Triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Ung thư vòm họng thời kỳ 3 được xem là thời kỳ tiến xa khi các tế bào ung thư đã từng xâm lấn tới khu vực xung quanh, đi kèm với các triệu chứng rầm rộ của căn bệnh nghiêm trọng hơn so với thời kỳ 2. Phát hiện căn bệnh ở thời kỳ này khiến cho cho việc chăm sóc và điều trị căn bệnh trở nên tốn kém hơn.

Ung thư vòm họng thời kỳ 3 là như nào?

Ung thư vòm họng được phân thời kỳ từ thời kỳ 0 tới thời kỳ 4, trong số đó ung thư vòm họng thời kỳ 3 được cho là thời kỳ tiến xa tại chỗ – tại vùng, khi các tế bào u đã từng xâm lấn sang các cơ quan xung quanh (như: nền sọ, cột sống cổ, các xoang mũi,…), tình trạng di căn hạch nhiều ở cả 2 bên vùng cổ mà chưa có triệu chứng của di căn xa. (1)

Giải mã phân đoạn T, N, M trong thời kỳ 3 ung thư vòm họng

Trong hệ thống phân chia thời kỳ ung thư vòm họng, thời kỳ 3 có những đặc tính sau: (2)

• Trường hợp thứ nhất: u bướu lan sang các cấu trúc xung quanh và các xoang vùng mũi, xâm lấn nền sọ, xâm lấn cột sống cổ (T3), có hoặc không kèm theo tình trạng di căn hạch cổ. Các hạch bạch huyết kích thước ≤6cm. Chưa ghi nhận di căn xa sang các cơ quan không tương tự trong cơ thể (M0). 

• Trường hợp thứ hai: Không phát hiện được u bướu nguyên phát tại vùng vòm họng, hoặc u bướu nằm giới hạn trong vòm họng hoặc cũng có thể đã từng tiến triển vào thành hầu họng, khoang mũi thường khoang cạnh hầu (T0, T1, T2). Tế bào ung thư có thể xâm nhập vào các khối hạch bạch huyết ở vùng cổ với kích thước hạch ≤6cm (N2, M0).

Triệu chứng ung thư vòm họng thời kỳ 3

ThS.BS Lưu Thảo Ngọc – Bác sĩ khoa Ung bướu BVĐK Hưng Thịnh Hà Nội cho rằng, so với các triệu chứng không rõ ràng của ung thư vòm họng thời kỳ đầu, các triệu chứng ung thư vòm họng thời kỳ 3 trở nên rõ ràng và rầm rộ hơn. Đây cũng là thời kỳ mà nhiều người phát hiện mắc căn bệnh bởi sự xuất hiện của các cơn đau đớn nghiêm trọng tiếp diễn thường xuyên. Các dấu hiệu ung thư vòm họng thời kỳ 3 điển hình gồm:

• Các triệu chứng toàn thân của căn bệnh lý ác tính: như mệt mỏi, gầy sút cân, ăn uống kém, chán ăn,…
• đau đớn đầu, đôi lúc các cơn đau đớn kéo tới một cách đột ngột, dữ dội; đau đớn sâu trong hốc mắt.
• Gặp vấn đề về nuốt do các u bướu tiến triển đè nén vùng miệng, họng. 
• Ho ra máu, khạc nhổ dịch đờm lẫn máu, nghẹt mũi, ra máu mũi thường xuyên. Nếu số lượng máu mất nhiều, người căn bệnh có thể suy nhược cơ thể, mệt mỏi, hoa mắt, đau đớn đầu, chóng mặt…
• Ù tai, suy nhược thính lực, tai chảy mủ lẫn máu… do kích thước u bướu lớn tác động tới vòi nhĩ cũng như cơ quan sự liên quan tới tai.
• Nổi hạch bạch huyết vùng cổ. Nếu hạch này mắc phải vỡ, người căn bệnh có thể mắc phải nhiễm trùng, gây nên đau đớn đớn.

Tiên số lượng tỷ lệ sống còn của ung thư vòm họng thời kỳ 3

Ung thư vòm họng thời kỳ 3 gây nên nên những triệu chứng căn bệnh nghiêm trọng kéo theo những tác hại không tương tự do tác động tới các cấu trúc không tương tự thuộc vùng hầu họng, xoang, xương… thời kỳ này ghi nhận u bướu tiến triển tại chỗ – tại vùng. 

Về tiên số lượng căn bệnh, để trả lời vấn đề “người mắc căn bệnh ung thư vòm họng thời kỳ 3 sống được bao lâu”, bác sĩ sẽ dựa vào thăm xét nghiệm lâm sàng, phản hồi chỉ số xét nghiệm tải số lượng DNA virus EBV (Epstein-Barr Virus). Theo Tạp chí Ung thư Lâm sàng (JCO), với tải số lượng virus EBV thấp (dưới 400 copies/mL), 66% nguy cơ người mắc căn bệnh có thể sống tới hơn 5 năm tính từ thời điểm chẩn đoán. Nếu xét nghiệm cho xuất hiện tải số lượng virus cao hơn 400 copies/mL, tỷ lệ này suy nhược xuống chỉ còn 54%.

Thực tế chỉ số tải số lượng virus chỉ phản ánh một phần tiến triển căn bệnh. Nhiều ca căn bệnh ghi nhận người căn bệnh ung thư vòm họng thời kỳ 3 có thể sống tới 5-6 năm sau khi phát hiện căn bệnh, cũng có những trường hợp chỉ sống được 6 tháng – 1 năm. Vì vậy tiên số lượng sống cho người mắc căn bệnh ung thư chỉ mang tính hoạt chất tương đối, sẽ tùy thuộc vào từng cá thể căn bệnh, tình trạng sức khỏe chung, tình trạng đáp ứng với điều trị và sự dung nạp của từng người căn bệnh. 

Cách chẩn đoán ung thư vòm họng thời kỳ 3

Để chẩn đoán ung thư vòm họng thời kỳ 3, các chuyên gia sẽ tiến hành các bước tiếp cận như sau:

Thăm xét nghiệm lâm sàng

Bác sĩ tiến hành thăm xét nghiệm lâm sàng, phản hồi tình trạng dinh dưỡng của người căn bệnh, các triệu chứng,  xét nghiệm hạch vùng cổ, các dây thần kinh sọ, quan sát răng miệng và khu vực họng, di căn xa. 

Nội soi tai mũi họng

Nếu triệu chứng các dấu hiệu gợi ý mắc căn bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định nội soi tai mũi họng nhằm phát hiện những tổn thương thất thường. Nội soi tai mũi họng giúp cho các chuyên gia quan sát rõ khu vực bên trong vòm họng nhờ hình ảnh mà camera thu nhận được, cho hình ảnh phóng đại gấp 10-30 lần. Camera được gắn vào đầu dây ống mềm, luồn qua mũi, tai và họng của người căn bệnh.

Sinh thiết

Nếu nghi ngờ các vùng tổn thương thất thường, bác sĩ sẽ tiến hành bấm sinh thiết mẫu căn bệnh phẩm từ vùng tổn thương gửi giải phẫu căn bệnh, xác định tổn thương là ác tính thường lành tính.

Xét nghiệm phân tích ADN EBV và chẩn đoán hình ảnh – Y học hạt nhân

Các xét nghiệm máu như phân tích tế bào máu ngoại vi, xét nghiệm đo tải số lượng ADN EBV huyết tương có thể được chỉ định.

Khi có các dấu hiệu lâm sàng và bằng chứng mô căn bệnh học chỉ ra người căn bệnh đã từng mắc ung thư vòm họng, bác sĩ sẽ đưa ra những chỉ định về chẩn đoán hình ảnh – y học hạt nhân để chẩn đoán xác định thời kỳ căn bệnh như chụp cắt lớp vi tính CT, PET-CT, chụp cộng hưởng từ MRI… nhằm phản hồi kích thước và tình trạng xâm lấn của u bướu, tình trạng di căn hạch và di căn xa nếu có. Từ đó, bác sĩ sẽ xây dựng quy trình điều trị phù hợp cho người căn bệnh. 

Phương pháp điều trị ung thư vòm họng thời kỳ 3

vấn đề thường được đặt ra là “Ung thư vòm họng thời kỳ 3 có điều trị khỏi được không?”. Với sự tiến bộ y học tiên tiến, việc điều trị sớm cho phép quá lâu sự sống cho nhiều người căn bệnh, ngay cả khi họ phát hiện căn bệnh ở thời kỳ 3.

Theo ThS.BS Lưu Thảo Ngọc, những yếu tố có sự liên quan tới việc xây dựng quy trình điều trị cho căn bệnh ung thư vòm họng thời kỳ 3 như:

• Tuổi
• Tình trạng toàn thân của người căn bệnh
• căn bệnh lý nội khoa đi kèm
• Mục tiêu điều trị
• nguy cơ đáp ứng và dung nạp với xạ trị, hóa trị 

Nhìn chung, quy trình điều trị đa mô thức (gồm xạ trị và hóa trị) sẽ được chỉ định khi điều trị căn bệnh ung thư vòm họng thời kỳ 3. người mắc căn bệnh thường được nhận điều trị hóa – xạ trị đồng thời triệt để nhằm tiêu diệt u bướu và hạch di căn. những người mắc căn bệnh có thể được nhận hóa trị trước, sau đó điều trị hóa – xạ trị triệt để sau (như các người mắc căn bệnh có u bướu lớn được nhận hóa trị trước nhằm mục đích thu nhỏ u bướu và hạch di căn để hỗ trợ cho xạ trị dễ thực hiện ít tác hại hơn). (3)

Phương pháp xạ trị

Phương pháp xạ trị là lựa lựa chọn được sử dụng trong điều trị ung thư vòm họng do vị trí giải phẫu không dễ tiếp cận bằng tiểu phẫu. Sử dụng bức xạ ion hóa có năng số lượng cao, như tia X hoặc proton tiêu diệt các tế bào ung thư. với ung thư vòm họng thời kỳ 3, phương pháp xạ trị ngoài thường được chỉ định. Kỹ thuật xạ trị tân tiến như xạ trị điều biến liều (IMRT) mang lại hữu hiệu tiêu diệt u bướu và suy nhược các tác dụng phụ trên cơ quan lành xung quanh. (4)

Tác dụng phụ của phương pháp xạ trị có thể xảy ra như viêm da, đỏ da, khô miệng, không dễ nuốt, viêm niêm mạc… Nếu thực hiện phương pháp hóa trị và xạ trị cùng một lúc, các tác dụng phụ có thể nghiêm trọng hơn, gây nên nên không dễ chịu, đau đớn đớn vùng miệng, họng.

Phương pháp hóa trị

Hóa trị là việc sử dụng các hóa hoạt chất tiêu diệt tế bào ung thư. Hóa trị thường được đưa vào cơ thể người căn bệnh thông qua truyền tĩnh mạch, những qua đường uống. Điều trị bằng phương pháp hóa trị trong ung thư vòm họng thời kỳ 3 gồm có:

• Hóa – xạ trị đồng thời: lấy phương pháp hóa trị và xạ trị cùng một lúc.
• Hóa trị hỗ trợ: hóa hoạt chất được cho sau khi người căn bệnh hoàn thành liệu trình hoá – xạ trị đồng thời.
• Hóa trị dẫn đầu: sử dụng thuốc hóa trị qua đường tĩnh mạch trước khi xạ trị hoặc trước hoá – xạ trị.

Thuốc điều trị ung thư vòm họng thời kỳ 3 có nhóm thuốc Platinum gồm Cisplatin và Carboplatin thường được sử dụng trong quy trình hoá – xạ trị đồng thời. Các tác dụng không xin muốn của thuốc hóa trị như buồn nôn, nôn, rối loạn điện giải, độc tính trên hệ tạo huyết, rụng tóc… Vì vậy tùy thuộc vào thể trạng người căn bệnh, bác sĩ sẽ điều chỉnh liều số lượng thích hợp.

Phối hợp đa mô thức trong điều trị ung thư vòm họng thời kỳ 3

với ung thư vòm họng thời kỳ 3, các chuyên gia thường lấy liệu pháp điều trị đa mô thức, tức là sử dụng hoá trị phối hợp xạ trị, hóa trị có thể được cho trước theo sau là hóa xạ trị đồng thời hoặc hóa – xạ trị đồng thời theo sau bởi hóa trị hỗ trợ. Việc lấy liệu pháp nào dựa trên khu vực hướng dẫn điều trị của Bộ Y tế Việt Nam, Hội Ung thư học lâm sàng Hoa Kỳ (ASCO), Hội Ung thư học lâm sàng Trung Quốc (CSCO), Hiệp hội Ung thư châu Âu (ESMO), Mạng lưới Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCCN) và các tổ chức ung thư uy tín không tương tự. 

• Điều trị ung thư vòm họng thời kỳ 3 (trường hợp T3N0M0): Liệu pháp hóa – xạ trị đồng thời thường được chỉ định nhờ tính hữu hiệu vượt trội so với phương pháp xạ trị đơn thuần. Thuốc Cisplatin hàng tuần hoặc liều cao mỗi 3 tuần là thuốc hóa trị thường được sử dụng. Nếu người căn bệnh có chống chỉ định hoặc không dung nạp được với Cisplatin, bác sĩ có thể thế thế bằng thuốc Carboplatin.
• Điều trị ung thư vòm họng thời kỳ 3 (trường hợp T0N2M0, T1N2M0, T2N2M0):

• Có thể lấy liệu pháp hóa trị dẫn đầu, theo sau là hóa – xạ trị đồng thời. Nếu cơ địa đáp ứng tốt, u bướu và hạch di căn có thể co nhỏ, suy nhược kích thước đáng nói, giúp cho xạ trị trở nên dễ thực hiện hơn. Đây là lựa lựa chọn thường được nhiều bác sĩ điều trị ưu tiên sử dụng. quy trình hóa trị dẫn đầu (như quy trình Gemcitabine và Cisplatin), sau đó là hóa – xạ trị đồng thời với  Cisplatin.

• Một lựa lựa chọn thế thế không tương tự cho nhóm này là điều trị hóa – xạ trị đồng thời, sau đó là hóa trị hỗ trợ. Phương pháp này giúp cho tăng lên tỷ lệ thành quả của liệu trình điều trị, tăng thời gian sống còn so với phương pháp xạ trị đơn thuần. quy trình Cisplatin và Fluorouracil thường được chỉ định trong điều trị hỗ trợ. 

ThS.BS Lưu Thảo Ngọc nhấn mạnh, điều trị ung thư vòm họng thời kỳ 3 đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn từ phía người căn bệnh cũng như gia đình bởi đây là thời kỳ căn bệnh đã từng tiến xa, tác động tới nhiều cấu trúc xung quanh. Tuy nhiên nhờ những tiến bộ khoa học trong điều trị ung thư, những phương pháp như điều trị đa mô thức góp phần tăng tỷ lệ sống còn cho người căn bệnh. Điều nên thiết từ phía người mắc căn bệnh chủ yếu là phối hợp và tuân thủ với quy trình điều trị mà bác sĩ đã từng chỉ định, đồng thời tránh tâm lý lo lắng, hoang mang, tiêu cực. Cuối cùng, người căn bệnh nên tổ chức cuộc sống một cách khoa học, thế đổi những thói quen không tốt. 

Sống chung với căn bệnh ung thư vòm họng thời kỳ 3

Chăm sóc người mắc căn bệnh ung thư vòm họng thời kỳ 3 có những không dễ khăn nhất định khi lúc này, thể trạng người căn bệnh suy nhược sút nghiêm trọng do ăn uống kém. Đồng thời các cơn đau đớn nghiêm trọng xuất hiện thường xuyên phối hợp hóa – xạ trị nhiều tác dụng phụ khiến cho người căn bệnh lo lắng, chán nản. Vì vậy để quá trình điều trị tiếp diễn thuận lợi, đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn của mình người căn bệnh, gia đình cũng như hệ thống y bác sĩ trực tiếp điều trị.

ThS.BS Lưu Thảo Ngọc khuyến nghị, khi chăm sóc người căn bệnh ung thư vòm họng thời kỳ 3, nên lưu ý:

• Động viên tinh thần, đồng hành cùng người căn bệnh trong suốt quá trình điều trị;
• thế đổi thực đơn mỗi ngày để tạo sự hứng thú cho người căn bệnh khi ăn uống;
• Sử dụng sản phẩm tươi, mềm, được nấu loại lỏng, sệt để người căn bệnh dễ ăn. Không nên nấu các thực phẩm khô cứng tác động tới quá trình nhai nuốt của người căn bệnh;
• phối hợp tập thể dục thể thao, bài tập sức khỏe nhẹ nhàng như đi bộ, tập dưỡng sinh, yoga…

Để đặt lịch thăm xét nghiệm, tư vấn, tầm soát và điều trị ung thư vòm họng và các căn bệnh ung thư tại trung tâm y tế Đa khoa Hưng Thịnh, Quý khách có thể liên hệ:

Người căn bệnh ung thư vòm họng thời kỳ 3 nên tuân thủ điều trị theo quy trình của bác sĩ phối hợp chế độ sinh hoạt khoa học nhằm giữ gìn hữu hiệu điều trị và quá lâu sự sống cho người căn bệnh. Việc thăm xét nghiệm và tầm soát ung thư vòm họng để điều trị căn bệnh ngay từ thời kỳ sớm giúp cho hạn chế đau đớn đớn, tốn kém cho người căn bệnh cũng như gia đình.