U máu là chứng bệnh gì? Dấu hiệu, nguyên nhân và cách chẩn đoán

U máu tạo ra do quá trình tăng sinh mao mạch quá mức và thường lành tính. Ở trẻ nhỏ, chứng bệnh u máu có xu hướng thoái triển dần theo thời gian và sẽ không còn nữa hoàn toàn hoặc một phần khi trẻ từ 5 tới 10 tuổi.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Trung tâm Thông tin Y khoa, phòng xét nghiệm Đa khoa Hưng Thịnh TP.HCM

U máu thường hay u mao mạch có thể tiến triển trên da hoặc tại các cơ quan bên trong cơ thể. đa số chứng bệnh u máu có sự tăng trưởng lành tính và chưa xác định được chuẩn xác nguyên nhân. chứng bệnh u máu thường không di truyền, tuy nhiên những thành viên trong gia đình vẫn có thể gặp phải u máu.

U máu là chứng bệnh gì?

U máu thường thấy nhất ở kiểu một vết bớt màu đỏ tươi trên da của trẻ nhỏ khi vừa chào đời hoặc sẽ xuất hiện trong 2 tuần đầu tiên sau sinh. Ngoài ra, u bướu máu cũng có thể tạo ra ở các cơ quan bên trong cơ thể như: ruột, cột sống, cơ quan hô hấp,… đặc biệt thường gặp nhất ở gan. (1)

Với u máu trên da, u bướu thường được tạo thành từ mao mạch phụ, trông không khác như một vết sưng đỏ (phẳng hoặc lồi), có thể xuất hiện ở bất kỳ vùng da nào trên cơ thể, nhất là ở vùng mặt, ngực, vùng eo lưng,… 

chứng bệnh u máu sẽ tiến triển nhanh chóng ở tháng đầu tiên sau khi trẻ chào đời, được gọi là thời kỳ tăng sinh. u bướu máu sẽ đạt 80% kích thước tối đa khi trẻ sơ sinh đủ 3 tháng tuổi. Thông thường, u máu sẽ ngừng tiến triển (phẳng và bớt đậm màu) và dần thu nhỏ kích thước khi trẻ 1 tuổi. Theo thời gian, có khoảng tầm ½ trường hợp chứng bệnh u máu ở trẻ sẽ để lại mô sẹo hoặc tạo ra các mao mạch thừa trên da. Thống kê về các trường hợp u máu trên thế giới từng chứng minh chứng bệnh u máu thường thấy ở bé trai hơn bé gái và trẻ nhỏ da trắng dễ mắc chứng bệnh hơn trẻ nhỏ da màu.

đa số, chứng bệnh u máu ở trẻ không nên phải điều trị vì u bướu này sẽ mất dần theo thời gian. Tuy nhiên, nếu trẻ gặp phải u máu ở những vị trí nhạy cảm, tác động tới công dụng của các cơ quan không không khác trong cơ thể thì nên tham khảo ý kiến bác sĩ để sớm điều trị.

Các vị trí trên cơ thể người có thể gặp phải u máu

u bướu máu trên da

U mao mạch trên da tiến triển khi có sự gia tăng thất thường của các mao mạch tại một vùng trên cơ thể. Các nhà khoa học vẫn chưa thể đưa ra kết luận vì sao các mao mạch lại nhóm lại với nhau, song họ tin rằng điều này có thể là do những protein sự liên quan được sản xuất trong nhau thai trong thời kỳ mang thai (thời điểm em bé còn trong bụng mẹ). (2)

u bướu máu trên da có thể xuất hiện ở khắp cơ thể, tuy nhiên thường gặp nhất là ở vùng đầu, cổ, mặt. U máu có thể tạo ra ở lớp trên cùng của da hoặc ở lớp mỡ bên dưới da. đầu tiên, chứng bệnh u máu có thể chỉ là một vết bớt đỏ trên da, dần dần, u bướu này bắt đầu nhô lên khỏi da. Ngoài ra, u bướu máu được tạo ra từ các mao mạch sâu dưới da còn được gọi là u máu thể hang và nên có sự can thiệp của bác sĩ để tránh các hệ lụy nguy hiểm như co giật, suy suy nhược công dụng thần kinh,…

U máu trong gan

U máu trên gan có tỷ lệ xuất hiện cao nhất trong nhóm u máu tại các cơ quan bên trong cơ thể. Theo đó, u bướu máu sẽ tiến triển bên trong hoặc bên trên bề mặt gan. những nghiên cứu cho thấy việc sử dụng thuốc tránh thai có thể dẫn tới chứng bệnh u máu trong gan của trẻ ngay từ trong bụng mẹ.

Tỷ lệ người trưởng thành khỏe mạnh gặp phải u máu trong gan có thể dao động từ 5% tới 7%, trong số đó nữ giới có nguy cơ mắc chứng bệnh cao hơn gấp 6 lần nam giới. Thông thường u máu trong gan không phải u bướu ác tính, đồng thời chưa có nghiên cứu nào chứng minh chúng có thể tiến triển thành ung thư. Gan là cơ quan không có dây thần kinh cảm giác nên sẽ không dễ dàng để phát hiện u máu trong gan ở thời kỳ đầu. đa số người chứng bệnh sẽ phát hiện chứng bệnh lý này khi thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng như: siêu âm gan, chụp cắt lớp vi tính,…

Vị trí không không khác

không những trên bề mặt da thường hay trong gan, u bướu máu còn có thể xuất hiện tại các cơ quan không không khác bên trong cơ thể như: ruột, cột sống, cơ quan hô hấp, âm hộ, hầu họng,… Tùy thuộc vào vị trí xuất hiện, kích thước của u bướu mà người chứng bệnh có thể sẽ phải gặp những nguy cơ như: lở loét, thấy máu, nứt u bướu trong quá trình sinh hoạt hàng ngày.

Nguyên nhân gây ra chứng bệnh u máu

Hiện nay, chứng bệnh u máu vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể. những nghiên cứu y khoa cho rằng chứng bệnh u máu ở trẻ sơ sinh được tạo ra do có sự sai sót trong quá trình tiến triển hệ thống mao mạch khi bào thai tiến triển. Ngoài ra, một tỷ lệ u máu được cho rằng có sự liên quan tới những thất thường trong di truyền (ví dụ, u máu thể hang trong chứng bệnh von Hippel-Lindau).

Hiện vẫn chưa có nghiên cứu khoa học nào chứng minh có sự sự liên quan giữa yếu tố nghề nghiệp và chứng bệnh u máu. Vì vậy, việc một người thường xuyên tiếp xúc với hóa hoạt chất, tia bức xạ có tạo nên nguy cơ gặp phải u máu thường hay không vẫn chưa có tư vấn chuẩn xác.

Triệu chứng chứng bệnh u máu

chứng bệnh u máu thường là những tổn thương không đau đớn và u bướu máu có màu đỏ hoặc xanh. Thông thường, u bướu này bằng phẳng hoặc hơi gồ ghề trên da, vì vậy rất dễ xảy ra tình trạng thấy máu, viêm loét nếu có va đập trong quá trình sinh hoạt hàng ngày.

Ngoài ra, u bướu máu tiến triển trong xương có thể gây ra cảm giác đau đớn và thực hiện xương của người chứng bệnh to ra. với trường hợp u máu chứa huyết khối hoặc u bướu xuất hiện ở gần bao gan gây ra đè nén gan thì cơ thể người chứng bệnh sẽ có các triệu chứng như: buồn nôn, nôn ói, nhanh no, đau đớn bụng,…

Khi nào nên gặp bác sĩ?

Người chứng bệnh nên phải tới phòng xét nghiệm thăm xét nghiệm ngay khi u bướu máu gặp các vấn đề về nhiễm trùng như: mưng mủ, sốt cao, có hiện tượng giãn nở, bề mặt u bướu gặp phải loét, rỉ máu,…

Ngoài ra, các trường hợp sau đây nên tới phòng xét nghiệm để gặp trực tiếp bác sĩ:

• Người chứng bệnh từng tới lịch hẹn tái xét nghiệm với bác sĩ.
• Trẻ gặp phải u máu không chịu uống thuốc điều trị (thuốc do bác sĩ kê đơn).
• Phụ huynh đang lo lắng về tác dụng phụ của thuốc điều trị u máu.

Nếu trẻ nhỏ gặp phải u máu được chỉ định dùng steroid đường uống thì không được tự ý ngưng thuốc hoặc tăng liều dùng đột ngột khi chưa có ý kiến từ bác sĩ. 

Các thời kỳ của chứng bệnh u máu

Xét về mặt hình thái, u bướu máu được phân thành 3 loại gồm có: u máu mao mạch (thường thấy, nổi đỏ trên da), u máu kiểu hang (ít thường thấy, màu xanh dưới da), u máu hỗn hợp (nằm sâu dưới da, có thể là màu xanh hoặc màu đỏ). (3)

Dù thuộc loại nào thì u bướu máu thường sẽ có chung đặc tính sinh lý và thời kỳ tiến triển:

• thời kỳ tăng sinh: Ở thời kỳ này tình trạng u bướu máu nông sẽ xảy ra từ 3 – 6 tháng và u máu sâu sẽ xảy ra từ 8 – 10 tháng.
• thời kỳ ổn định: Đây là thời kỳ u bướu máu dần ổn định về kích thước và dấu hiệu lâm sàng. thời kỳ này của u bướu máu thường sẽ lâu dần từ 18 tới 20 tháng.
• thời kỳ thoái triển: Khi tới thời kỳ này, u bướu máu sẽ bắt đầu nhạt màu dần sau đó sẽ xẹp đi. đa số u bướu máu sẽ thoái triển sau khi trẻ được 5 tuổi.

chứng bệnh u máu có nguy hiểm không?

đa số chứng bệnh u máu thường lành tính và cơ thể của trẻ sẽ tiến triển thông thường, vì vậy phụ huynh không nên quá lo lắng. Tuy nhiên, phụ huynh nên lưu ý những trường hợp u máu sau để có hướng xử lý phù hợp.

Ví dụ, u bướu máu có thể xuất hiện ở vùng mặt, cổ nên sẽ tác động tới thẩm mỹ và có thể sẽ khiến cho trẻ trở nên tự ti. Việc tiểu phẫu điều trị các u bướu máu từng lớn có nguy cơ để lại sẹo hoặc mô mỡ thừa trên da. u bướu máu cũng có thể tác động tới công dụng của hệ hô hấp, tiêu hóa, tai, mắt,… Tình trạng u bướu máu gặp phải viêm loét, sưng tấy, tổn thương trong quá trình sinh hoạt hàng ngày cũng thường xuyên xảy ra, gây ra không dễ chịu cho người chứng bệnh.

Ngoài ra, quá trình tiến triển của u bướu máu có thể thực hiện biến kiểu cấu trúc cơ quan của cơ thể, nhất là u bướu tại vị trí đầu mũi, môi, tai,… Ở một tỷ lệ đặc biệt, tình trạng tăng lưu số lượng máu do chứng bệnh u máu trên da, u máu trong nội tạng (nhiều nhất là ở gan) gây ra nên có thể dẫn tới suy tim.

u bướu máu cũng có thể gây ra tác động nghiêm trọng tới uy tín sống và sức khỏe của người chứng bệnh điển hình như: xuất hiện ở mi mắt sẽ thực hiện che khuất tầm nhìn, u bướu ở lưỡi gây ra trở ngại quá trình ăn uống, u bướu tạo ra tại đường hô hấp gây ra không dễ dàng thở,….

Cách chẩn đoán chứng bệnh u máu

U máu có thể gặp phải nhầm lẫn với các dị kiểu mao mạch không không khác, vì vậy bác sĩ sẽ tiến hành thăm xét nghiệm và yêu cầu người chứng bệnh thực hiện xét nghiệm lâm sàng (nếu nên).

Bác sĩ sẽ thăm xét nghiệm lâm sàng và tìm hiểu lịch sử sức khỏe của người chứng bệnh, nhất là tìm hiểu về thời điểm phát hiện u bướu máu và các triệu chứng xuất hiện trên cơ thể. Trong quá trình kiểm tra thể hoạt chất, bác sĩ sẽ kiểm tra trực tiếp u bướu nếu là u máu trên da. Nếu u bướu máu nằm ở vị trí đặc biệt hoặc nghi ngờ có u máu nằm sâu bên trong da thường hay trong các cơ quan nội tạng, người chứng bệnh sẽ được yêu cầu thực hiện những chỉ định cận lâm sàng gồm có: (4)

• Chụp X-quang và chụp cắt lớp vi tính (CT): Cả 2 xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh này đều có thể giúp cho phát hiện u bướu máu kiểu hang nếu gặp phải vôi hóa (gọi là phleboliths).
• Chụp MRI: Kỹ thuật này sẽ cho ra hình ảnh rõ nét các cấu trúc mềm trong số đó có u máu. Trên ảnh chụp MRI, u bướu máu sẽ được thể hiện như 1 “túi giun” do các mao mạch quấn quanh nhau tạo thành.
• Chẩn đoán phân biệt: Các xét nghiệm này sẽ giúp cho bác sĩ phân biệt u mao mạch với các loại dị kiểu mao mạch và u bướu mô mềm không không khác. Xét nghiệm này rất quan trọng trong việc phân biệt u máu thông thường với các u bướu mao mạch ung thư ác tính như angiosarcoma.

Cách điều trị chứng bệnh u máu

Điều trị chứng bệnh u máu không tiểu phẫu

Thông thường chứng bệnh u máu ở trẻ nhỏ có thể tự khỏi mà không nên phải điều trị, tuy nhiên khi phát hiện gặp phải u máu người chứng bệnh nên phải tham khảo ý kiến bác sĩ. những phương pháp điều trị u máu không tiểu phẫu gồm có: (5)

• Thuốc chẹn beta: Đây là một loại thuốc có thể được khuyến khích dùng tùy thuộc vào loại và kích thước của u mao mạch. với u máu vùng mặt và u máu ở trẻ sơ sinh, thuốc chẹn beta có thể được dùng bằng đường uống (kiểu viên) với mục tiêu thực hiện trễ sự tiến triển của u bướu.
• Thuốc chống viêm: Nếu chứng bệnh u máu đang tiến triển gần các cấu trúc quan trọng, ví như mũi, môi hoặc mí mắt, bác sĩ có thể đề nghị người chứng bệnh dùng thuốc steroid. Steroid thường được sử dụng để thực hiện trễ sự tiến triển của u bướu, có thể được tiêm trực tiếp vào u mao mạch hoặc uống.
• Thuyên tắc mạch: Đây là một thủ thuật xâm lấn tối thiểu, rất hữu ích trong việc thu nhỏ u bướu và suy nhược đau đớn. Thông thường u bướu sẽ tái tạo nguồn mang tới máu theo thời gian sau các thủ thuật này. Thuyên tắc mạch đôi lúc cũng được uống trước tiểu phẫu để suy nhược nguy cơ thiếu máu nhiều.
• Điều trị bằng laser: Điều trị bằng laser thường được dành riêng cho u máu trên da. với những người chứng bệnh, tia laser có thể hữu ích trong việc loại bỏ u bướu hoặc suy nhược đau đớn và các triệu chứng không xin muốn không không khác.

Điều trị chứng bệnh u máu bằng phương pháp tiểu phẫu

Phương pháp tiểu phẫu thường sẽ được uống trong điều trị u máu thể hang (nếu như u bướu đang có xu hướng phá hủy các mô khỏe mạnh xung quanh). Trong một tỷ lệ, chứng bệnh u máu dù lành tính vẫn có thể gây ra ra các triệu chứng đủ nghiêm trọng để cân nhắc tới việc điều trị bằng tiểu phẫu.

Mục tiêu của việc điều trị u máu bằng phương pháp tiểu phẫu chủ yếu là loại bỏ u bướu khỏi cơ thể. Để thực hiện quá trình này, người chứng bệnh sẽ được gây ra mê, bác sĩ giải phẫu sẽ tiến hành tiểu phẫu để xóa bỏ càng nhiều thành phần u bướu càng tốt. hệ lụy thường thấy nhất của tiểu phẫu xóa bỏ u máu là xuất huyết (thiếu máu). Ngoài ra, u máu có xu hướng tái phát cao sau tiểu phẫu, tùy thuộc vào loại và vị trí của u bướu.

Với những u bướu máu bên trong cơ thể, các kỹ thuật, máy móc tiên tiến như mổ nội soi, định vị… sẽ hỗ trợ tiểu phẫu hữu hiệu. 

Để tìm hiểu chuẩn xác u bướu máu nên được điều trị theo cách nào, người chứng bệnh nên tới thăm xét nghiệm tại địa điểm y tế, phòng xét nghiệm để gặp gỡ trực tiếp bác sĩ. Tại phòng xét nghiệm Hưng Thịnh, bạn có thể đặt lịch thăm kiểm tra u máu qua:

chứng bệnh u máu có thể phòng ngừa không?

Hiện nay chưa có cách phòng ngừa chứng bệnh u máu vì nguyên nhân tạo ra u bướu máu vẫn chưa được xác định cụ thể. Vì vậy, nếu nên tìm hiểu thêm thông tin về chứng bệnh u máu, tất cả người nên tới phòng xét nghiệm để bác sĩ trực tiếp tư vấn.

Tóm lại, chứng bệnh u máu thường lành tính và thường gặp hơn ở trẻ nhỏ. Nếu u máu tiến triển nhanh, gây ra ra nhiều triệu chứng cho cơ thể như: sốt cao, đau đớn tức, không dễ dàng thở,… phụ huynh nên nhanh chóng đưa bé tới phòng xét nghiệm để được thăm xét nghiệm sớm nhất.