dữ dội, nôn mửa, tiêu chảy.
• Thực phẩm vừa ăn uống có mùi vị lạ, ôi thiu, thậm chí có thể có giun sán.

– Tùy theo nguyên nhân gây ra ngộ độc, người chứng bệnh có thể gặp các triệu chứng như:

• Ngộ độc do vi sinh vật: Các loại vi khuẩn, virus hoặc các độc tố từ vi sinh vật là một trong những nguyên nhân ngộ độc thực phẩm. Trường hợp này, người chứng bệnh sẽ có các triệu chứng như đau đớn bụng, buồn nôn, tiêu chảy; các triệu chứng mất nước như khát nước, khô môi; hoặc nhiễm trùng gây ra sốt, liên tục vã mồ hôi.
• Ngộ độc do thực phẩm nhiễm hóa hoạt chất: Người chứng bệnh có những triệu chứng tương đối phức tạp, không những ở hệ tiêu hóa mà còn xuất hiện không thông thường ở các cơ quan không không khác như đau đớn đầu, chóng mặt, nhịp tim nhanh không thông thường, trụy mạch…
• Ngộ độc do thực phẩm chứa độc tố tự nhiên: Các thực phẩm vốn chứa sẵn độc tố như sắn, măng, cá nóc, cóc… nếu không được nấu đúng cách khi ăn vào sẽ gây ra nên những triệu chứng không thông thường.

hệ lụy

Ngộ độc thức ăn (ngộ độc thực phẩm) nếu không được phát hiện sớm và điều trị sớm có thể dẫn tới các hệ lụy nguy hiểm như:

– Rối loạn thần kinh: Nhìn mờ, nhìn đôi, nói không dễ, có thể nói ngọng; mắc phải tê liệt cơ, gặp tình trạng co giật, đau đớn đầu, chóng mặt.

– Rối loạn tim mạch: Có thể tụt huyết áp, loạn nhịp tim, không dễ thở, đau đớn ngực.

– tác động hệ tiêu hóa: xuất hiện máu và hoạt chất nhầy lẫn trong phân, đau đớn bụng dữ dội và đau đớn ở các vị trí không không khác như đau đớn cổ, đau đớn họng, đau đớn ngực.

– Sức đề kháng giảm sút sút: Sức đề kháng của người mắc phải ngộ độc suy giảm sút nghiêm trọng, nhất là ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, người lớn tuổi hoặc những người đang điều trị chứng bệnh phải sử dụng các thuốc gây ra ức chế miễn dịch (với các chứng bệnh lý về khớp, ung thư, dị ứng). Người mắc phải suy dinh dưỡng, mắc chứng bệnh lý dạ dày tá tràng, chứng bệnh gan, rối loạn sắc tố… thì tình trạng này có thể nghiêm trọng hơn.

Xử trí

Khi nhận xuất hiện mình hoặc những người xung quanh có những triệu chứng ngộ độc, cần thiết phải bình tĩnh và lấy những phương pháp sơ cứu ngay lập tức để làm giảm sút tác động, tác động xấu tới sức khỏe người chứng bệnh.

– gây ra nôn:

• với những người có triệu chứng nôn mửa ngay sau khi ăn phải thực phẩm nhiễm độc, hoặc người còn tỉnh táo, chưa có triệu chứng ngộ độc, cần thiết phải lập tức dùng tất cả phương pháp kích thích để nôn hết những thức ăn ra khỏi dạ dày.
  • Có thể dùng ngón trỏ (từng được rửa sạch) để ép vào góc lưỡi người chứng bệnh.
  • Hoặc pha nước muối hòa tan trong nước nóng để kích thích người chứng bệnh nôn càng nhiều càng tốt, hạn chế các loại độc tố ngấm vào cơ thể người.
• Trong quá trình gây ra nôn cần thiết phải để ý:
  • Khi kích thích người chứng bệnh nôn, nên để người chứng bệnh nằm nghiêng, kê cao phần đầu để hoạt chất độc không mắc phải trào ngược vào phổi, hạn chế nguy cơ tử vong do sặc hoặc ngạt thở.
  • với trẻ nhỏ, cần thiết phải khéo léo tránh gây ra xước họng trẻ.
• Có thể giữ lại những mẫu thực phẩm nghi ngờ gây ra ngộ độc, thậm chí giữ cả những mẫu thức ăn người chứng bệnh vừa nôn để có thể xác định chuẩn xác nguyên nhân.

– Bù nước:

• Người mắc phải ngộ độc thực phẩm có thể nôn và tiêu chảy nhiều lần dẫn tới mất nước, do đó cần thiết phải cho người chứng bệnh uống nhiều nước và nghỉ ngơi.
• Có thể bù nước cho người chứng bệnh bằng dung dịch oresol được pha theo chỉ định.
  • Nếu sử dụng dung dịch oresol phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, dùng đúng liều số lượng chỉ định như không pha quá ít hoặc quá nhiều nước, không sử dụng dung dịch từng pha quá 24 tiếng, không đun sôi dung dịch…
  • Nếu nhiều người ngộ độc thức ăn cùng một lúc cần thiết phải chia dung dịch oresol riêng biệt, không cho uống chung vì có thể thực hiện cho tình trạng của những người ngộ độc nhẹ trở nên nghiêm trọng hơn.

– Trường hợp người chứng bệnh có những triệu chứng không thông thường như co giật, rối loạn ý thức, suy hô hấp không được gây ra nôn vì có thể nguy hiểm tới tính mạng.

– nhắc cả khi từng thực hiện các bước sơ cứu nhắc trên, người chứng bệnh vẫn có nguy cơ gặp nguy hiểm bất kỳ lúc nào. Do đó, cần thiết phải đưa tới ngay các khu vực y tế để được chẩn đoán chuẩn xác nguyên nhân và có hướng điều trị sớm.

Phòng ngừa

Để phòng ngừa ngộ độc thực phẩm cũng như các hệ lụy nguy hiểm, người chứng bệnh cần thiết phải lựa chọn lựa thực phẩm an toàn, bảo quản thực phẩm đúng cách, giữ vệ sinh trong khi nấu và ăn uống hợp vệ sinh bằng quy tắc ăn chín uống sôi.

– Lựa lựa chọn thực phẩm:

• lựa chọn những thực phẩm an toàn, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, còn hạn sử dụng, không ôi thiu, kém uy tín.
• Không lựa chọn những thực phẩm nhiễm hoạt chất độc hóa học, hoặc các loại thực phẩm chứa độc như nấm lạ, khoai tây mọc mầm, cá nóc…

– Bảo quản thực phẩm:

• Bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh ở nhiệt độ phù hợp và trong thời gian cho phép.
• Không để thức ăn ở ngoài quá hai giờ; không quá một giờ đồng hồ vào mùa hè hoặc khi thời tiết oi bức vì có thể gây ra hư hỏng, ôi thiu.

– nấu thức ăn:

• Rửa tay trước khi tiếp xúc thực phẩm, trong và sau khi nấu món ăn để ngăn ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn qua đường ăn uống.
• thực hiện sạch các nguyên vật liệu trước khi nấu món ăn.
• Vệ sinh sạch sẽ thiết mắc phải nấu nướng, ăn uống; rửa sạch bằng xà phòng và nên rửa bằng nước nóng.

– giữ gìn quy tắc “ăn chín uống sôi”:

• Thực hiện quy tắc ăn chín uống sôi, chỉ ăn ở những nơi đảm giữ an toàn sinh, tránh những nơi bụi bẩn, ẩm thấp.
• Bảo quản, nấu thức ăn đúng cách để tránh nguy cơ vi khuẩn xâm nhập gây ra ngộ độc…

Mỹ Ý