Ước tính cứ 5.000-7.000 ca sinh nở thì có 1 ca mắc phải vỡ tử cung, mặc dù tai biến sản khoa này thường ít gặp nhưng mà vô cùng nguy hiểm. Đặc biệt, vỡ tử cung trong chuyển dạ có thể gây ra rách tử cung, thai nhi mắc phải đẩy ra ngoài ổ bụng, gây ra có máu ồ ạt, đe dọa tính mạng cả sản phụ và thai nhi.
Vậy nguyên nhân nào gây ra vỡ tử cung khi sinh? Tình trạng này được xử trí thế nào? Có thể phòng ngừa tai biến sản khoa này không?… Tất cả những thắc mắc này sẽ được ThS.BS Nguyễn Thị Quý Khoa, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM chia sẻ cụ thể trong bài viết dưới đây.
Vỡ tử cung trong chuyển dạ là sao?
Vỡ tử cung trong chuyển dạ là một trong 5 tai biến sản khoa nguy hiểm, gồm: vỡ tử cung, băng huyết sau sinh, nhau bong non, nhiễm trùng hậu sản và uốn ván sơ sinh. Khi vỡ tử cung không được phát hiện sớm và can thiệp sớm, có thể thai nhi và dịch ối trong tử cung mắc phải tống xuất ra ngoài tử cung và tràn vào ổ bụng. Tình trạng này có thể gây ra thiếu máu ở mẹ; thiếu oxy, tổn thương não bộ ở thai nhi. (1)
ThS.BS Nguyễn Thị Quý Khoa, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa – trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM chứng tỏ, ước tính cứ 5.000 – 7.000 ca sinh nở thì có 1 ca mắc phải vỡ tử cung. Tỷ lệ vỡ tử cung ở ca tử cung có sẹo cũ và không có sẹo đều đang gia tăng trên toàn thế giới. Vỡ tử cung thường gặp hơn ở mẹ bầu có tiền sử sinh mổ lấy thai trước đó.
Thống kê cho xuất hiện, tỷ lệ vỡ tử cung khi sinh phụ thuộc vào số lần mổ lấy thai và loại sẹo mổ cũ ở tử cung hiện tại. Tỷ lệ vỡ tử cung là tầm khoảng 1% với mẹ bầu từng sinh mổ 1 lần trước đó. Tỷ lệ này tăng lên 3,9% với mẹ bầu từng sinh mổ nhiều hơn 1 lần. Nghĩa là, nguy cơ vỡ tử cung sẽ tăng lên theo số lần sinh mổ lấy thai. (2)
Các yếu tố nguy cơ dẫn tới vỡ tử cung
Các yếu tố nguy cơ vỡ tử cung, có thể từ mẹ bầu, từ thai nhi thường từ cuộc chuyển dạ. Cụ thể như sau:
Nguy cơ từ mẹ bầu
- Bất tương xứng giữa khung chậu – thai: Khung chậu hẹp, không tương xứng với cân nặng của thai nhi; hoặc có u bướu xơ, u buồng trứng nghi ngờ u bướu tiền đạo;
- Có vết sẹo mổ cũ trên tử cung, ví dụ như mổ lấy thai, mổ khâu vỡ tử cung, mổ bóc nhân xơ, sẹo mổ dọc thân tử cung;
- Dị kiểu tử cung như tử cung đôi, tử cung một sừng, tử cung hai sừng;
- Mang thai và sinh nở nhiều lần, có tiền sử sinh song thai hoặc đa thai;
- Có thai trở lại sớm sau mổ lấy thai;
- Có nạo hút, phá thai nhiều lần;
- Mẹ bầu gặp chấn thương mạnh ở vùng bụng.
Nguy cơ từ thai nhi
- Thai nhi to bất cân xứng giữa thai nhi và khung chậu;
- Thai não úng thủy to hoặc dính nhau;
- Ngôi thai không thường thì như ngôi mông, ngôi ngang, kiểu thế không thường thì.
Ngôi thai không thuận là một trong những nguyên nhân từ phía thai nhi khiến cho mẹ bầu có nguy cơ vỡ tử cung khi sinh
Nguy cơ từ cuộc chuyển dạ
- Thực hiện các thủ thuật khi chưa đủ điều kiện hoặc thao tác kỹ thuật chưa phù hợp;
- Cuộc chuyển dạ lâu ngày có không thường thì của sự lọt xuống của thai khó khăn khăn, khung chậu không rộng rãi;
- Có cơn co tử cung không thường thì, nhất là trong trường hợp chỉ định sử dụng thuốc tăng co.
Dấu hiệu vỡ tử cung trong chuyển dạ
Vỡ tử cung trong chuyển dạ sẽ diễn tiến các triệu chứng dọa vỡ tử cung trước khi tiến triển thành triệu chứng vỡ tử cung thực sự. Bác sĩ Quý Khoa chia sẻ trên lâm sàng có thể phát hiện dấu hiệu dọa vỡ tử cung và vỡ tử cung như sau:
1. Dấu hiệu dọa vỡ tử cung
Chỉ xảy ra trên tử cung không có sẹo mổ cũ:
- Mẹ bầu cảm xuất hiện các cơn co tử cung tiếp diễn càng lúc càng nhanh và mạnh hơn, thực hiện mẹ bầu cảm xuất hiện đau đớn nhiều hơn.
- xuất hiện đáy tử cung ngày càng dâng lên cao so với rốn, ở phía dưới rốn xuất hiện tử cung mắc phải thắt lại, có hình kiểu quả bầu nậm và vòng thắt (gọi là vòng Bandl).
- Tim thai còn thường thì hoặc bắt đầu không đều, có dấu hiệu suy thai.
Bác sĩ Quý Khoa chứng tỏ, vòng Bandl chủ yếu là ranh giới giữa thân tử cung và đoạn dưới của tử cung. Khi xuất hiện các triệu chứng dọa vỡ nói trên, nếu không được phát hiện sớm và can thiệp sớm sẽ dẫn tới tình trạng vỡ tử cung thực sự.
2. Dấu hiệu vỡ tử cung trong chuyển dạ
- Mẹ bầu từng có dấu doạ vỡ tử cung sẽ cảm xuất hiện đột ngột đau đớn nhói. Sau đó sẽ bớt đau đớn hơn nhưng mà tổng trạng lại xấu dần.
- Mạch đập nhẹ, tụt huyết áp, da xanh xao, chân tay lạnh.
- bộ phận sinh dục nữ có máu đỏ tươi.
- Nước tiểu có thể có màu đỏ như lẫn máu.
- Có những dấu hiệu suy thai như mất cơn co tử cung hoặc thai không máy.
- Bụng có thể mắc phải biến kiểu, lình phình, có thể sờ xuất hiện thai nhi.
- Khi thăm kiểm tra có phản ứng thành bụng và đau đớn nhói nơi vết mổ.
- Không sờ xuất hiện đáy tử cung trong trường hợp thai nhi từng mắc phải đẩy vào ổ bụng.
Tử cung mắc phải vỡ trong chuyển dạ nguy hiểm như thế nào?
Bác sĩ Quý Khoa chứng tỏ, vỡ tử cung khi sinh nếu không được can thiệp ngay lập tức và tốt nhất có nguy cơ đe dọa tính mạng mẹ bầu lẫn thai nhi. Vỡ tử cung gây ra có máu ồ ạt, mẹ bầu dễ rơi vào tình trạng sốc do thiếu máu. Ngoài ra, tình trạng này còn đe dọa tính mạng thai nhi. Theo thống kê, 6,2% trường hợp tử vong chu sinh mối quan hệ tới vỡ tử cung ở mẹ bầu. (3)
”Khi nghi ngờ mẹ bầu mắc phải vỡ tử cung, bác sĩ Sản khoa sẽ chỉ định mổ lấy thai khẩn cấp để cứu thai nhi, đồng thời cầm máu sớm cho mẹ bầu. Nếu không được đưa ra khỏi bụng mẹ nhanh chóng, tính mạng thai nhi sẽ mắc phải đe dọa”, bác sĩ Quý Khoa chia sẻ thêm.
Ngoài ra, mẹ bầu có nguy cơ mắc phải cắt tử cung rất cao nếu mắc phải vỡ tử cung trong chuyển dạ. Thống kê cho xuất hiện, tầm khoảng 14-33% các trường hợp vỡ tử cung có chỉ định cắt tử cung khẩn cấp để giữ gìn tính mạng người mẹ, tuy nhiên sẽ có tác động tới thiên chức và nguy cơ thực hiện mẹ trong tương lai. Chưa nói tới, mẹ bầu còn có nguy cơ tổn thương các cơ quan lân cận tử cung như bọng đái, trực tràng, niệu quản, mạch hạ vị.. nhất là trong các trường hợp vỡ tử cung phức tạp.
Một vài trường hợp vỡ tử cung buộc phải loại bỏ tử cung, tước đi thiên chức thực hiện mẹ của người phụ nữ
Chẩn đoán vỡ tử cung trong chuyển dạ
Tình trạng vỡ tử cung trong lúc sinh thường xảy ra đột ngột, các chuyên gia Sản khoa phải xử trí khẩn cấp để giúp cho mẹ bầu và thai nhi được an toàn, tránh nguy cơ các hậu quả nguy hiểm.
Việc chẩn đoán vỡ tử cung trong chuyển dạ dựa trên các dấu hiệu xảy ra trên lâm sàng, các nguy cơ từ các vết sẹo mổ cũ ở mẹ bầu cũng như các triệu chứng thăm kiểm tra thực thể mà bác sĩ nhận định được. Do đó, việc dự phỏng ngăn ngừa vỡ tử cung xảy ra rất quan trọng.
Nhóm trường hợp mẹ bầu được đề nghị theo dõi thai kỳ chặt chẽ, tầm soát nguy cơ vỡ tử cung khi sinh gồm:
- Tiền sử mổ lấy thai ở trên thân tử cung.
- Có từ hai lần mổ lấy thai trở lên.
- Tiền sử từng mổ cắt góc tử cung trong điều trị mang thai ngoài tử cung.
- Tiền sử từng mổ bóc nhân xơ tử cung.
- Tiền sử từng khâu lỗ thủng tử cung.
Cách xử trí và điều trị vỡ tử cung khi sinh
Bác sĩ Quý Khoa chia sẻ, vỡ tử cung thường xảy ra trong quá trình sinh nở và có thể đe dọa tính mạng cả mẹ bầu lẫn thai nhi nếu không được can thiệp xử trí sớm và tốt nhất. chủ yếu vì thế, yếu tố quan trọng trong xử trí vỡ tử cung là xác định sớm tình trạng, chẩn đoán nhanh chóng, chuẩn xác và ứng dụng quy trình điều trị phù hợp ngay lập tức. (4)
Tất cả các trường hợp dọa vỡ tử cung, vỡ tử cung nên mổ lấy thai cấp cứu tối khẩn, vừa hồi sức vừa mổ. Tiến hành hồi sức cho mẹ bầu bằng cách bồi hoàn thể tích tuần hoàn, tức là bù lại khối số lượng máu mắc phải mất, đồng thời truyền dịch trước, trong và sau tiểu phẫu.
Trong quá trình mổ, dựa trên tình trạng sức khỏe của mẹ bầu, vết vỡ tử cung đơn giản thường phức tạp cũng như kế hoạch mang thai và sinh nở của mẹ bầu mà bác sĩ có chỉ định bảo tồn hoặc cắt tử cung phù hợp.
Trong trường hợp khẩn cấp, bác sĩ Sản khoa buộc phải chỉ định mổ bắt lấy thai để giữ gìn an toàn cho thai nhi
- Khâu bảo tồn tử cung: Tuổi mẹ bầu còn trẻ, còn nguyện vọng mang thai và sinh nở trong tương lai, vết vỡ tử cung không phức tạp, không mắc phải nhiễm khuẩn tử cung.
- Cắt tử cung: Khi mẹ bầu lớn tuổi và từng sinh nở nhiều lần, từng đủ số con xin muốn, không còn kế hoạch mang thai và sinh nở trong tương lai, đồng thời có tình trạng nhiễm khuẩn nhiều, hoặc nhận xuất hiện vết vỡ tử cung phức tạp, bác sĩ sẽ chỉ định cắt tử cung nhằm cầm máu và điều kiện phục hồi tốt sức khoẻ cho mẹ bầu.
Khi vết vỡ tử cung phức tạp, nên kiểm tra các cơ quan lân cận như bọng đái, niệu quản 2 bên, ruột… có mắc phải tổn thương không. Nếu các cơ quan lân cận mắc phải tổn thương, sẽ tuỳ tình trạng mà xử trí theo đúng chuyên khoa. Sau tiểu phẫu, mẹ bầu được chỉ định dùng thuốc kháng sinh liều cao và chăm sóc hậu phẫu sát sao.
kỹ thuật phòng ngừa tử cung mắc phải vỡ khi chuyển dạ
Trang mắc phải thông tin theo dõi, chăm sóc thai kỳ là cách để dự phòng nguy cơ vỡ tử cung khi sinh. Bác sĩ Quý Khoa khuyến cáo, mẹ bầu nên:
- Thăm kiểm tra thai kỳ liên tiếp theo chỉ định của bác sĩ, luôn nói cụ thể tiền sử của mình hoặc các yếu tố nguy cơ từng có với bác sĩ.
- Mẹ bầu có sẹo mổ cũ nên nhập viện đúng theo hướng dẫn của bác sĩ để được theo dõi sát sao, can thiệp đúng lúc và tốt nhất nhằm tránh các nguy cơ có thể xảy ra, tránh hậu quả nguy hiểm.
- Thực hiện sinh đẻ có kế hoạch, không mang thai và sinh nở quá dày. Khuyến cáo mẹ bầu nếu sinh mổ nên có kế hoạch tránh thai ít nhất 1 năm.
- Quan trọng nhất, mẹ bầu nên lựa lựa chọn khu vực y tế có đơn vị Sản khoa có uy tín để được chăm sóc thai kỳ khỏe mạnh, can thiệp đúng lúc và tốt nhất, ngăn ngừa các nguy cơ đe dọa thai kỳ, giữ gìn mẹ tròn con vuông.
Khuyến cáo mẹ bầu nằm trong nhóm nguy cơ mắc phải vỡ tử cung nên lựa chọn đơn vị Sản khoa giỏi để được chăm sóc thai kỳ khỏe mạnh và an toàn
Trung tâm Sản Phụ khoa, Hệ thống trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh quy tụ hệ thống chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, trang mắc phải hệ thống máy móc tiên tiến, ứng dụng quy trình tiên tiến nhất trên thế giới trong chăm sóc thai kỳ và điều trị tốt nhất các tai biến sản khoa nguy hiểm.
Đặc biệt, Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh triển khai đa kiểu gói thai sản theo yêu cầu, thai sản trọn gói, sinh con trọn gói… với đầy đủ tiện ích theo dõi, siêu âm, xét nghiệm thường quy trong suốt thai kỳ tới khi “vượt cạn” và sau sinh, giữ gìn mẹ bầu vui khỏe, yên tâm tận hưởng thai kỳ khỏe mạnh, nhẹ nhàng và an toàn trong suốt cuộc sinh.
Để đặt lịch hẹn tư vấn và thăm kiểm tra với các chuyên gia Sản khoa tại Hệ thống trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh, mẹ bầu vui lòng liên hệ tới:
HỆ THỐNG trung tâm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Vỡ tử cung trong chuyển dạ là một trong những tai biến sản khoa nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng mẹ bầu và thai nhi nếu không được can thiệp xử trí sớm và tốt nhất. chủ yếu vì thế, nếu có bất kỳ yếu tố nguy cơ vỡ tử cung nào, mẹ bầu nên tuân thủ thăm kiểm tra thai kỳ liên tiếp theo chỉ định của bác sĩ đề được tầm soát, dự phòng đẩy lùi nguy cơ!
