Số cặp nam nữ xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình tại TP HCM và Hà Nội tăng dần từng năm, song vẫn còn “rất khiêm tốn”, một phần do tâm lý e dè của giới trẻ.
Hôm 6/11, Chi cục trưởng Dân số Kế hoạch hóa gia đình TP HCM Phạm Chánh Trung cho rằng năm 2017, thành phố ghi nhận 319 cặp tham gia xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình, tăng lên 950 vào năm ngoái. Cặp đôi được truyền thông tăng từ hơn 90 lên 92%.
“Đây là những tín hiệu khả quan dù vẫn còn rất khiêm tốn với các vận động tư vấn và xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình tại thành phố”, ông Trung nói.
Tương tự, tại Hà Nội, tỷ lệ được tư vấn, xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình trên địa bàn đạt gần 32% vào năm 2022, theo Chi cục Dân số Kế hoạch hóa gia đình. Tuy nhiên, chưa rõ con số cụ thể là bao nhiêu cặp đôi và họ được xét nghiệm, tư vấn những nội dung cụ thể gì.
những phòng xét nghiệm tại hai thành phố lớn này cho thường số người tới xét nghiệm tiền hôn nhân tăng theo các năm, dù vậy con số này tương đối xa so với kỳ vọng của ngành y tế là “tỷ lệ nam, nữ thanh niên được tư vấn, xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình đạt 90% vào năm 2030”.
Trong khi đó, bà Đỗ Thị Quỳnh Hương, Phó Vụ trưởng Cơ cấu và uy tín dân số, Tổng Cục Dân số, cho rằng xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình rất quan trọng và nên thiết. Các chuyên gia y tế khuyến cáo thời điểm tốt nhất nên lao động này là trước khi lập gia đình 3-6 tháng.
Theo bà Hương, xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình không những giúp cho các cặp đôi trang gặp phải nhiều thông tin hữu ích, sắp tâm lý cho cuộc sống sau này, mà còn giúp cho tránh nghi ngờ lẫn nhau, tránh lây truyền nhiễm các căn bệnh qua đường tình dục. Mặt không tương tự, việc này còn giúp cho phát hiện sớm, điều trị sớm các căn bệnh tiềm ẩn, gây nên tác động tới đời sống chăn gối cũng như sức khỏe.
Ngoài ra, việc xét nghiệm giúp cho tránh các căn bệnh lý, dị tật bẩm sinh cho con cái sau này như căn bệnh mù màu, căn bệnh tan máu bẩm sinh Thalassemia, hội chứng Down, căn bệnh máu không dễ đông di truyền, hội chứng Turner, hội chứng Edward…
Khi biết tiền sử căn bệnh của bố mẹ, nhân viên y tế có thể tư vấn tới các căn bệnh sẽ xảy ra ở trẻ sơ sinh như giang mai, lậu, rubella, viêm gan B, HIV. Điều này giúp cho bảo đảm cuộc hôn nhân bền vững và sinh ra những em bé khỏe mạnh.
“xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình của các cặp nam, nữ thanh niên được xem là hình thức dự phòng cấp một trong việc nâng cao uy tín dân số”, bà Hương nói.
Tuy nhiên, nguyên nhân nhiều người trẻ chưa “mặn mà” được cho là xuất phát từ nhiều rào cản. Đầu tiên, thách thức tới từ hàng đầu nhận thức của các bạn trẻ, bà Hương nhận định. Nhiều cặp đôi hiện vẫn coi nhẹ, tâm lý e dè, ngại ngùng; hoặc không có sự đồng nhất tư tưởng giữa nam và nữ. Không ít nam giới cho rằng đối tác nghi ngờ “bản lĩnh phái mạnh”, coi thường, xúc phạm nên mới đề nghị đi xét nghiệm.
Hoặc, nhiều bạn nữ muốn đi xét nghiệm tuy vậy lại sợ bạn bè và người thân dị nghị “chắc là có vấn đề mới phải tới viện”. Đặc biệt, nếu trường hợp gặp phải phát hiện ra căn bệnh tật, họ sợ tình yêu của người kia thiếu mạnh để có thể vượt qua cú sốc, nguy cơ tan vỡ hôn nhân.
“Tất cả những suy nghĩ này từng tạo nên rào cản khiến cho ý nghĩa của việc xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình trở thành nỗi lo sợ, ám ảnh với nhiều bạn trẻ”, bà nói.
Chi cục trưởng Dân số Kế hoạch hóa gia đình TP HCM cũng nhìn nhận, rào cản lớn nhất chủ yếu là các cặp đôi vẫn chưa thực sự quan tâm, chưa có ý định xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình. Việc này nên xuất phát từ sự tự nguyện tham gia khi hiểu rõ về vai trò, lợi ích và tầm quan trọng. Do đó, một trong những thách thức lớn nhất của TP HCM là thực hiện thế nào có thể truyền thông mang tới đủ, sớm và chuẩn xác thông tin để người dân hiểu về những lợi ích. Đồng thời, khi người dân có nhu cầu, mạng lưới hỗ trợ và các dịch vụ lại phải sẵn sàng để đáp ứng.
Để đạt mục tiêu 90% cặp đôi được tư vấn, xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình vào năm 2030, các chuyên gia nhấn mạnh ngành dân số nên quyết liệt nhiều giải pháp. đi kèm với tuyên truyền, vận động người dân, xây dựng và hoàn thiện các quy định về chuyên môn, Tổng cục Dân số nên mở rộng mạng lưới mang tới dịch vụ tư vấn, xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình tới cộng đồng. Tăng cường nghiên cứu khoa học, ứng dụng kỹ thuật mới trong trong tầm soát, chẩn đoán, điều trị những căn bệnh để bổ sung danh mục căn bệnh tầm soát trước khi lập gia đình.
Mới đây, Giám đốc phòng xét nghiệm Chợ Rẫy TP HCM Nguyễn Tri Thức còn đề xuất quy định bắt buộc người dân xét nghiệm sức khỏe tiền hôn nhân, do Luật Hôn nhân và gia đình 2014, nghị định đều không quy định bắt buộc.
xét nghiệm sức khỏe tiền hôn nhân nhằm phòng tránh nhiều loại căn bệnh, giữ gìn hạnh phúc lứa đôi. Ảnh: Freepik
Tại TP HCM, ngành dân số đang phối hợp phòng xét nghiệm Bình Dân đào tạo, tập huấn nhân viên y tế tuyến địa điểm, cụ thể là các phòng xét nghiệm và trung tâm y tế quận huyện. Hồi tháng 7, phòng xét nghiệm Bình Dân xét nghiệm cho hơn 200 cặp đôi trong vận động thử nghiệm chương trình hỗ trợ mang tới dịch vụ xét nghiệm nam khoa của gói dịch vụ xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình tại 6 quận huyện và TP Thủ Đức.
Chi cục phối hợp phòng xét nghiệm Hùng Vương, Thành Đoàn TP HCM xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình miễn phí cho 150 cặp nam nữ công nhân, người lao động trẻ có hoàn cảnh không dễ khăn.
Theo ông Trung, TP HCM đang từng bước nghiên cứu và triển khai hình thức truyền thông mới, đặc biệt qua hệ thống các kênh thông tin, mạng xã hội dễ tiếp cận với nam nữ thanh niên và ít tốn kém giá thành.
Còn ở Hà Nội, nhiều quận huyện triển khai mô hình tư vấn và xét nghiệm sức khỏe trước khi lập gia đình. Theo đó, các phường tổ chức buổi sinh hoạt câu lạc bộ với những người trong lứa tuổi sắp lập gia đình, truyền thông về tầm quan trọng của việc xét nghiệm sức khỏe tiền hôn nhân. Như tại 3 phường Khương Trung, Khương Mai và Thượng Đình từng có trên 1.500 người tham dự.
xét nghiệm sức khỏe tiền hôn nhân theo hướng dẫn của Bộ Y tế gồm xét nghiệm thể lực như đo chiều cao, cân nặng, vòng ngực trung bình, chỉ số BMI, mạch, nhiệt độ, huyết áp và nhịp thở. Thứ hai là xét nghiệm cận lâm sàng, gồm chụp X quang tim, phổi; xét nghiệm máu, xét nghiệm nước tiểu, soi tươi khí hư và dịch niệu đạo.
Các cặp đôi được xét nghiệm lâm sàng theo các chuyên khoa, trong số đó ở nữ giới là xét nghiệm phát hiện các dấu hiệu cơ năng (căn bệnh nội về sản khoa, phụ khoa), xét nghiệm vú, xét nghiệm bộ phần sinh dục ngoài, thăm xét nghiệm bộ phận sinh dục nữ khi có yêu cầu chẩn đoán xác định và được sự đồng ý; ở nam giới là xét nghiệm phát hiện các dấu hiệu cơ năng (căn bệnh nội, ngoại về chấn thương, viêm tinh hoàn, căn bệnh lây truyền truyền qua đường tình dục, sự xuất tinh, sự cương dương cứng của dương vật), xét nghiệm cơ quan sinh dục và thăm xét nghiệm trực tràng khi nên thiết.
Trường hợp nghi ngờ có vấn đề, nhân viên y tế hướng dẫn tiếp tục xét nghiệm chuyên khoa sâu để xác định căn bệnh và hướng dẫn điều trị.
Lê Phương – Lê Nga
