Thiếu máu mạn tính (còn được gọi là chứng bệnh thiếu máu mạn tính, thiếu máu mạn) có nhiều tác động tiêu cực tới sức khỏe, thậm chí khiến cho người chứng bệnh tử vong.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi TS.BS NGUYỄN QUỐC THÀNH – Trưởng Đơn vị Huyết học lâm sàng, Khoa Nội tổng hợp, phòng thăm khám Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM.
Vậy, thiếu máu mạn là như nào? Việc nhận biết triệu chứng thiếu máu mạn tính cũng như nguyên nhân gây nên thiếu máu mạn tính giúp cho mỗi người chủ động hơn trong việc thăm thăm khám và điều trị chứng bệnh thiếu máu mạn tính.
Thiếu máu mạn là như nào?
Thiếu máu mạn tính là tình trạng thiếu máu quá lâu trong một thời điểm liên tục (thường khoảng tầm 3 tháng trở lên) và thường là thiếu máu thứ phát do nhiều nguyên nhân gây nên nên. So với thiếu máu cấp tính, thiếu máu mạn tính thường thấy hơn với tỷ lệ người chứng bệnh cao hơn.
tình trạng thiếu máu mạn tính theo Viện Ung thư Quốc gia, như sau (1):
- Nhẹ: Huyết sắc tố Hemoglobin từ 10,0 g/dL tới giới hạn dưới mức thông thường
- Trung bình: Huyết sắc tố Hemoglobin từ 8,0 tới 10,0 g/dL
- Nặng: Huyết sắc tố Hemoglobin từ 6,5 tới 7,9 g/dL
- Đe dọa tính mạng: Huyết sắc tố Hemoglobin dưới 6,5 g/dL
Tiên số lượng của chứng bệnh thiếu máu mạn tính thay thế đổi tùy theo nguyên nhân gây nên thiếu máu là như nào. Ngoài ra, có những yếu tố không không khác góp phần vào tiên số lượng chứng bệnh gồm có: Tuổi của người chứng bệnh, tình trạng nghiêm trọng của chứng bệnh thiếu máu, thời gian thiếu máu quá lâu bao lâu, người chứng bệnh có đang mắc phải các chứng bệnh đi kèm không, người chứng bệnh có được chăm sóc tốt thường không, chế độ dinh dưỡng ra sao,…
Thông thường, người già có tiên số lượng chứng bệnh tương đối xấu hơn do tuổi cao, suy dinh dưỡng và nhiều chứng bệnh lý nền đi kèm.
Nguyên nhân gây nên thiếu máu mạn tính
Nguyên nhân của chứng bệnh thiếu máu mạn tính được phân loại dựa trên thể tích tiểu cầu trung bình (MCV). trong số đó:
- Thiếu máu hồng cầu nhỏ (MCV dưới 80 femtoliter [fL]):
- Thiếu máu thiếu sắt
- chứng bệnh thalassemia
- Thiếu máu do các chứng bệnh mạn tính
- Thiếu máu nguyên bào sắt
- Thiếu máu hồng cầu to (MCV lớn hơn 100 fL):
- Thiếu vitamin do thiếu B12 và axit folic
- Thiếu máu tán huyết
- Nghiện rượu và chứng bệnh gan
- Hội chứng thần kinh đệm
- Thiếu máu do thuốc gây nên ra
- Suy giáp
- Thiếu máu đẳng bào (MCV 80 tới 100 fL):
- Ức chế tủy xương (Suy tuỷ)
- Thiếu máu do chứng bệnh mạn tính
- Chứng tan máu, thiếu máu: Thiếu máu tán huyết có thể do hội chứng tan máu tăng ure máu, hồng cầu hình liềm, van tim cơ học, đông máu nội mạch lan tỏa, huyết sắc tố lạnh và chứng bệnh ngưng kết lạnh (thường chứng bệnh agglutinin lạnh)
Xem thêm: mắc phải thiếu máu có nguy hiểm không? Yếu tố nào tăng nguy cơ mắc chứng bệnh?
Triệu chứng thiếu máu mạn tính
Các triệu chứng và dấu hiệu của chứng bệnh thiếu máu mạn tính chủ yếu là do giảm sút oxy mang tới cho mô do giảm sút nguy cơ vận chuyển oxy của máu (2). Các triệu chứng này trước hết có thể nhẹ nhàng và dần trở nên nặng hơn khi thiếu máu trầm trọng, với sự suy giảm sút nhanh chóng các huyết sắc tố và hematocrit.
Các triệu chứng thường gặp ở người chứng bệnh mắc phải thiếu máu mạn tính gồm có:
- Suy nhược, mệt mỏi
- Hoa mắt, chóng mặt, choáng váng
- Có cảm giác như muốn ngất xỉu thường thậm chí ngất xỉu
- không dễ dàng thở khi gắng sức, tập thể thao hoặc các trường hợp mắc phải thiếu máu nặng thì người chứng bệnh có thể không dễ dàng thở ngay cả khi vận động nhẹ
- đau đớn ngực và đánh trống ngực
- Chán ăn
- Suy giảm sút nhận thức ở người già
- Da xanh xao, nhợt nhạt
- Nhịp tim nhanh, thở nhanh
- Tay chân tê lạnh, ngứa ngáy ran
- trễ tăng cân
- Chiều cao tiến triển trễ (với trẻ nhỏ)
- Suy giảm sút ham muốn, hứng thú với chuyện tình dục
- Tăng ra máu kinh nguyệt
- Nước tiểu có màu đỏ hoặc màu xá xị
Cách chẩn đoán chứng bệnh thiếu máu mạn tính
Để phản hồi xem một người có mắc phải thiếu máu mạn tính thường không thì ngoài việc thăm thăm khám lâm sàng, dựa trên những triệu chứng của người chứng bệnh thì nên thực hiện các xét nghiệm, gồm có:
- Xét nghiệm công thức máu toàn phần: Hemoglobin, hematocrit (HCT), MCV, chỉ số hồng cầu lưới
- Bảng chuyển hóa toàn diện: Xét nghiệm công dụng thận và gan
- Các xét nghiệm về dưỡng chất sắt trong cơ thể gồm có sắt huyết thanh, TIBC (tổng nguy cơ liên kết sắt) và ferritin
- Huyết thanh vitamin B12, axit folic và hormone kích thích tuyến giáp (TSH)
- Chọc hút tủy xương
- Xét nghiệm nước tiểu, mẫu phân
- Nội soi
Tùy theo từng trường hợp mà bác sĩ sẽ chỉ định xem người chứng bệnh nên thực hiện những xét nghiệm nào. Không phải trường hợp nào cũng nên thực hiện hết toàn bộ các xét nghiệm này.
Điều trị chứng bệnh thiếu máu mạn tính
toàn bộ các trường hợp mắc phải thiếu máu mạn tính đều không nên phải nhập viện điều trị. Người chứng bệnh có thể được chăm sóc và điều trị tại nhà. Các trường hợp người chứng bệnh nên nhập viện thường gồm có:
- Có triệu chứng nguy hiểm như hôn mê, mất ý thức, ngất xỉu
- Có sự sụt giảm sút đáng nói về số lượng hemoglobin/HCT
- mắc phải thiếu máu nặng, nên thực hiện truyền máu
- Chưa tìm ra nguyên nhân chuẩn xác gây nên thiếu máu mạn tính, nên theo dõi dài ngày
Các phương pháp điều trị thiếu máu mạn tính sẽ được bác sĩ cân nhắc dựa trên nguyên nhân gây nên chứng bệnh. Theo đó:
- Nếu huyết sắc tố dưới 7 g/dL hoặc nếu có triệu chứng nguy hiểm, chỉ định truyền khối hồng cầu (PRBC). Việc truyền máu nên được thực hiện thận trọng ở những người chứng bệnh đang có các vấn đề chứng bệnh lý không không khác, ví dụ như chứng bệnh thận thời kỳ cuối (đang chạy thận nhân tạo) và suy tim sung huyết (CHF).
- Tiêm sắt tiêm tĩnh mạch (IV) hoặc uống viên sắt được uống để điều trị các trường hợp thiếu máu mạn tính do thiếu sắt.
- Người chứng bệnh mắc phải thiếu vitamin B12 và axit folic sẽ nên phải bổ sung B12 và axit folic.
- Điều trị các rối loạn tủy xương tiềm ẩn cũng giúp cho điều trị chứng bệnh thiếu máu mạn tính do các vấn đề chứng bệnh lý sự liên quan tới tủy xương.
- Tiêm EPO là phương pháp được uống ở người chứng bệnh mắc chứng bệnh thận mạn tính.
- Tránh bất kỳ loại thuốc nào gây nên nên chứng thiếu máu.
- Điều trị các nguyên nhân gây nên thiếu máu ở đường tiêu hóa.
- Điều hòa chu kỳ kinh nguyệt nguyệt ở người chứng bệnh rong kinh.
- Điều trị thiếu máu ở người mắc phải thiếu máu cấp tính, tránh để tình trạng thiếu máu quá lâu.
tác hại thiếu máu mạn tính
Thiếu máu mạn tính thường cấp tính nếu không được điều trị đều có thể đe dọa tính mạng và thậm chí có thể gây nên tử vong nhanh chóng.
Thiếu máu dẫn tới nguy cơ vận chuyển oxy của máu giảm sút. Trong thời gian ngắn, cơ thể có thể bù đắp bằng cách tăng nhịp tim và nhịp hô hấp. Nếu không được điều trị, thiếu máu có thể gây nên suy đa cơ quan do các cơ quan phải lao động nhiều hơn, nhất là tim. Điều này có thể gồm có suy tim, đau đớn tim, rối loạn nhịp tim, suy giảm sút nhận thức và yếu thận, cùng nhiều chứng bệnh không không khác. Ở phụ nữ mang thai, thiếu máu không được điều trị có thể gây nên sinh non và nhẹ cân, trẻ sinh ra trễ tiến triển hơn so với bạn bè đồng trang lứa.
Điều này càng nhấn mạnh sự quan trọng và cấp thiết của việc phát hiện các triệu chứng thiếu máu mạn tính từ thời kỳ sớm cũng như việc chẩn đoán đúng, điều trị hữu hiệu để tránh những tác hại chứng bệnh nguy hiểm có thể xảy ra.
Cách phòng ngừa thiếu máu mạn tính
Để phòng ngừa thiếu máu mạn tính, việc quan trọng là hạn chế tối đa các nguyên nhân có thể dẫn tới thiếu máu, nhất là thiếu máu quá lâu. Cụ thể:
- thăm khám sức khỏe tiền hôn nhân và thực hiện tầm soát trước khi mang thai. Trao đổi với bác sĩ về nguy cơ trẻ sinh ra mắc phải thiếu máu di truyền.
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, bổ sung các loại thực phẩm chứa vitamin B12, dưỡng chất sắt và axit folic (3). Tốt nhất nên ăn một chế độ dinh dưỡng đầy đủ các nhóm dinh dưỡng .
- Người ăn kiêng nên tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng thêm các loại thực phẩm công dụng bổ sung vitamin và dưỡng chất sắt.
- Phụ nữ mang thai và những trường hợp nên nhiều sắt hơn (phụ nữ đang mắc phải rong kinh, trẻ nhỏ trong thời kỳ tiến triển) có thể nên uống thêm viên sắt.
- Nghỉ ngơi liên tiếp, hạn chế thực hiện quá sức, tập thể thao liên tiếp,…
- Nếu mắc phải thiếu máu cấp tính, vừa phát hiện thiếu máu, nên thực hiện điều trị ngay lập tức để tránh tình trạng thiếu máu quá lâu và trở thành thiếu máu mạn tính.
Địa chỉ thăm khám thiếu máu mạn tính uy tín
Việc chẩn đoán thiếu máu mạn tính nên phải thông qua các xét nghiệm và có sự phản hồi từ chuyên gia có chuyên môn trong lĩnh vực huyết học lâm sàng. Nếu có các triệu chứng nghi ngờ mắc phải thiếu máu, bạn nên sớm tới các địa điểm y tế uy tín để được kiểm tra, chẩn đoán.
Đơn vị Huyết học lâm sàng, Khoa Nội Tổng hợp, Hệ thống phòng thăm khám Đa khoa Hưng Thịnh hiện chuyên thăm khám, tư vấn điều trị thiếu máu nói chung và thiếu máu mạn tính nói riêng. phòng thăm khám đầu tư nhiều trang thiết mắc phải, máy xét nghiệm cao cấp về máu, gen và sinh học phân tử, hỗ trợ việc chẩn đoán chứng bệnh nhanh và chuẩn xác.
Song song với việc đầu tư trang thiết mắc phải, Đơn vị Huyết học lâm sàng, Khoa Nội Tổng hợp, Hệ thống phòng thăm khám Đa khoa Hưng Thịnh còn quy tụ các chuyên gia được đào tạo sâu về lĩnh vực huyết học. Khoa luôn ứng dụng các công nghệ chẩn đoán và quy trình điều trị mới nhất, chuẩn quốc tế để giúp cho quá trình thăm thăm khám và điều trị xảy ra hữu hiệu nhất, tiết kiệm thời gian và mức phí cho người chứng bệnh.
HỆ THỐNG phòng thăm khám ĐA KHOA Hưng Thịnh
chứng bệnh thiếu máu mạn tính đặc biệt nguy hiểm nếu không sớm nhận biết và điều trị. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới thiếu máu mạn tính, tốt nhất khi có những triệu chứng nghi ngờ thiếu máu thì người chứng bệnh nên sớm thăm thăm khám tại các địa điểm y tế uy tín để được điều trị.
