Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và phòng ngừa

Vỡ tử cung là một trong 5 tai biến sản khoa nguy hiểm thường gặp trong quá trình mang thai và chuyển dạ. Hiện nay, việc quản lý thai nghén đang thực hiện tốt hơn, tai biến này đã từng có thể phòng ngừa nếu được phát hiện sớm và can thiệp sớm.

Bài viết dưới đây được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Nguyễn Thị Quý Khoa, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM sẽ đem đến nhiều thông tin hữu ích về vỡ tử cung, mẹ bầu được trang gặp phải thông tin khoa học, chủ động theo dõi và chăm sóc thai kỳ khỏe mạnh.

Vỡ tử cung là sao?

Vỡ tử cung (Uterine Rupture) là tình trạng các lớp cơ ở tử cung gặp phải nứt hoặc rách hoàn toàn tự nhiên mà không phải do thủ thuật, tiến hành cho các thành phần bên trong tử cung (gồm có một phần hoặc toàn bộ thai nhi) gặp phải tống xuất vào ổ bụng. Tình trạng này có thể đe dọa tính mạng mẹ bầu và thai nhi nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm. (1)

ThS.BS Nguyễn Thị Quý Khoa, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM cho thấy, đây là một trong năm tai biến sản khoa nguy hiểm, gồm: vỡ tử cung, nhau bong non, băng huyết sau sinh, nhiễm trùng hậu sản và uốn ván rốn sơ sinh. 

Tình trạng này có thể xảy ra trong thời kỳ mang thai hoặc trong cuộc sinh, tuy nhiên trong thời kỳ mang thai thường ít gặp hơn. Tai biến này thường xảy ra ở mẹ bầu có sẹo mổ cũ ở tử cung hoặc có thất thường, dị kiểu tử cung.

Vỡ tử cung tuy nguy hiểm tuy vậy tương đối thường ít gặp, chỉ chiếm tầm khoảng 325 trên 100.000 ca sinh có tiền sử mổ lấy thai; hiếm hơn ở nhóm phụ nữ không có sẹo mổ lấy thai, là tầm khoảng 1/5.700 – 1/20.000 ca.

Một nghiên cứu tại Hà Lan cho kết quả, tỷ lệ mẹ bầu mắc phải là 0,7-5,1/10.000 ca sinh nở. Sau một lần sinh mổ, tỷ lệ này tăng lên 22-74/10.000 ca sinh, gồm có các ca theo dõi sinh ngả bộ phận sinh dục nữ khi có sẹo mổ cũ.

thường một nhận xét không không khác của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho xuất hiện, tỷ lệ vỡ tử cung trên toàn thế giới trung bình là 5,3/10.000 ca sinh nở. Nếu chỉ xét ở quốc gia đang tiến triển và tiến triển, tỷ lệ này là tầm khoảng 3/10.000 ca sinh nở, gồm có có tiền sử mổ lấy thai. Ở những quốc gia kém tiến triển, tỷ lệ mắc phải tai biến này cao hơn, có thể do điều kiện mổ lấy thai hạn chế, cuộc sinh gặp phải trì hoãn và quá lâu.  

“Hiện nay, với sự tiến triển của y khoa tiên tiến, về thông tin, về quản lý thai nghén cùng sự hỗ trợ của hệ thống máy móc tối tân, tiến bộ của lĩnh vực gây ra mê hồi sức… đã từng có thể hạn chế được các thủ thuật sinh thô bạo, có chỉ định mổ lấy thai sớm. Nhờ đó tỷ lệ được suy nhược nhiều so với trước đây”, bác sĩ Quý Khoa chia sẻ thêm. 

Các hình thái vỡ tử cung

Gồm vỡ tử cung trong thai kỳ và trong chuyển dạ. Trên lâm sàng, tình trạng này gồm có:

• Vỡ hoàn toàn: Tử cung gặp phải vỡ toàn bộ các lớp niêm mạc, cơ tử cung và phúc mạc, tiến hành buồng tử cung thông với ổ bụng. Thai nhi và rau thai gặp phải đẩy vào trong ổ bụng.
• Vỡ dưới phúc mạc: Tử cung gặp phải tổn thương ở lớp niêm mạc và cơ tử cung, tuy vậy lớp phúc mạc còn nguyên vẹn. Trường hợp này thai nhi và bánh rau vẫn còn nằm trong buồng tử cung.
• Vỡ phức tạp: Tương tự như vỡ tử cung hoàn toàn tuy vậy kèm theo tổn thương ở các cơ quan lân cận như mao mạch, bọng đái, trực tràng, niệu quản…
• Vỡ tử cung ở mẹ bầu có sẹo mổ cũ: Vết mổ cũ gặp phải nứt một phần, có máu ít. Thông thường chỉ chẩn đoán khi có mổ lấy thai hoặc khi soát buồng tử cung sau sinh ngả bộ phận sinh dục nữ.

Vì sao gặp phải vỡ tử cung?

Các yếu tố nguy cơ vỡ tử cung có thể từ mẹ bầu, từ thai nhi thường từ cuộc sinh. Cụ thể như sau: (2)

Nguy cơ từ mẹ bầu

• Bất tương xứng khung chậu – thai: Khung chậu không rộng rãi, không tương xứng với cân nặng của thai, có u bướu xơ, u buồng trứng nghi ngờ là u bướu tiền đạo;
• Có sẹo mổ cũ trên tử cung như mổ lấy thai, mổ bóc nhân xơ, mổ khâu vỡ tử cung, sẹo mổ dọc thân tử cung;
• Dị kiểu tử cung như tử cung một sừng, tử cung hai sừng, tử cung đôi;
• Mang thai và sinh nở nhiều lần, tiền sử sinh song thai, đa thai;
• Có thai sớm sau sinh mổ;
• Nạo hút, phá thai nhiều lần;
• Mẹ bầu gặp phải chấn thương mạnh ở vùng bụng. 

Nguy cơ từ thai nhi

• Thai nhi to bất cân xứng giữa thai nhi và khung chậu;
• Thai não úng thủy to hoặc dính nhau;
• Ngôi thai thất thường như ngôi mông, ngôi ngang; kiểu thế thất thường.

Nguy cơ từ cuộc sinh

• Thực hiện các thủ thuật khi chưa đủ điều kiện hoặc thao tác kỹ thuật chưa phù hợp;
• Cuộc sinh quá lâu có thất thường của sự lọt xuống của thai không dễ dàng khăn, khung chậu không rộng rãi.
• Cơn co tử cung thất thường, nhất là trong trường hợp có sử dụng thuốc tăng co.

thành phần nào có nguy cơ gặp phải vỡ tử cung?

Bác sĩ Quý Khoa khuyến cáo rằng các mẹ bầu có các tiền sử sau đây, nên có trao đổi rõ – thường xuyên với bác sĩ, nên được thăm thăm khám thai kỳ chặt chẽ:

• Tiền sử mổ lấy thai trên thân tử cung.
• Có hai lần mổ lấy thai trở lên. 
• Tiền sử mổ cắt góc tử cung điều trị mang thai ngoài tử cung.
• Tiền sử mổ bóc nhân xơ tử cung.
• Tiền sử khâu lỗ thủng tử cung.

Dấu hiệu nhận biết tử cung gặp phải vỡ

Trong vỡ tử cung, mỗi mẹ bầu sẽ gặp phải những triệu chứng không không khác nhau với tình trạng không không khác nhau tùy thuộc vào vị trí, thời điểm vỡ cũng như tình trạng vết nứt tử cung. Bác sĩ Quý Khoa chia sẻ một vài dấu hiệu thường gặp giúp cho mẹ bầu sớm nhận biết tai biến sản khoa nguy hiểm này, gồm:

Dấu hiệu vỡ tử cung trong thai kỳ

• đau đớn nhói vùng hạ vị đột ngột, có thể đau đớn tự nhiên hoặc đau đớn sau chấn thương trực tiếp ở vùng bụng, nhất là chỗ sẹo mổ cũ.
• Choáng nhẹ hoặc nặng tùy tình trạng thiếu máu.
• đau đớn nhói chỗ sẹo mổ cũ, ấn vết mổ xuất hiện đau đớn.
• suy nhược hoặc không nhận xuất hiện cơn co tử cung.
• Sốc, huyết áp thấp, mạch đập nhanh, trễ thất thường hoặc không đo được.
• Nhịp tim thai nhi trễ hoặc không nghe xuất hiện.
• Xuất huyết bộ phận sinh dục nữ ít hoặc nhiều.
• Nước ối có màu đỏ.

Dấu hiệu dọa vỡ tử cung

Trước khi vỡ tử cung có một thời kỳ gọi là dọa vỡ tử cung, chỉ xảy ra trên tử cung không có sẹo mổ cũ. Các dấu hiệu nhận biết thời kỳ này gồm:

• Mẹ bầu nhận xuất hiện đau đớn bụng nhiều, cơn đau đớn quá lâu, với cường độ đau đớn càng lúc càng tăng.
• Tử cung gặp phải thắt lại tạo thành hình quả bầu nậm.
• Ấn vào thành đoạn dưới tử cung xuất hiện mỏng và đau đớn, có thể sờ chạm ngôi thai.
• Cơn co tử cung quá lâu, tầm khoảng cách giữa các cơn co ngắn với cường độ mạnh.
• Tim thai thất thường, lúc nhanh lúc trễ.

Dấu hiệu tử cung gặp phải vỡ trong chuyển dạ

• Mẹ bầu đã từng có dấu doạ vỡ tử cung, đột ngột đau đớn nhói. Sau đó bớt đau đớn hơn tuy vậy tổng trạng xấu dần.
• Da xanh xao, mạch đập nhẹ, tụt huyết áp, chân tay lạnh.
• có máu màu đỏ tươi ở bộ phận sinh dục nữ. 
• Nước tiểu có thể có màu đỏ
• Có dấu hiệu suy thai, mất cơn co tử cung, thai không máy.

gặp phải vỡ tử cung nguy hiểm như thế nào?

Vỡ tử cung nếu không được phát hiện sớm và can thiệp xử trí sớm sẽ đe dọa tính mạng cả mẹ bầu lẫn thai nhi.

Ở mẹ bầu, tình trạng này tiến hành thiếu máu, có thể gây ra ra tình trạng sốc do thiếu máu. Tình trạng này sẽ được kiểm soát tốt khi mẹ bầu sinh nở tại địa điểm y tế có đơn vị Sản khoa giỏi. 

cùng với đe dọa tính mạng mẹ bầu, vỡ tử cung còn đe dọa sự sống của thai nhi. Thống kê cho xuất hiện, 6,2% trường hợp tử vong chu sinh có mối liên quan tới vỡ tử cung. hàng đầu vì tại sao đó, khi nghi ngờ mẹ bầu gặp phải tình trạng này, bác sĩ Sản khoa sẽ chỉ định mổ lấy thai tối khẩn để cấp cứu thai, đồng thời cầm máu sớm cho mẹ. Nếu không được đưa ra khỏi bụng mẹ nhanh chóng, tính mạng thai nhi sẽ gặp phải đe dọa. (3)

Nguy cơ mẹ bầu gặp phải cắt tử cung cũng rất cao khi rơi vào trường hợp tử cung gặp phải vỡ hoàn toàn thường phức tạp. Thống kê cho xuất hiện, tầm khoảng 14-33% trường hợp mẹ bầu có chỉ định cắt tử cung, sẽ tác động tới nguy cơ mang thai và thiên chức tiến hành mẹ trong tương lai. 

Ngoài ra, khi đã từng vỡ tử cung, dễ xảy ra nguy cơ gặp phải tổn thương bọng đái, trực tràng, các mao mạch hạ vị, niệu quản trong quá trình mổ cấp cứu xử trí.

Chẩn đoán vỡ tử cung

Bác sĩ Quý Khoa cho thấy, trong quá trình theo dõi thai kỳ, bác sĩ sẽ tổng hợp tiền căn của mẹ bầu, các yếu tố nguy cơ, các thông tin của thăm khám thai hiện tại để tiên số lượng các yếu tố không dễ dàng khăn có thể có khi thai kỳ tới thời điểm sinh.  

Mẹ bầu có thể được thực hiện thêm các chẩn đoán cận lâm sàng vào cuối thai kỳ để mẹ bầu cùng với bác sĩ xem xét nguy cơ mổ lấy thai lập lại thường theo dõi nghiệm pháp sinh ngả bộ phận sinh dục nữ.

cần phải phân biệt tình trạng vỡ tử cung với các tai biến sản khoa không không khác, chẳng hạn:

• bọng đái căng do nước tiểu.
• Nhau tiền đạo: Không có dấu hiệu dọa vỡ tử cung, chỉ có hiện tượng xuất huyết ngoài, các cơn co tử cung không mạnh. Thăm thăm khám bộ phận sinh dục nữ xuất hiện một phần bánh nhau (nhau bám mép, nhau bám bán trung tâm) hoặc sờ xuất hiện toàn bộ bánh nhau khi cổ tử cung mở (nhau bám trung tâm hoàn toàn). 
• Nhau bong non: Có hiện tượng có máu bộ phận sinh dục nữ loãng, không đông. Sờ tử cung xuất hiện cứng, không có tầm khoảng giãn mềm.

Điều trị vỡ tử cung như thế nào?

Tất cả các trường hợp dọa vỡ tử cung thường vỡ tử cung cần phải mổ lấy thai cấp cứu tối khẩn, vừa hồi sức vừa mổ. Tiến hành hồi sức cho mẹ bầu bằng cách bồi hoàn thể tích tuần hoàn: bù lại khối số lượng máu gặp phải mất, truyền dịch trước, trong và sau thủ thuật.

Trong quá trình mổ, tùy theo tình trạng sức khỏe của mẹ bầu, vết vỡ tử cung đơn giản thường phức tạp, cũng như tương lai mang thai và sinh nở của mẹ bầu mà bác sĩ có chỉ định bảo tồn hoặc cắt tử cung.

• Khâu bảo tồn tử cung: Tuổi mẹ bầu còn trẻ, còn nguyện vọng mang thai và sinh nở trong tương lai, tử cung gặp phải vỡ không phức tạp, không gặp phải nhiễm khuẩn tử cung.
• Cắt tử cung: Khi mẹ bầu lớn tuổi, đã từng sinh nở nhiều lần, đã từng đủ số con xin muốn, không còn nguyện vọng mang thai và sinh nở trong tương lai, có tình trạng nhiễm khuẩn nhiều, hoặc vết vỡ tử cung phức tạp, cần phải cắt tử cung để cầm máu và có nhiều điều kiện phục hồi tốt sức khoẻ cho mẹ bầu.

Khi vết vỡ tử cung phức tạp, cần phải kiểm tra các cơ quan lân cận như bọng đái, niệu quản 2 bên, ruột… có gặp phải tổn thương không. Nếu các cơ quan lân cận gặp phải tổn thương, sẽ tuỳ tình trạng mà xử trí theo đúng chuyên khoa. Sau thủ thuật, mẹ bầu được chỉ định dùng thuốc liều cao và chăm sóc hậu phẫu sát sao.

Mẹ bầu nằm trong nhóm thành phần nguy cơ cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ để được tầm soát, giữ an toàn và chăm sóc thai kỳ khỏe mạnh

Phòng ngừa vỡ tử cung bằng cách nào?

Để phòng ngừa tai biến sản khoa nguy hiểm này, bác sĩ Quý Khoa khuyến cáo mẹ bầu cần phải: (4)

• giữ thói quen sinh hoạt tích cực, tránh stress trong suốt quá trình mang thai.
• Thăm thăm khám thai kỳ rất hay theo hướng dẫn của bác sĩ để được theo dõi thai kỳ, phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ để có hướng can thiệp sớm và tốt nhất.
• Liên hệ ngay với bác sĩ khi có những triệu chứng thất thường để có can thiệp sớm, giữ gìn tính mạng hai mẹ con.
• Phụ nữ có tiền sử sinh mổ, có sẹo mổ cũ trên thân tử cung cần phải sử dụng công nghệ tránh thai ít nhất 1 năm. Tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và hướng dẫn công nghệ tránh thai phù hợp.
• Mẹ bầu nằm trong nhóm thành phần nguy cơ cao như sẹo mổ cũ, bất tương xứng khung chậu, dị kiểu tử cung… cần phải lựa chọn lựa địa điểm y tế có đơn vị Sản khoa giỏi để được giữ an toàn, chăm sóc thai kỳ khỏe mạnh và an toàn.

Với xin muốn mang tới dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn diện cho mẹ bầu trong suốt quá trình mang thai và sinh nở, Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh quy tụ hệ thống chuyên gia Sản khoa giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy móc tiên tiến,… triển khai đa kiểu các gói dịch vụ thai sản trọn gói, sinh con trọn gói, thai sản theo yêu cầu cho tất cả mẹ bầu từ những ngày đầu tiên của thai kỳ với đầy đủ dịch vụ thăm thăm khám, theo dõi thai kỳ, tầm soát dị tật thai nhi cùng nhiều xét nghiệm, kiểm tra thường quy nhằm giữ gìn thai kỳ khỏe mạnh, sinh nở an toàn, mẹ tròn con vuông.

Để đặt lịch hẹn tư vấn và thăm thăm khám với các chuyên gia Sản khoa tại Hệ thống trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh, mẹ bầu vui lòng liên hệ tới:

Vừa rồi là thông tin tổng quát về vỡ tử cung khi mang thai. Lưu ý thông tin chỉ mang tính tham khảo, không thay thế thế cho chỉ định của bác sĩ. Khuyến cáo mẹ bầu nằm trong thành phần nguy cơ cần phải thăm thăm khám thai kỳ chặt chẽ, tuân thủ hướng dẫn của chuyên gia Sản khoa để được tầm soát và chăm sóc thai kỳ khỏe mạnh!