Theo Thống kê về ung thư năm 2021 của Siegel RL, Miller KD, Fuchs HE, Jemal A., với tỉ lệ gần 4% tổng số ca mắc ung thư tại Hoa Kỳ (1), ung thư đầu mặt cổ là một loại ung thư rất thường thấy. Việc trang mắc phải thông tin về nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa chứng bệnh sẽ giúp cho cho người chứng bệnh có sự nhận biết tốt, từ đó sớm tìm tới các hỗ trợ y khoa.
Dưới đây là các thông tin về căn chứng bệnh ung thư này được THS.BS.CKII Đoàn Minh Trông, Khoa Ngoại Vú, trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM chia sẻ.
Ung thư đầu mặt cổ là như nào?
Ung thư đầu mặt cổ là sự xuất hiện của những u bướu ác tính ở khu vực đầu, mặt và cổ. Thông thường, ung thư đầu cổ sẽ được gọi tên theo cơ quan cơ thể nơi chúng khởi phát. Loại ung thư vùng đầu cổ thường thấy nhất là ung thư thanh quản, hầu họng và miệng; còn ung thư tuyến nước bọt và tại các xoang, cơ, dây thần kinh vùng mặt có thể thường ít gặp hơn.
Tỉ lệ mắc ở nam giới cao gấp đôi so với nữ giới và thường gặp ở người trên 50 tuổi.
12 dấu hiệu ung thư vùng đầu mặt cổ sớm dễ nhận biết
Theo bác sĩ Minh Trông, ung thư đầu cổ thường tiến triển âm thầm với các triệu chứng nhẹ và tương tự với triệu chứng cảm lạnh, viêm họng thông thường. Điều này khiến cho người mắc chứng bệnh coi thường và bỏ lỡ thời kỳ điều trị sớm. Dưới đây là 12 dấu hiệu sớm của ung thư đầu cổ dễ nhận biết:
1. đau đớn họng dai dẳng
đau đớn dai dẳng hoặc không dễ chịu ở họng là một trong những triệu chứng thường thấy nhất của ung thư đầu mặt cổ mà cụ thể hơn là ung thư vòm họng.
2. Thường xuyên đau đớn đầu
không những đau đớn họng, triệu chứng đau đớn đầu thường xuyên cũng là một trong những dấu hiệu cảnh báo sớm của ung thư vòm họng.
3. Khàn giọng hoặc thế đổi giọng nói
Sự thế đổi của giọng nói như: trở nên khàn như mắc phải cảm lạnh, phát âm ngọng những từ hoặc gặp không dễ khăn khi phát âm những âm nhất định có thể là dấu hiệu ung thư đầu cổ.
4. đau đớn khi bạn nhai hoặc nuốt
Ung thư vùng đầu cổ có thể gây nên đau đớn hoặc cảm giác nóng rát khi nhai và nuốt thức ăn, tương tự như cảm giác thức ăn mắc phải mắc kẹt trong thực quản hoặc khí quản.
5. đau đớn ở răng trên của bạn
Răng trên mắc phải lỏng hoặc đau đớn có thể là dấu hiệu cảnh báo của ung thư khoang mũi hoặc xoang cạnh mũi.
6. Tê hoặc đau đớn mặt
đau đớn hoặc không dễ chịu ở mặt nhiều ngày dai dẳng cũng là triệu chứng thường gặp của ung thư tuyến nước bọt và ung thư miệng.
7. không dễ thở hoặc nói
Ung thư vòm họng có thể gây nên tác động tới hô hấp. Nghẹt mũi là dấu hiệu thường thấy của ung thư xoang và các chứng bệnh ung thư đầu cổ không tương tự. Một tỷ lệ người chứng bệnh có thể kèm theo có máu cam. (2)
8. Một u bướu trong họng, miệng hoặc cổ
Ung thư là sự tiến triển không thường thì ngoài tầm kiểm soát của tế bào, từ đó tạo thành u bướu ác tính. Vì vậy, những cục u hoặc hạch xuất hiện không thường thì ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, nói cả bên trong họng, khoang miệng hoặc cổ đều có thể là dấu hiệu của ung thư đầu mặt cổ. (3)
9. Vết loét miệng hoặc lưỡi không lành
Vết loét màu trắng hoặc đỏ bên trong miệng không tan biến trong hơn 3 tuần có thể là dấu hiệu ung thư đầu cổ. (4)
10. Nhiễm trùng xoang thường xuyên
Nhiễm trùng xoang là tình trạng viêm ở xoang mặt, xoang cạnh mũi… đi kèm các triệu chứng gồm nghẹt mũi, đau đớn vùng mặt và mệt mỏi. chứng bệnh thường nhiều ngày từ 7 – 10 ngày và thường tự khỏi mà không cần thiết phải điều trị y tế. Tuy nhiên, nếu chứng bệnh nhiều ngày và không đáp ứng với thuốc kháng sinh, người chứng bệnh cần thiết phải nhanh chóng liên hệ với bác sĩ chuyên khoa để sàng lọc các nguy cơ ung thư vùng đầu cổ.
11. Mảng trắng hoặc đỏ trên nướu, lưỡi hoặc bên trong miệng
Những mảng dày màu trắng (bạch sản) tạo thành ở mặt trong môi dưới, viền bên lưỡi, sàn miệng và vùng sau răng hàm có thể là dấu hiệu của u bướu ác tính trong khoang miệng.
12. Sưng ở hàm, cổ hoặc một bên mặt
Các dấu hiệu không thường thì ở vùng cổ, mặt như: sưng một bên hàm không rõ nguyên nhân, liệt cơ mặt, khít hàm, sưng tấy lâu ngày và ổ viêm tăng nhanh kích thước cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo của ung thư tuyến nước bọt.
Khi nào nên gặp bác sĩ?
Ung thư nếu được phát hiện sớm thì tỷ lệ điều trị thành quả rất cao. Do đó, việc chủ động tầm soát ung thư khi phát hiện các triệu chứng không thường thì về sức khỏe sẽ giúp cho cho quá trình điều trị tốt nhất hơn. Nếu người chứng bệnh có các triệu chứng dưới đây nhiều ngày trên 3 tuần, hãy nhanh chóng liên hệ với bác sĩ chuyên khoa để được thăm kiểm tra và sàng lọc ung thư đầu cổ:
- Vết loét ở miệng nhiều ngày hơn 3 tuần.
- Xuất hiện u bướu bên trong khoang miệng, trên môi, cổ hoặc bên trong họng.
- Xuất hiện mảng màu trắng hoặc đỏ trong miệng.
- mắc phải đau đớn ở miệng.
- Gặp không dễ khăn khi nuốt hoặc nói.
- mắc phải khàn giọng trong hơn 3 tuần.
- mắc phải sưng tấy ở một bên mặt, ngay trước tai hoặc dưới xương hàm.
Phân loại ung thư đầu mặt cổ
Thông thường, ung thư đầu mặt cổ được đặt tên theo vị trí nơi tế bào ung thư khởi phát, gồm 6 loại:
1. Ung thư vòm mũi họng
Ung thư vòm mũi họng là sự xuất hiện của tế bào ác tính ở niêm mạc vùng vòm, vị trí trên cùng của họng, ngay sau mũi và dưới nền sọ.
Các triệu chứng của ung thư vòm họng và ung thư vòm mũi có thể mắc phải nhầm lẫn với cảm lạnh, viêm xoang thông thường như: nghẹt một bên mũi dai dẳng, có máu cam, suy giảm khứu giác, có hoạt chất nhầy chảy từ mũi hoặc xuống họng…
2. Ung thư thanh quản – hạ họng
Ung thư thanh quản – hạ họng là sự xuất hiện của u bướu ác tính ở phần hạ họng hoặc thanh quản. Tuy nhiên, vì vị trí gần nhau và khi phát hiện thì u bướu đã từng tiến triển, lan sang nhau, do đó không dễ có thể phân chia rõ ràng u bướu trước tiên xuất phát từ thanh quản thường hay hạ họng.
Các triệu chứng của ung thư thanh quản – hạ họng gồm: thế đổi giọng nói, khàn giọng dai dẳng, nuốt vướng, hụt hơi, ho dai dẳng, xuất hiện u bướu hoặc vùng sưng ở cổ.
3. Ung thư khoang miệng
Ung thư khoang miệng là một nhóm chứng bệnh lý ung thư đầu và cổ ở vùng khoang miệng, như môi trên, môi dưới, lưỡi, nướu, niêm mạc bên trong má và môi, sàn miệng dưới lưỡi, vòm miệng và vùng nướu nhỏ phía sau răng khôn… Tên gọi của từng loại ung thư khoang miệng tùy thuộc vào vị trí u bướu xuất hiện.
Các triệu chứng sớm của ung thư miệng là nuốt đau đớn, vết loét miệng hoặc xuất hiện các u bướu trong miệng.
4. Ung thư tuyến nước bọt
Có 3 tuyến nước bọt chủ yếu là tuyến mang tai, tuyến dưới hàm và tuyến dưới lưỡi. Ung thư tuyến nước bọt thường xuất hiện ở tuyến mang tai (ở vị trí giữa má và tai). Triệu chứng của ung thư tuyến nước bọt là có u bướu hoặc vùng sưng tấy ở vùng mang tai hoặc dưới hàm (có thể gây nên đau đớn), tê một phần mặt, xệ một bên mặt. (5)
5. Ung thư xoang mặt
với ung thư xoang mặt, tế bào ung thư được tìm xuất hiện tại các vị trí: xoang hàm, xoang trán, xoang sàng trước, xoang sàng sau và xoang bướm, trong số đó thường thấy nhất là ung thư xoang hàm. Triệu chứng của ung thư xoang mặt dễ mắc phải nhầm lẫn với viêm xoang hoặc cảm lạnh, tuy nhiên các triệu chứng dai dẳng, nặng dần và người chứng bệnh không đáp ứng với thuốc kháng sinh.
Nguyên nhân gây nên ung thư đầu mặt cổ
Theo bác sĩ Minh Trông, những yếu tố thực hiện tăng nguy cơ của tất cả các loại ung thư là: tuổi tác, các chứng bệnh lý mạn tính, chế độ dinh dưỡng không phù hợp, thói quen sinh hoạt không lành mạnh (hút thuốc, lạm dụng rượu bia, thực phẩm nấu sẵn…), di truyền, lo sợ, tiếp xúc với các hóa hoạt chất độc hại… Riêng với ung thư đầu mặt cổ, các yếu tố nguy cơ gồm:
1. Uống rượu bia thường xuyên
Uống quá nhiều rượu có thể gây nên ra những vấn đề nghiêm trọng cả về tinh thần và thể hoạt chất. Rượu thâm nhập và thực hiện tổn thương các tế bào thanh quản, khiến cho nguy cơ mắc ung thư tăng lên. (6)
2. Hút thuốc lá
Thuốc lá là nguyên nhân thường thấy nhất gây nên ung thư đầu và cổ. tầm khoảng 70% – 80% người chứng bệnh có sự liên quan tới thói quen hút thuốc lá (7). Thuốc lá chứa hơn 7.000 hoạt chất hóa học, trong số đó có nhiều hoạt chất độc hại có thể gây nên ra đột biến tế bào và dẫn tới ung thư. Người hút thuốc lá có nguy cơ rất cao mắc các chứng bệnh lý ung thư khoang miệng, ung thư vòm họng, ung thư thanh quản, nhất là ung thư phổi.
3. Virus gây nên u nhú ở người (HPV)
Virus gây nên u nhú ở người (HPV) là nguyên nhân khiến cho các ca chứng bệnh ung thư đầu cổ gia tăng ở người trẻ tuổi. Theo hệ thống y tế hàn lâm Cleveland Clinic, có tới 75% ca chứng bệnh ung thư vòm họng có nguyên nhân do nhiễm HPV.
4. Tiếp xúc hóa hoạt chất
Người thực hiện công việc tiếp xúc nhiều với bụi gỗ, các hóa hoạt chất độc hại như amiăng, niken có nguy cơ ung thư vòm họng, ung thư thanh quản và ung thư xoang mặt rất cao.
5. Nhiễm virus Epstein-Barr
Nhiễm virus Epstein-Barr là yếu tố thực hiện tăng nguy cơ mắc ung thư vòm họng và ung thư tuyến nước bọt.
6. Tiếp xúc bức xạ
Vùng đầu và cổ tiếp xúc với bức xạ cũng là một trong những yếu tố nguy cơ gây nên ung thư tuyến nước bọt.
7. Vệ sinh răng miệng kém
Vệ sinh răng miệng kém có thể dẫn tới các chứng bệnh răng miệng như sâu răng, viêm nướu… và còn thực hiện tăng nguy cơ mắc ung thư đầu và cổ, suy giảm thời gian sống của người mắc chứng bệnh.
tác hại của ung thư đầu mặt cổ
Ung thư đầu mặt cổ là chứng bệnh ác tính có thể dẫn tới tử vong nếu không được điều trị đúng cách và sớm. Các tế bào ung thư đầu tiên sẽ gây nên xâm lấn tại chỗ. Sau đó, chúng có thể vỡ ra và lan sang các hạch vùng cổ. Quá trình di căn này có sự liên quan tới kích thước u bướu, tốc độ lan tràn, tình trạng ác tính của tế bào ung thư… Trường hợp di căn xa có thể lan tới phổi song thường xảy ra ở thời kỳ muộn.
Các phương pháp chẩn đoán ung thư đầu cổ
Kiểm tra, phát hiện chứng bệnh sớm là chìa khóa để điều trị ung thư thành quả. Các phương pháp chẩn đoán ung thư đầu cổ được sử dụng tốt nhất hiện nay là:
1. Sinh thiết chọc hút kim nhỏ
Sinh thiết chọc hút kim nhỏ là thủ thuật sử dụng một cây kim nhỏ tương tự như kim dùng xét nghiệm máu để chọc hút một ít hoạt chất lỏng hoặc tế bào từ hạch bạch huyết. Mẫu hoạt chất lỏng hoặc tế bào này sau đó sẽ được gửi tới bác sĩ chuyên khoa giải phẫu để kiểm tra và xác định có sự xuất hiện của ung thư thường hay tế bào không thường thì thường hay không.
2. Siêu âm
Siêu âm là kỹ thuật chẩn đoán không xâm lấn, sử dụng sóng siêu âm để tham khảo, thể hiện hình ảnh của các cơ quan bên trong cơ thể. Bác sĩ sẽ sử dụng đầu dò máy siêu âm di chuyển trên vùng họng, xương hàm… để phát hiện những không thường thì ở khu vực này.
3. Chụp MRI
Chụp MRI (cộng hưởng từ) là phương pháp chẩn đoán sử dụng sóng vô tuyến và từ trường để tạo hình cắt lớp các cơ quan trên cơ thể. Phương pháp này cho ra hình ảnh cấu trúc các cơ quan rõ ràng, sắc nét với độ phân giải cao, giúp cho bác sĩ phát hiện những không thường thì không hiển thị trên phim chụp X-quang.
4. Tiên số lượng cho ung thư đầu cổ
Tuy là chứng bệnh ác tính và thường thấy trong các loại ung thư, song ung thư đầu cổ có thể được điều trị khỏi nếu phát hiện và điều trị chứng bệnh ở thời kỳ sớm. Lúc này, các u bướu nhỏ chưa lan rộng, giúp cho cho quá trình điều trị đạt tốt nhất cao và mức phí thấp hơn.
Theo Cleveland Clinic, có tới 70% – 90% số người mắc chứng bệnh được chẩn đoán mắc ung thư đầu cổ ở các thời kỳ sớm vẫn còn sống sau 5 năm.
Phương pháp điều trị ung thư đầu mặt cổ
Phương pháp điều trị ung thư đầu mặt cổ phụ thuộc vào các yếu tố như: vị trí u bướu, thời kỳ phát hiện chứng bệnh, tuổi tác, sức khỏe tổng quát của người chứng bệnh…, gồm:
1. tiểu phẫu
Mục đích của tiểu phẫu là loại bỏ u bướu ác tính và những mô lành xung quanh. Các loại tiểu phẫu có thể tiến hành cho người chứng bệnh ung thư vùng đầu cổ là: tiểu phẫu bằng tia laser, tiểu phẫu cắt đi, nạo vét hạch bạch huyết… Tùy thuộc vào vị trí xuất hiện ung thư và thời kỳ phát hiện ung thư mà người chứng bệnh có thể phải trải qua nhiều lần tiểu phẫu, hoặc cần thiết phải điều trị bổ sung hóa trị, xạ trị hoặc cả hai.
2. Xạ trị
Xạ trị là phương pháp điều trị và suy giảm nhẹ các triệu chứng ung thư được lựa lựa chọn thường thấy. Phương pháp này sử dụng tia X năng số lượng cao hoặc các hạt không tương tự để tiêu diệt u bướu ác tính. Tùy theo từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định xạ trị riêng lẻ hoặc phối hợp với các phương pháp điều trị không tương tự như hóa trị, tiểu phẫu…
3. Hóa trị
Phương pháp hóa trị được sử dụng trong điều trị ung thư là sử dụng các loại thuốc nhằm tiêu diệt tế bào ung thư, ngăn chặn chúng tiến triển, phân chia và xâm lấn các cơ quan không tương tự trong cơ thể. Phương pháp này thường được sử dụng cho chứng bệnh ung thư đầu mặt cổ thời kỳ tiến triển.
4. Thuốc điều trị
Thuốc điều trị ung thư là các loại thuốc dùng để điều trị chứng bệnh ung thư được cấp phép hoặc chấp thuận sử dụng bởi các cơ quan y tế quốc tế và trong nước. Thuốc điều trị ung thư nhắm trúng đích được sử dụng để tiêu diệt chuẩn xác tế bào ung thư và hạn chế tổn hại tới các tế bào lành xung quanh.
Phương pháp này có thể sử dụng phối hợp với các phương pháp điều trị không tương tự để điều trị ung thư đầu và cổ thời kỳ muộn, hoặc trong trường hợp người chứng bệnh không đáp ứng với các liệu pháp điều trị không tương tự.
Phòng ngừa ung thư đầu cổ thế nào?
Theo bác sĩ Minh Trông, có thể thực hiện suy giảm nguy cơ mắc ung thư đầu và cổ bằng cách để ý tới các yếu tố nguy cơ sau:
- Tránh thuốc lá và rượu bia: thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu của ung thư vòm họng. Mỗi người nên có ý thức tránh tiếp xúc với thuốc lá và khói thuốc lá. Lạm dụng rượu bia cũng là một yếu tố tăng nguy cơ mắc các chứng bệnh ung thư. Với người mắc chứng bệnh đã từng được chẩn đoán mắc ung thư, việc bỏ thuốc lá và rượu có thể thực hiện suy giảm nguy cơ ung thư tiến triển.
- Tiêm vắc xin ngừa HPV: tiêm vắc xin phòng ngừa HPV không những thực hiện suy giảm yếu tố nguy cơ gây nên chứng bệnh ung thư cổ tử cung mà còn được chứng minh thực hiện suy giảm nguy cơ với các loại ung thư không tương tự, nhất là ung thư hầu họng, ung thư miệng.
- Hạn chế tiếp xúc với hóa hoạt chất: những công việc đặc thù có nguy cơ tiếp xúc với hóa hoạt chất thường xuyên, cần thiết phải có các giải pháp hạn chế như sử dụng thiết mắc phải bảo hộ, tăng cường hệ thống thông gió…
- Xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh: việc tuân thủ một thực đơn uống lành mạnh với đầy đủ các nhóm hoạt chất dinh dưỡng, tăng cường trái cây, ngũ cốc và rau xanh, hạn chế thực phẩm nấu sẵn và các loại thịt đỏ sẽ giúp cho xây dựng hệ thống miễn dịch mạnh mẽ, phòng ngừa nhiều chứng bệnh trong số đó có ung thư.
Để đăng ký tầm soát và điều trị ung thư đầu mặt cổ tại trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh, bạn có thể liên hệ qua thông tin sau:
HỆ THỐNG trung tâm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Việt Nam là quốc gia thuộc vùng có yếu tố nguy cơ mắc ung thư đầu mặt cổ cao. Vì thế, đi kèm việc xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh, thường xuyên vận động, tránh xa các yếu tố nguy cơ thì mỗi người cần thiết phải có ý thức chủ động thăm kiểm tra sức khỏe định kỳ tối thiểu 12 tháng/ lần. bất kỳ khi nào phát hiện các dấu hiệu không thường thì về tai mũi họng, cần thiết phải nhanh chóng tới các trung tâm y tế chuyên khoa để kiểm tra, tầm soát nguy cơ mắc chứng bệnh.