Những dấu ấn y học lớn nhất thế giới 2022

Năm 2022, các chuyên gia, chuyên gia y tế đã từng thực hiện ca ghép tim lợn cho người đầu tiên, đạt được nhiều tiến bộ trong lĩnh vực điều trị ung thư, lập thành quả bản đồ gene ở người.

Trong hai năm Covid-19 hoành hành, những bộ óc y khoa sáng giá nhất của thế giới tạm dừng tất cả nghiên cứu đang thực hiện để tham gia chống dịch. Kết quả, họ thành quả tiến triển vaccine và phương pháp điều trị mới trong thời gian kỷ lục.

Khi đại dịch đã từng suy yếu, thế giới bước vào thời kỳ thông thường mới, các nhà khoa học có thời gian để tiếp tục những dự án còn dang dở. Năm 2022 đánh dấu những cột mốc lớn về y khoa, đặc biệt trong ngành cấy ghép nội tạng, vaccine, điều trị ung thư và lập bản đồ gene.

Ca ghép tim đầu tiên từ lợn sang người

Ngày 11/1, David Bennett, 57 tuổi, trở thành người mắc chứng bệnh đầu tiên được cấy ghép tim lợn. Trong ca tiểu phẫu lâu ngày 9 giờ, các chuyên gia tại Trung tâm Y tế Đại học Maryland đã từng thay thế thế trái tim của ông bằng tim của một cơn lợn nặng 108 kg, đã từng chỉnh sửa gene và nhân tương tự cho mục đích đặc biệt này.

Ca tiểu phẫu trước tiên được xem là thành quả, song ông Bennett qua đời hai tháng sau đó. Tiến sĩ Bartley Griffith, người đứng đầu ca tiểu phẫu, cho rằng ông Bennett được phát hiện nhiễm một loại virus chỉ xuất hiện trên động vật, có tên porcine cytomegalovirus (pCMV).

Dù vậy, giới y khoa vẫn nuôi hy vọng về lĩnh vực cấy ghép dị chủng, tức là ghép các cơ quan hoặc mô từ động vật sang người. Từ lâu, các chuyên gia đã từng dày công nghiên cứu và rối loạn gene lợn để phù hợp ghép tạng cho người, không xảy ra tình trạng thải ghép. Nghiên cứu được đẩy nhanh trong thập kỷ qua nhờ vào công nghệ nhân bản và chỉnh sửa gene mới.

Các nhà khoa học kỳ vọng những quy trình này sẽ mở ra kỷ nguyên mới của y học trong tương lai, xử trí tình trạng thiếu hụt tạng hiến cho hơn nửa triệu người Mỹ.

“Đây là sự kiện đặt tiền đề. Những cánh cửa mới đang mở ra, tôi tin rằng điều này sẽ dẫn tới những thay thế đổi lớn trong việc điều trị chứng bệnh suy tạng”, tiến sĩ David Klassen, giám đốc y tế của Mạng lưới Chia sẻ Nội tạng thống nhất, cho rằng. Tuy nhiên, ông lưu ý về các thách thức và rào cản mối quan hệ tới quy trình này, như tình trạng thải ghép có thể xảy ra sau tiểu phẫu nói cả khi người mắc chứng bệnh nhận tạng phù hợp.





Bác sĩ Bartley Griffith kiểm tra quả tim lợn trước khi ghép cho bệnh nhân David Bennett. Ảnh:  University of Maryland School of Medicine

Bác sĩ Bartley Griffith kiểm tra quả tim lợn trước khi ghép cho người mắc chứng bệnh David Bennett. Ảnh: University of Maryland School of Medicine

Niềm hy vọng trong điều trị ung thư

Điều trị ung thư là một quá trình lâu ngày, trễ chạp và đắt đỏ. Sau hàng chục năm nghiên cứu, giới khoa học có những đột phá trong phương pháp điều trị, tuy nhiên những thay thế đổi chưa đáng nói. tới nay, bằng liệu pháp nhắm mục tiêu vào u bướu hoặc vaccine mRNA, thế giới đang dần thu được quả ngọt trong cuộc chiến ung thư.

Liệu pháp nhắm mục tiêu tập trung vào mình u bướu và các tế bào ung thư thay thế vì hệ thống miễn dịch. Liệu pháp xâm nhập những tế bào và các protein phân chia đang có vấn đề, khiến cho u bướu tiến triển không kiểm soát.

Loại thuốc mới sử dụng cơ chế này có tên trastuzumab deruxtecan. Ở 373 người mắc chứng bệnh dùng thuốc trong thử nghiệm lâm sàng, các u bướu ngừng tiến triển trong tầm 10 tháng.

với các người mắc chứng bệnh ung thư vú di căn đang tiến triển bất chấp hóa trị, trastuzumab deruxtecan xâm nhập trực tiếp vào tế bào ung thư. Nó có độ chuẩn xác tương đương chiếu tia laser, thực hiện trễ sự tiến triển của u bướu và lâu ngày sự sống cho người chứng bệnh ở tình trạng chưa từng xuất hiện.

Niềm hy vọng không tương tự của giới khoa học trong việc điều trị và phòng ngừa ung thư là vaccine sử dụng công nghệ mRNA, tương tự vaccine Covid-19. Vaccine huấn luyện hệ miễn dịch tiêu diệt các tế bào ung thư tuyến tụy.

Trong nghiên cứu được công bố tại Hiệp hội Ung thư Lâm sàng Mỹ, một nửa số người mắc chứng bệnh được tiêm vaccine không mắc chứng bệnh sau 18 tháng. Vaccine được thiết kế riêng cho từng người mắc chứng bệnh với mã di truyền mRNA tìm xuất hiện trong chủ yếu u bướu của họ. Sau khi tiêm, vaccine hướng dẫn cơ thể tạo ra các protein tương tự hệt protein trên bề mặt u bướu, kích hoạt phản ứng miễn dịch.

Lập bản đồ gene ở người

Sau hơn hai thập kỷ phát hành bản thảo đầu tiên, các nhà khoa học cuối cùng đã từng hoàn thành việc lập bản đồ gene ở người. trong số đó có tới 8% vật liệu di truyền không thể giải mã bằng công nghệ trước đây.

Các nhà nghiên cứu cho rằng sẽ nên nhiều năm để đưa ra kết quả cụ thể. Tuy nhiên, bản đồ gene người có thể sẽ đưa đến hiểu biết sâu sắc về sự tiến triển của con người, quá trình lão hóa, các chứng bệnh như ung thư và sự đa kiểu, tiến hóa, di cư của loài người tiền sử.

Việc lập bản đồ di truyền giúp cho giải thích cách loài người thích nghi và sống sót sau các đợt dịch chứng bệnh, cách cơ thể tự loại bỏ dinh dưỡng độc, cách con người phản ứng với thuốc.

“Bản đồ cũng lý giải vì sao bộ não của con người trở nên không tương tự biệt, điều gì khiến cho người tiên tiến vượt trội hơn các động vật không tương tự”, Evan Eichler, nhà di truyền học tại Trường Y thuộc Đại học Washington, cho rằng.

Nghiên cứu vaccine ngừa virus hợp bào hô hấp đạt kết quả khả quan

Trong năm 2022, các thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn vaccine ngừa virus hợp bào hô hấp (RSV) đã từng chứng minh tốt nhất và độ an toàn trên hai nhóm tác động nhiều nhất là trẻ sơ sinh và người già.

Cả hai loại vaccine đang được thử nghiệm đều ngăn ngừa chuyển nặng ở người trên 60 tuổi mà không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng. Một loại vaccine có thể giữ an toàn trẻ sơ sinh trong vòng 6 tháng nếu được tiêm cho bà mẹ vào cuối thai kỳ. Mũi tiêm giúp cho phụ nữ mang thai truyền kháng thể cho con.

Việc tiến triển vaccine RSV đã từng chững lại trong nhiều thập kỷ, sau khi thử nghiệm lâm sàng cách đây hơn 50 năm gây ra tử vong cho hai trẻ, khiến cho 80% trẻ phải nhập viện. Nguyên nhân chủ yếu là vaccine tạo kháng thể tương đối yếu, không những không ngăn được virus mà còn thúc đẩy RSV thực hiện hỏng đường thở của trẻ.

Các loại vaccine mới tránh được vấn đề này, dựa vào nghiên cứu quan trọng do Barney Graham và các đồng nghiệp tại Viện Dị ứng và chứng bệnh truyền nhiễm Quốc gia thực hiện. Protein từ virus được sử dụng trong vaccine có thể thay thế đổi hình kiểu khi gắn vào một thụ thể của tế bào. Kết quả, mũi tiêm kích hoạt phản ứng kháng thể mạnh mẽ hơn nhiều.

Thục Linh (Theo USA Today)

Share this post:

Bài viết liên quan

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.