Hạch bạch huyết là những cấu trúc nhỏ, tròn, hình hạt đậu, có vai trò quan trọng trong việc phòng tránh nhiễm trùng của cơ thể. Nổi, sưng hạch bạch huyết thường do nhiễm trùng từ vi khuẩn hoặc virus. Đây là phản ứng tự nhiên của cơ thể và có thể tự khỏi sau vài tuần. Tuy nhiên, ở một tỷ lệ, nổi hạch bạch huyết có thể là dấu hiệu của những căn bệnh nghiêm trọng. Vậy tình trạng này là sao? Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị ra sao?
nên biết gì về hệ thống bạch huyết của cơ thể?
Hệ thống bạch huyết là mạng lưới gồm các mạch, nút mạch và hạch bạch huyết chạy khắp cơ thể. Hệ thống bạch huyết tương tự như hệ thống tuần hoàn máu. trong số đó, mạch bạch huyết phân nhánh và vận chuyển một hoạt chất lỏng không màu (bạch huyết) tới khắp các cơ quan trên cơ thể, tương tự động mạch và tĩnh mạch.
Hệ thống bạch huyết là một phần quan trọng trong hệ thống miễn dịch và có nhiều tác dụng quan trọng như: (1)
- Thu thập hoạt chất lỏng từ các mô của cơ thể và đưa vào máu. Đồng thời, hệ thống bạch huyết cũng lọc các hoạt chất thải và tế bào không thường thì từ hoạt chất lỏng này.
- giúp cho cơ thể hấp thụ hoạt chất béo: tất cả các hoạt chất dinh dưỡng đều di chuyển qua các lỗ nhỏ xíu trên thành mao mạch, sau đó được cơ thể hấp thụ và sử dụng. Tuy nhiên, những hoạt chất béo và các phân tử lớn không không khác không thể di chuyển theo cách này. Vì vậy, hệ thống bạch huyết sẽ có nhiệm vụ thu thập hoạt chất lỏng từ ruột có chứa các phân tử này và vận chuyển trở lại máu.
- giữ an toàn cơ thể khỏi những tác nhân gây nên hại: hệ thống bạch huyết là một phần của hệ thống miễn dịch. Cơ quan này có tác dụng tạo và giải phóng các tế bào lympho (một loại tế bào bạch cầu) và tế bào miễn dịch không không khác. Những tế bào này sẽ tìm kiếm và tiêu diệt những tác nhân gây nên hại từ môi trường bên ngoài xâm nhập vào cơ thể, ví như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm.
Mỗi ngày có tầm khoảng 20 lít huyết tương (phần hoạt chất lỏng trong máu) chảy qua các lỗ nhỏ xíu trên thành mao mạch. Khi máu tuần hoàn khắp cơ thể, hoạt chất lỏng này sẽ rò rỉ từ tĩnh mạch vào những mô của cơ thể, mang thức ăn tới các tế bào, tắm các mô của cơ thể và tạo thành dịch mô.
hoạt chất lỏng sau đó sẽ thu thập các hoạt chất thải, vi khuẩn, những tế bào hư hỏng hoặc không thường thì và chảy vào mạch bạch huyết. Phần hoạt chất lỏng chảy vào mạch bạch huyết được gọi là bạch huyết.
Bạch huyết chảy qua các mạch bạch huyết vào tuyến bạch huyết – nơi lọc vi khuẩn và tế bào gặp phải hư hỏng. Từ các tuyến bạch huyết, bạch huyết di chuyển vào các mạch bạch huyết lớn hơn Sau đó nối lại với nhau và di chuyển sang đáy cổ (ống ngực). Ống ngực sau đó sẽ đưa bạch huyết trở lại tuần hoàn máu.
Sưng, nổi hạch bạch huyết là sao?
Sưng, nổi hạch bạch huyết là tình trạng một hoặc hai bên cổ xuất hiện những cục u, sờ vào xuất hiện mềm và thỉnh thoảng hơi đau đớn, u có thể di chuyển bằng cách ấn ngón tay. Sưng hạch bạch huyết là một phản ứng tự nhiên của cơ thể, cho xuất hiện hệ thống miễn dịch đang vận động để loại bỏ nhiễm trùng, ngăn virus hoặc vi khuẩn xâm nhập.
Ngoài hai bên cổ, người căn bệnh cũng có thể có hạch bạch huyết nổi lên ở nách (căn bệnh hạch nách), dưới hàm và háng. (2)
Nguyên nhân sưng hạch
Các hạch bạch huyết được sắp xếp theo nhóm và mỗi nhóm chịu trách nhiệm dẫn lưu một vùng cụ thể. Người căn bệnh dễ nhận xuất hiện hạch bạch huyết nổi hoặc sưng ở những khu vực nhất định, ví như vùng cổ, dưới cằm, nách và háng. Vị trí nổi hạch có thể giúp cho bác sĩ xác định nguyên nhân cơ bản gây nên nên tình trạng này.
Nguyên nhân phổ quát nhất gây nên sưng hạch chủ yếu do nhiễm trùng và cũng có thể do ung thư tuy nhiên tương đối hiếm.
1. Nhiễm trùng
Gồm nhiễm trùng thông thường và nhiễm trùng đặc hiệu. Nhiễm trùng thông thường có thể xuất phát từ viêm họng liên cầu khuẩn; căn bệnh sởi; nhiễm trùng tai, áp xe răng; căn bệnh bạch cầu đơn nhân; nhiễm trùng da hoặc vết thương, ví như viêm mô tế bào; virus gây nên suy giảm sút miễn dịch ở người (HIV).
Với nhiễm trùng đặc hiệu, thường do căn bệnh lao; những căn bệnh lây lan truyền qua đường tình dục, ví như giang mai; Toxoplasmosis – tình trạng nhiễm ký sinh trùng do tiếp xúc với phân mèo nhiễm căn bệnh hoặc ăn thịt chưa nấu chín; sốt do mèo cào, cắn dẫn tới nhiễm trùng.
2. căn bệnh tự miễn
Lupus và viêm khớp kiểu thấp là hai căn bệnh tự miễn gây nên nổi, sưng hạch bạch huyết. Lupus là căn bệnh viêm mạn tính tác động tới khớp, da, thận, tế bào máu, tim và phổi. Viêm khớp kiểu thấp cũng là căn bệnh viêm mạn tính tuy nhiên tác động tới các mô lót khớp (synovium).
3. Ung thư
những loại ung thư, ví như ung thư hạch xuất phát từ hệ bạch huyết thường căn bệnh bạch cầu (ung thư mô tạo máu của cơ thể, gồm có cả tủy xương và hệ bạch huyết) có thể gây nên nổi hạch. Ngoài ra, những căn bệnh ung thư không không khác đã từng di căn tới các hạch bạch huyết cũng có thể gây nên nên tình trạng sưng này.
4. Nguyên nhân không không khác
những loại thuốc có thể gây nên nổi hạch bạch huyết tuy nhiên ít gặp gồm có: thuốc chống động kinh phenytoin (Dilantin), thuốc phòng ngừa căn bệnh sốt rét.
Dấu hiệu nổi hạch bạch huyết
Khi các hạch bạch huyết sưng lần đầu tiên, người căn bệnh có thể xuất hiện sưng, đau đớn ở khu vực nổi hạch bạch huyết. Hạch sưng có thể có kích thước bằng hạt đậu, thậm chí lớn hơn. (3)
Tùy vào nguyên nhân gây nên sưng hạch bạch huyết, các dấu hiệu và triệu chứng có thể gặp gồm:
- Chảy nước mũi, đau đớn họng, sốt và các dấu hiệu không không khác do nhiễm trùng đường hô hấp trên.
- Sưng hạch bạch huyết khắp cơ thể: xảy ra khi người căn bệnh nhiễm virus gây nên suy giảm sút miễn dịch ở người (HIV), căn bệnh bạch cầu đơn nhân hoặc mắc phải các rối loạn hệ thống miễn dịch, ví như lupus, viêm khớp kiểu thấp.
- Các hạch cứng, cố định và tiến triển nhanh chóng, có thể do ung thư đã từng di căn hoặc ung thư hạch.
- Người căn bệnh sốt lâu ngày 3 – 4 ngày hoặc toát mồ hôi đêm.
- Hạch sưng ngay bên dưới hoặc phía trên xương đòn.
Trong một tỷ lệ ít gặp, nổi và sưng hạch bạch huyết có thể là dấu hiệu của ung thư hạch (ung thư hệ bạch huyết). Ngoài ra, còn có các nguyên nhân ít phổ quát hơn gồm chấn thương, AIDS và ung thư di căn từ hạch bạch huyết tới những cơ quan không không khác trên cơ thể.
Ngay khi có bất kỳ các triệu chứng sau đây, hãy nhanh chóng tới gặp bác sĩ để được kiểm tra và điều trị sớm:
- Các hạch bạch huyết có đường kính lớn hơn 1cm.
- Các hạch gây nên đau đớn, cứng, dính chặt vào da hoặc tiến triển nhanh.
- Hạch đang chảy mủ hoặc các hoạt chất không không khác.
- Các triệu chứng như: sụt cân, toát mồ hôi đêm, sốt lâu ngày, không dễ dàng thở hoặc mệt mỏi.
- Các hạch sưng gần khuỷu tay, xương đòn hoặc phần dưới cổ.
- Da đỏ hoặc viêm trên các hạch bạch huyết sưng.
Hạch bạch huyết nổi ở đâu?
Hạch bạch huyết ở những cơ quan không không khác nhau có thể nổi do những nguyên nhân không không khác nhau. Người căn bệnh có thể nhận ra tình trạng này ở cổ, mang tai, cằm, nách, háng, vùng chẩm (đáy sọ).
Nổi hạch bạch huyết có nguy hiểm không?
tất cả, nổi hạch bạch huyết không đáng lo ngại và sẽ không còn nữa khi tình trạng nhiễm trùng khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, một tỷ lệ nổi hạch bạch huyết do nhiễm trùng tuy nhiên tình trạng trở nặng, không được điều trị đúng cách có thể dẫn tới tạo ra áp xe. (4)
Áp xe là tình trạng tụ mủ cục bộ do nhiễm trùng. Mủ chứa hoạt chất lỏng, bạch cầu, mô chết, vi khuẩn hoặc những yếu tố không không khác. Tình trạng này có thể nên phải dẫn lưu và điều trị bằng thuốc kháng sinh.
Ngoài ra, cũng nên lưu ý, khi các hạch bạch huyết nổi lên tuy nhiên không có nguyên nhân rõ ràng, ví như gần đây bạn không cảm lạnh, cúm hoặc nhiễm trùng. Người căn bệnh nên tới gặp bác sĩ để kiểm tra, điều trị sớm.
Phương pháp chẩn đoán sưng hạch bạch huyết
Để chẩn đoán nguyên nhân gây nên sưng hạch bạch huyết, bác sĩ sử dụng các phương pháp sau:
1. xét nghiệm lâm sàng
Bác sĩ sẽ trao đổi về tiền sử căn bệnh, thời điểm sưng hạch bạch huyết và những triệu chứng bạn gặp phải. Đồng thời kiểm tra các hạch bạch huyết gần bề mặt da để biết kích thước, độ mềm, độ ấm và kết cấu. Vị trí các hạch bạch huyết sưng cùng với những dấu hiệu và triệu chứng sẽ giúp cho xác định nguyên nhân cơ bản gây nên ra tình trạng này.
2. Xét nghiệm máu
những xét nghiệm máu như xét nghiệm tác dụng gan, thận có thể giúp cho xác định và loại trừ những nguyên nhân tiềm ẩn gây nên sưng hạch bạch huyết. Ngoài ra, xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC) cũng giúp cho phản hồi sức khỏe tổng thể và phát hiện những các rối loạn, gồm có nhiễm trùng và căn bệnh bạch cầu.
3. Chẩn đoán hình ảnh
Những kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh tiên tiến như: siêu âm (sử dụng sóng âm thanh tần số cao tạo hình ảnh bên trong cơ thể), chụp cộng hưởng từ MRI (sử dụng nam châm và sóng vô tuyến mạnh để tạo hình ảnh chi tiết về các cơ quan và mô), chụp X-quang ngực hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT scan)… Các kỹ thuật này có thể giúp cho xác định nguyên nhân, yếu tố gây nên sưng hạch bạch huyết.
4. Sinh thiết
cộng với những phương pháp trên, bác sĩ có thể chỉ định người căn bệnh sinh thiết để giúp cho chẩn đoán chuẩn xác yếu tố gây nên sưng hạch bạch huyết. Theo đó, bác sĩ sẽ thực hiện lấy mẫu mô từ một hoặc toàn bộ hạch bạch huyết, sau đó mang tới phòng thí nghiệm kiểm tra bằng kính hiển vi.
Nổi hạch bạch huyết có tự khỏi không?
Nổi hạch bạch huyết là dấu hiệu cho xuất hiện sức khỏe của bạn đang gặp vấn đề, lúc này cơ thể đang phòng tránh nhiễm trùng hoặc sự xâm nhập của vi khuẩn, virus.
tất cả, tình trạng nổi hạch bạch huyết sẽ tự khỏi sau vài tuần và không quá nguy hiểm. Tuy nhiên, nổi và sưng hạch bạch huyết có thể là triệu chứng của một căn bệnh hoặc tình trạng nghiêm trọng. Do đó, khi phát hiện hạch bạch huyết sưng lâu ngày mà không rõ nguyên nhân, người căn bệnh nên tới ngay địa điểm y tế để kiểm tra và điều trị sớm.
Nổi hạch bạch huyết bao lâu thì khỏi?
Nổi hạch bạch huyết thường lâu ngày vài tuần, chủ yếu là nổi hạch ở cổ, nguyên nhân phổ quát do nhiễm trùng đường hô hấp trên. Những căn bệnh nhiễm trùng kiểu này có thể mất từ 10 – 14 ngày để khỏi hoàn toàn.
Điều trị sưng hạch bạch huyết như thế nào?
Sưng hạch bạch huyết do virus thường sẽ khỏi hẳn sau khi tình trạng nhiễm trùng đã từng được xử lý. Thuốc thuốc kháng sinh không dùng để điều trị cho tình trạng này.
Ngoài ra, tùy vào từng nguyên nhân gây nên sưng, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị không không khác nhau, gồm:
- Sưng do nhiễm trùng: thuốc kháng sinh là phương pháp điều trị phổ quát nhất, nếu các hạch bạch huyết sưng do nhiễm vi khuẩn.
- Rối loạn miễn dịch: sưng hạch bạch huyết do lupus hoặc viêm khớp kiểu thấp, việc điều trị sẽ tập trung vào xử lý triệu chứng và tình trạng căn bệnh.
- Ung thư: nếu hạch sưng do ung thư, bác sĩ sẽ tập trung vào điều trị ung thư. Tùy vào loại ung thư, việc điều trị có thể gồm có thủ thuật, xạ trị hoặc hóa trị.
Nếu các hạch bạch huyết sưng tấy và gây nên đau đớn tức, bạn có thể tăng cao tình trạng bằng cách thực hiện những điều sau:
- Chườm ấm: dùng khăn mặt nhúng vào nước nóng, vắt khô và chườm lên vùng có hạch sưng.
- Có thể dùng các loại thuốc giảm sút đau đớn không kê đơn như: paracetamol, ibuprofen, aspirin,…. Lưu ý, nên thận trọng khi dùng aspirin cho trẻ nhỏ hoặc thanh thiếu niên. Dù aspirin được chấp thuận sử dụng cho trẻ trên 2 tuổi, tuy nhiên, không nên dùng aspirin cho thành phần này, nhất là khi trẻ đang phục hồi sau căn bệnh thủy đậu hoặc có các triệu chứng không khác cúm. Do đó, phụ huynh nên tham khảo bác sĩ trước khi cho con dùng thuốc.
- Nghỉ ngơi và thư giãn: bạn nên dành thời gian để nghỉ ngơi, tránh lo sợ nhằm hỗ trợ và đẩy nhanh quá trình phục hồi.
liệu pháp phòng ngừa hạch bạch huyết sưng đau đớn
Sưng hạch bạch huyết là dấu hiệu cho xuất hiện cơ thể đang phòng tránh nhiễm trùng hoặc tác nhân gây nên hại không không khác. Do đó, không có liệu pháp phòng ngừa cho tình trạng này. Tuy nhiên, bạn có thể ngăn nhiễm trùng bằng cách hạn chế để vi khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể. Các liệu pháp gồm:
- Rửa tay thường xuyên và đúng cách bằng xà phòng, nhất là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
- Tránh chạm tay vào mắt và mũi.
- Hạn chế tiếp xúc với những người đang gặp phải căn bệnh.
- Khử trùng các bề mặt trong nhà, tay nắm cửa hoặc bàn lao động để hạn chế vi khuẩn và virus sinh sôi.
- Xây dựng và giữ thói quen sinh hoạt khoa học bằng cách ngủ đủ giấc; hạn chế thức khuya; tránh lo sợ; ăn uống lành mạnh, bổ sung đầy đủ các dưỡng hoạt chất nên thiết; tập thể dục thể thao thường xuyên, ít nhất 30 phút/ngày.
Đơn vị Đầu Mặt Cổ, BVĐK Hưng Thịnh TP.HCM quy tụ hệ thống chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm trong thăm xét nghiệm, tư vấn, điều trị và chăm sóc toàn diện các căn bệnh lành tính đầu mặt cổ; các căn bệnh ung thư vùng đầu cổ (ung thư vòm hầu, ung thư vùng hốc mũi, ung thư vùng hốc miệng…); căn bệnh lành tính và ác tính của tuyến giáp, tuyến nước bọt.
Với trang thiết gặp phải tiên tiến, cùng quy trình điều trị được cập nhật liên tục, Đơn vị Đầu mặt cổ, BVĐK Hưng Thịnh TP.HCM là địa chỉ chăm sóc sức khỏe chuyên sâu, toàn diện, giúp cho người căn bệnh sớm phục hồi sức khỏe và tăng cao tin cậy cuộc sống.
HỆ THỐNG địa điểm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Bài viết đã từng mang đến những thông tin về tình trạng sưng, nổi hạch bạch huyết là sao? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị? Sưng hạch bạch huyết là phản ứng tự nhiên của cơ thể nhằm phòng tránh nhiễm trùng, ngăn vi khuẩn, virus xâm nhập. Trong tất cả các trường hợp, tình trạng sưng sẽ tự khỏi. Tuy nhiên, nếu triệu chứng sưng tấy nghiêm trọng, hạch cứng, không di chuyển được, người căn bệnh nên nhanh chóng tới gặp bác sĩ để kiểm tra và điều trị sớm.
