Siro gây ra các vụ ngộ độc và tử vong trên thế giới thời gian qua là do mắc phải nhiễm độc ethylene glycol (EG) và diethylene glycol (DEG) trong quá trình sản xuất với phí thấp.
Thị trường thuốc ho, cảm lạnh và dị ứng không kê đơn dành cho trẻ nhỏ toàn cầu đạt giá trị trong vòng 2,5 tỷ USD năm 2022, theo công ty nghiên cứu Euromonitor. Các loại thuốc này thường chứa hoạt dưỡng chất paracetamol (còn được gọi là acetaminophen) để hạ sốt, kèm siro thực hiện từ glycerin hoặc propylene glycol an toàn, ngọt và dễ uống.
Cuối năm ngoái, thế giới ghi nhận hàng trăm trường hợp trẻ nhỏ tử vong hoặc ngộ độc sau khi sử dụng siro ho từ nhà sản xuất thuốc lớn nhất thế giới là Ấn Độ. Tại Gambia, siro ho nhập khẩu mắc phải giới chức y tế phát hiện nhiễm hai dưỡng chất có độc tính cao là ethylene glycol (EG) và diethylene glycol (DEG). Tiến sĩ Chaitanya Kumar Koduri, giám đốc phụ trách quản lý tại tổ chức tiêu chuẩn dược phẩm US Pharmacopeia (USP), chứng tỏ cả hai đều là sản phẩm phụ của quá trình sản xuất siro từ propylene glycol.
Theo ông Koduri, thông thường, các hãng dược cần thiết phải tinh chế propylene glycol để loại bỏ toàn bộ độc tính nếu muốn dùng trong thuốc ho. Tiêu chuẩn quốc tế cho phép số lượng EG và DEG trong thuốc sau khi tinh chế không quá 0,1%, tương đương 0,1 g trên 100 ml siro.
Các thành phần có tính dưỡng chất tương tự nhau. tuy vậy trong khi propylene glycol không độc, DEG và EG vô cùng có hại. Theo các nhà nghiên cứu căn bệnh học, khi ăn vào cơ thể, chúng dẫn tới yếu thận và tử vong nếu không được điều trị nhanh chóng. Liều số lượng gây ra chết người phụ thuộc vào cân nặng người dùng. trẻ nhỏ dễ tổn thương hơn người lớn.
những ca tử vong trong năm ngoái do các bậc phụ huynh nhầm lẫn, cho con uống siro ho cao hơn liều chỉ định. Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định trách nhiệm vẫn tới từ phía nhà sản xuất.
Trước đây, các hãng dược từng thế thế propylene glycol bằng DEG hoặc EG tinh khiết để tiết kiệm phí. Trên các trang web bán hóa dưỡng chất, EG và DEG thấp hơn một nửa so với propylene glycol.
Siro ho mắc phải thu giữ tại Banjul, Gambia, ngày 6/10. Ảnh: AFP
Năm 1990, gần 90 trẻ nhỏ ở Haiti và hơn 200 trẻ tại Bangladesh từng thiệt mạng do DEG có trong siro paracetamol. Gần đây, Panama, Ấn Độ và Nigeria cũng ghi nhận các ca tử vong sau khi sử dụng thuốc ho, hạ sốt loại uống.
Sau vụ việc, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng thắt chặt hướng dẫn an toàn dược phẩm, kêu gọi các nhà sản xuất thử nghiệm kỹ càng hơn với thành phẩm. Tuy nhiên, việc soạn thảo và thực thi luật tùy thuộc vào từng quốc gia, ở thời điểm sản xuất và tiêu dùng.
Những sự cố mới nhất mối liên quan tới thuốc ho từng chạm tới vùng tối trong ngành dược phẩm Ấn Độ, nơi có trong vòng 10.000 nhà máy do 3.000 công ty điều hành. Ngành công nghiệp trị giá gần 50 tỷ USD mỗi năm, chiếm 20% nguồn cung toàn cầu và 40% nguồn cung thuốc generic của Mỹ.
Thực tế, “tủ thuốc của thế giới” vốn không xa lạ gì với những vụ bê bối. Năm 2022, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ từng ban hành cảnh báo nhập khẩu với 4 công ty lớn của Ấn Độ. Những thông báo như vậy thường được đưa ra sau khi phát hiện lô hàng kém uy tín trong các đợt kiểm tra nước ngoài.
Theo Dinesh Singh Thakur, nhà vận động vì sức khỏe cộng đồng, tình trạng cắt giảm sút phí, kiểm soát uy tín kém là mặt trái lâu nay của toàn ngành. chủ yếu các yếu tố đó thúc đẩy ngành công nghiệp tỷ USD tiến triển nhanh trong vài thập kỷ qua. Trong cuốn sách The Truth Pill: The Myth of Drug Regulation in India, ông Thakur và luật sư Prashant Reddy ghi lại ít nhất 5 trường hợp thuốc kém uy tín xâm nhập thị trường, gây ra ra nhiều ca tử vong nhắc từ năm 1970. Trong nhiều vụ việc, phương pháp sản xuất nghèo nàn là nguyên do.
Thục Linh (Theo Reuters, Economist)
