Lupus ban đỏ kiểu đĩa là một trong những chứng bệnh tự miễn thường gặp, xuất hiện ở tất cả nhóm tuổi, nhất là phụ nữ từ 40 trở lên. chứng bệnh có thể gây ra tổn thương nhiều cơ quan không tương tự nhau trong cơ thể. Cụ thể thì lupus ban đỏ kiểu đĩa là sao, nguyên nhân và cách điều trị, phòng ngừa ra sao? Mời bạn cùng tìm hiểu qua bài viết sau đây.
Lupus ban đỏ kiểu đĩa là sao?
Lupus ban đỏ kiểu đĩa (tên tiếng Anh là Discoid Lupus Erythematosus – DLE) là kiểu lupus da mạn tính thường gặp nhất với những điểm điển hình như: các mảng vảy hình đĩa dai dẳng trên da đầu, mặt và tai; có thể gây ra ra các thay thế đổi sắc tố, sẹo và rụng tóc… (1)
Những người mắc chứng bệnh có thể kèm theo hiện tượng nhạy cảm với ánh sáng và có khuynh hướng gặp phải teo thứ phát. người mắc chứng bệnh gặp phải lupus ban đỏ hình đĩa có thể có thể triệu chứng triệu chứng toàn thân không tương tự của lupus ban đỏ hệ thống trong khoảng tầm 20% người mắc chứng bệnh. Các kiểu lupus ban đỏ mạn tính ở da không tương tự ít thường gặp hơn gồm Lupus kiểu đĩa ở miệng, trên lòng bàn tay và/hoặc lòng bàn chân, lupus ban đỏ u xơ, lupus ban đỏ kiểu u bướu.
Lupus ban đỏ kiểu đĩa có thể xảy ra ở tất cả nhóm tuổi tuy nhiên thường gặp ở phụ nữ từ 40-50 tuổi hơn. 25% người mắc chứng bệnh gặp phải lupus ban đỏ hệ thống có thể tiến triển các tổn thương điển hình trên da kiểu đĩa tại một vài thời điểm trong thời gian gặp phải chứng bệnh và 1% – 5% người mắc chứng bệnh lupus kiểu đĩa có thể tiến triển thành lupus ban đỏ hệ thống.
Chủng tộc cũng là một yếu tố nguy cơ chủ yếu để tiến triển lupus ban đỏ hệ thống. Tỷ lệ mắc lupus ban đỏ hệ thống ở phụ nữ Mỹ gốc Phi cao gấp 4 lần so với phụ nữ Mỹ gốc da trắng. Ngoài ra, người Mỹ gốc Phi có xu hướng tiến triển chứng bệnh ở lứa tuổi sớm hơn và có tỷ lệ tử vong cao hơn
Các loại lupus ban đỏ kiểu đĩa
Dựa trên nhiều yếu tố như triệu chứng, đặc tính, tình trạng, phân bố… lupus ban đỏ kiểu đĩa được chia ra thực hiện 2 loại chủ yếu như sau: (2)
kiểu đĩa cơ bản
Trong lupus ban đỏ kiểu đĩa cơ bản còn gồm 3 loại nhỏ dưới đây:
- Lupus ban đỏ kiểu đĩa khu trú
điển hình của loại lupus ban đỏ này là sự tập trung của tổn thương. toàn bộ các tổn thương khu trú ở vùng cổ. Với loại lupus này, tổn thương thường không quá nghiêm trọng và tương đối dễ kiểm soát hơn so với các loại không tương tự.
- Lupus ban đỏ kiểu đĩa toàn thân
Trái ngược với loại ở trên, tình trạng này không cố định tại một vùng mà gây ra tổn thương ở nhiều vị trí không tương tự nhau trên cơ thể. Đặc biệt, vị trí thường gặp phải tổn thương gồm: cổ, cánh tay, ngực, đầu…
- Lupus ban đỏ kiểu đĩa thời thơ ấu
Đúng như tên gọi, đây là kiểu lupus ban đỏ thường xuất hiện ở trẻ nhỏ, không không tương tự biệt giữa nam và nữ. Việc mắc loại lupus này có thể dẫn tới những tổn thương nghiêm trọng và tiến triển các tổn thương nội tạng không tương tự của chứng bệnh lupus ban đỏ hệ thống.
kiểu đĩa đặc biệt
Theo những tính về hình thái học, lupus ban đỏ kiểu đĩa đặc biệt được chia thành 2 loại nhỏ gồm:
- Lupus ban đỏ u xơ
Loại lupus này có những tính cơ bản là lan rộng với một lớp vảy dày bao phủ. Bên dưới bề mặt tổn thương có chứa hoạt chất dày sừng.
- Lupus ban đỏ viêm mô mỡ (lupus profundus)
chứng bệnh lupus ban đỏ viêm mô mỡ thường xuất hiện đồng thời với viêm da do lupus panniculitis – một kiểu lupus ban đỏ da mạn tính, kèm theo lupus ban đỏ kiểu đĩa hoặc những triệu chứng không tương tự của lupus ban đỏ hệ thống. điển hình của lupus ban đỏ viêm mô mỡ là tổn thương là những nốt sần, cứng, có đường viền xung quanh.
Các tình trạng lupus ban đỏ kiểu đĩa
Chỉ số tình trạng nặng và diện tích da tròn chứng bệnh lupus ban đỏ hệ thống (tên tiếng anh là Cutaneous LE Disease Area and Severity Index: CLASI) được tiến triển nhằm phân loại tình trạng nghiêm trọng của chứng bệnh lupus ban đỏ trên da. Tổng số điểm của chỉ số CLASI được tính trên khu vực 12 vị trí giải phẫu, dựa trên 2 thông số là tổn điểm vận động (activity) và tổng điểm tổn thương (damage). (3)
Tổng điểm vận động dựa trên khu vực:
- tình trạng đỏ da (0–3)
- Tổn thương niêm mạc (0–1)
- Rụng tóc ở thời điểm hiện tại (0–1), rụng tóc không liên tục (0–3)
Tổng điểm tổn thương dựa trên khu vực:
- tình trạng rối loạn sắc tố da (0–2). Tình trạng rối loạn sắc tố nhiều ngày hơn 12 tháng thực hiện tăng gấp đôi số điểm loạn sắc tố.
- Sẹo trên da (0-2), với sẹo da đầu (0, 3, 4, 5, 6)
Nguyên nhân gây ra chứng bệnh lupus ban đỏ hệ thống
tương tự như tất cả các kiểu lupus không tương tự, lupus ban đỏ kiểu đĩa không có một nguyên nhân rõ ràng. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học cho rằng, chứng bệnh có những yếu tố sự liên quan tới:
- Khuynh hướng di truyền
- Giới tính (phụ nữ mắc chứng bệnh nhiều hơn nam giới)
- Tiếp xúc với ánh sáng mặt trời
- Độc tố của khói thuốc lá
- Nội tiết tố
- Tình trạng lo sợ
chứng bệnh có khuynh hướng di truyền.
Triệu chứng thường gặp
Triệu chứng lâm sàng
Lupus ban đỏ kiểu đĩa triệu chứng qua những vùng tổn thương trên da, từ một mảng màu hồng nhạt trước tiên, trở nên đỏ và thô ráp. Tình trạng này có thể xảy ra ở bất kỳ đâu trên cơ thể bạn, nhất là cổ, lòng bàn tay, lòng bàn chân và vùng dưới khuỷu tay, hiếm hơn có thể tác động tới ống tai.
Các tính triệu chứng gồm:
- Tổn thương hình tròn để lại sẹo
- Xuất hiện vảy dày trên da và da đầu
- Vùng tổn thương phồng rộp, bong tróc, nhất là quanh khuỷu tay và đầu ngón tay
- Da gặp phải mỏng
- Sắc tố da sáng hơn hoặc tối hơn và có thể không mất
- Da đầu dày lên, rụng tóc và có thể không mọc lại
- Móng tay giòn, dễ gãy
- Có vết loét bên trong môi
- một vài người có triệu chứng ngứa ngáy da
- Thông thường, các triệu chứng có thể trỗi dậy trong một thời gian nhất định và sau đó thuyên suy yếu.
Triệu chứng cận lâm sàng
kết hợp với quan sát các triệu chứng lâm sàng, bác sĩ cần thiết phải thực hiện chỉ định thêm một vài phương pháp cận lâm sàng nhằm để xác định lupus ban đỏ kiểu đĩa dưới đây:
Xét nghiệm huyết thanh
người mắc chứng bệnh thường sẽ được xét nghiệm máu tại thời điểm chẩn đoán và sau đó để kiểm tra:
- Kháng thể kháng nhân (ANA, ANF; nếu có, chúng thường có hiệu giá thấp)
- Kháng thể kháng hạt nhân có thể chiết xuất (ENA).
- Các kháng thể kháng annexin 1 – đây có thể là một dấu hiệu chẩn đoán
- Kháng thể kháng phospholipid (APLs)
- Kháng thể kháng Sm – một loại protein tìm xuất hiện trong nhân tế bào
- Kháng thể kháng dsDNA – một protein trực tiếp ngăn ngừa DNA sợi đôi
- Kháng thể kháng Ro(SSA) và La(SSB) – hai kháng thể thường được tìm xuất hiện cùng nhau.
- tác dụng thận để phản hồi tổn thương thận
- CRP, tốc độ lắng hồng cầu (VS)
- Công thức máu hoàn chỉnh để xác định các không thông thường về số số lượng tế bào bạch cầu và hồng cầu.
Xét nghiệm nước tiểu
kết hợp với xét nghiệm máu, các chuyên gia còn có thể chỉ định xét nghiệm nước tiểu để phản hồi tác động của chứng bệnh lupus ban đỏ hệ thống với thận. Các chỉ số xét nghiệm thường gồm:
- Protein (albumin)/creatinin niệu nhằm để ước số lượng protein (hoặc albumin) trong nước tiểu.
- Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu để đánh đầu giá tình trạng tiểu đạm, tiểu máu.
Sinh thiết da
Sinh thiết da, thận, màng hoạt dịch khớp cũng là một trong những cách để chẩn đoán và phản hồi tình trạng chứng bệnh lupus ban đỏ kiểu đĩa. Các mô sẽ được lấy ra thông qua tiểu phẫu và kiểm tra dưới kính hiển vi để phát hiện các lắng đọng globulin miễn dịch IgM, IgG và bổ thể trong cầu thận để nhận diện dấu hiệu của chứng bệnh lupus ban đỏ hệ thống.
Sinh thiết da giúp cho chẩn đoán lupus ban đỏ kiểu đĩa
Các tác hại nếu không điều trị sớm
Như đã từng đề cập ở trên, lupus kiểu đĩa chỉ là một triệu chứng da trong chứng bệnh lý lupus ban đỏ hệ thống, do đó không những thực hiện cho cho bề mặt da gặp phải tổn thương, mà chứng bệnh còn có thể gây ra tổn hại nghiêm trọng nhiều cơ quan trong cơ thể, nhất là ở thời kỳ toàn phát. Cụ thể như sau: (4)
1. Viêm cơ, khớp
Lupus có thể triệu chứng các triệu chứng ở hệ thống cơ xương khớp. Điển hình nhất là tình trạng viêm các khớp, đặc biệt ở vùng bàn tay, cổ tay hoặc những khớp lớn không tương tự như gối, háng thực hiện cho cho người chứng bệnh gặp phải hạn chế vận động.
2. Tổn thương huyết học
Người mắc lupus ban đỏ kiểu đĩa có thể gặp phải thiếu máu, suy yếu tiểu cầu, suy yếu bạch cầu hoặc rối loạn đông máu thực hiện tăng nguy cơ xuất huyết, tác động nhiều tới uy tín cuộc sống.
3. Tổn thương thận
Đây là một trong những tác hại thường gặp và cũng là nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong. Tổn thương thận trong lupus triệu chứng tương đối đa kiểu, gồm tiểu đạm, tiểu máu hoặc nặng hơn có thể gây ra viêm thận lupus nặng hoặc hội chứng thận hư. Các triệu chứng của tình trạng này gồm của tình trạng phù, tiểu máu, tiểu bọt, tiểu ít, tăng huyết áp, ngứa ngáy ngáy, buồn nôn, nôn…
4. Các triệu chứng tâm thần kinh
Ở thời kỳ toàn phát, người gặp phải lupus thường có các triệu chứng sự liên quan tới não và hệ thần kinh trung ương như đau đớn đầu, chóng mặt, co giật, ảo giác, thay thế đổi hành vi. Nhiều người mắc chứng bệnh còn gặp phải rối loạn phương hướng suy yếu tri giác, mất trí nhớ. Ngoài ra người chứng bệnh có thể triệu chứng các triệu chứng nguy hiểm như yếu liệt, rối loạn đi tiêu tiểu, tê bì chân tay, mất cảm giác. Người gặp phải lupus ban đỏ cũng có nguy cơ gặp phải viêm dây thần kinh thị giác dẫn tới đau đớn tức mắt, mất thị lực… Tình trạng này là triệu chứng của sự tổn thương dây thần kinh thị giác do có sự liên quan tới các chứng bệnh tự miễn trong số đó có lupus.
5. Viêm màng ngoài tim, viêm cơ tim
người mắc chứng bệnh sẽ có những triệu chứng đau đớn ngực, không dễ dàng thở, thậm chí là suy tim. Nguyên nhân được giải thích là do chứng bệnh lupus gây ra xơ hóa màng ngoài tim, viêm màng ngoài tim, viêm cơ tim, tổn thương van 2 lá, van 3 lá, rối loạn hệ thống dẫn truyền của tim.
6. Tổn thương phổi
Lupus ban đỏ có thể gây ra gây ra viêm màng phổi, tràn dịch màng phổi, tăng áp lực động mạch phổi, chứng bệnh phổi mô kẽ, thuyên tắc phổi… Điều này có thể gây ra các triệu chứng như không dễ dàng thở khi gắng sức, ho khan hoặc ho đờm và thậm chí có thể gây ra suy hô hấp.
Ngoài ra, chứng bệnh còn có thể gây ra ra nhiều tác hại không tương tự như suy suy yếu miễn dịch, tăng nguy cơ ung thư…
Phương pháp điều trị
Khi đã từng xác định bạn có chứng bệnh lupus ban đỏ kiểu đĩa, các chuyên gia sẽ tiến hành xây dựng quy trình điều trị theo trình tự gồm:
- Liệu pháp tại chỗ
- Thuốc thoa Steroid
- Steroid được sử dụng để giúp cho suy yếu viêm. Bạn có thể thoa thuốc corticoid kiểu mỡ, kiểu kem hoặc bác sĩ sẽ tiêm
- Steroid trực tiếp vào vùng da gặp phải tổn thương. Prednisone đường uống có thể giúp cho suy yếu bớt các tổn thương bằng cách suy yếu sản xuất kháng thể và các tế bào kháng viêm. Tuy nhiên, Steroid dễ gây ra mỏng da, nên bạn cần thiết phải sử dụng đúng liều số lượng và có sự giám sát y tế.
Thuốc thoa không Steroid
Thuốc mỡ và kem thoa không steroid, ví như thuốc ức chế Calcineurin như tacrolimus kiểu thoa, cũng có thể giúp cho suy yếu viêm. Đây là nhóm thuốc được kê cho người lớn theo kiểu đơn lẻ thường hay phối hợp với Methotrexate. Riêng với trẻ nhỏ, thuốc này cần thiết phải được dùng một cách tiết chế.
Thuốc Pimecrolimus
Đây là thuốc được bào chế dưới kiểu kem thoa, không có chứa steroid, có tác dụng kháng viêm, điều hòa hệ miễn dịch. Thuốc có thể được điều trị ngắn thường hay dài hạn, tùy theo tình trạng chứng bệnh và thường có một vài tác dụng phụ như: đau đớn rát và tăng nguy cơ mắc các chứng bệnh nhiễm trùng…
Thuốc chống sốt rét
Một cách không tương tự để suy yếu tình trạng viêm hệ thống cho người mắc chứng bệnh là sử dụng các thuốc chống sốt rét. Các loại thuốc uống này gồm hydroxychloroquine, chloroquine và quinacrine… có nguy cơ thực hiện suy yếu quá trình tăng sinh tế bào lympho, suy yếu sản xuất các tự kháng thể, tạo hàng rào giữ an toàn quang vật lý và suy yếu tình trạng viêm. Thông thường, khi sử dụng các thuốc này người chứng bệnh nên được kiểm tra mắt định kỳ mỗi năm để tầm soát tác dụng phụ lên mắt của thuốc.
Thuốc Corticosteroid toàn thân
Các thuốc Corticosteroid toàn thân như Prednisolone và Prednisone cũng có thể được sử dụng trong điều trị lupus ban đỏ kiểu đĩa để kháng viêm, ức chế miễn dịch và giữ cho tổn thương không lan rộng. Tác dụng phụ thường gặp của loại thuốc này không ít, điển hình như tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể, loãng xương, loét dạ dày, rối loạn tâm thần…
Thuốc ức chế miễn dịch
Thuốc ức chế miễn dịch như mycophenolate mofetil, azathioprine, tacrolimus… có nguy cơ thực hiện suy yếu sản xuất tế bào viêm, suy yếu đáp ứng miễn dịch quá mức của cơ thể, giúp cho cho tình trạng ngứa ngáy ngáy, sưng viêm, phù nề của người chứng bệnh được tăng cao.
trường hợp nào dễ mắc chứng bệnh lupus ban đỏ kiểu đĩa?
Lupus ban đỏ kiểu đĩa có thể tác động tới nam và nữ ở tất cả lứa tuổi và ít gặp ở trẻ nhỏ. trong số đó, chứng bệnh đặc biệt thường gặp ở nữ giới, với tỷ lệ cao hơn gấp 5 lần nam giới và thường khởi phát ở lứa tuổi tuổi trung niên. Tỷ lệ hiện mắc ước tính là khoảng tầm 20–40 người trong mỗi 100.000 người.
Ngoài ra, các yếu tố có thể thực hiện cho chứng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn gồm lo sợ, nhiễm trùng và chấn thương.
Sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF70 hoặc cao hơn để phòng chứng bệnh.
Để không tạo điều kiện cho lupus ban đỏ kiểu đĩa khởi phát hoặc nặng lên, bạn được lưu ý là:
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời quá nhiều.
- Luôn luôn sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF70 hoặc cao hơn trước khi tiếp xúc với ánh nắng 30 phút để kem ngấm. thoa lại sau mỗi 2 giờ hoặc khi gặp phải ướt.
- Đội mũ và mặc quần áo có nguy cơ giữ an toàn làn da của bạn, ngay cả trong những ngày nhiều mây thường hay tới khu vực mát mẻ.
- Không hút thuốc lá vì các hoạt chất độc trong thuốc có thể thực hiện trầm trọng thêm tình trạng của bạn. Nếu đã từng hút thuốc lá, hãy hạn chế và cai thuốc dần dần.
Cách chăm sóc người chứng bệnh gặp phải lupus ban đỏ
Nếu không may được chẩn đoán mắc chứng bệnh, bạn cần thiết phải phải biết cách chăm sóc mình hoặc học cách chăm sóc khi nhà có người gặp phải chứng bệnh. Theo đó, bạn nên:
- Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ khi dùng thuốc. Bởi lẽ, một vài loại thuốc như thuốc thuốc kháng sinh và thuốc lợi tiểu sẽ thực hiện cho da nhạy cảm hơn với ánh nắng.
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng, khoa học bằng cách hạn chế hoạt chất béo, thực phẩm giàu cholesterol, muối đường. thay thế vào đó nên tăng cường rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu hoạt chất chống oxy hóa, Omega-3, hoạt chất xơ, vitamin và khoáng hoạt chất…
- Tùy thuộc vào tình trạng da, bạn có thể trang điểm để che đi các vết tổn thương, tuy nhiên nên hỏi bác sĩ để biết loại nào có tác động tới sức khỏe do một vài thành phần trong mỹ phẩm có thể thực hiện cho tình trạng chứng bệnh trầm trọng hơn.
- Tham khảo ý kiến của bác sĩ da liễu, chuyên gia thẩm mỹ khi muốn xử lý các vết sẹo thường hay vùng da gặp phải thay thế đổi sắc tố.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Hưng Thịnh, là nơi quy tụ hệ thống chuyên gia đầu ngành, bác sĩ ngoại khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; TS.BS Tăng Hà Nam Anh; ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ; BS.CKI Trần Xuân Anh, ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, TS.BS Đỗ Tiến Dũng; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng… Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các chứng bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật tiên tiến theo quy trình cập nhật quốc tế.
trung tâm y tế còn được trang gặp phải hệ thống máy móc, trang thiết gặp phải chẩn đoán hình ảnh tiên tiến như: máy chụp CT 768 miếng cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; hệ thống kính vi thủ thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị tốt nhất các chứng bệnh lý về cơ xương khớp…
BVĐK Hưng Thịnh còn sở hữu hệ thống phòng thăm khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi tác dụng tiên tiến; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp cho người mắc chứng bệnh nhanh chóng phục hồi và ổn định sức khỏe sau thủ thuật.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG trung tâm y tế ĐA KHOA Hưng Thịnh
Cho tới thời điểm hiện tại, lupus ban đỏ kiểu đĩa hiện vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể phòng ngừa và chăm sóc sức khỏe tại các trung tâm y tế uy tín, với hệ thống chuyên gia tận tâm, giàu kinh nghiệm; hệ thống trang thiết gặp phải tiên tiến như trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh để suy yếu bớt tổn thương và nhanh chóng phục hồi.
